Hành trình vượt khó của một huyện miền núi

Sơn Hòa - mảnh đất kiên trung của Phú Yên, là vùng căn cứ cách mạng trong hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc. Người dân nơi đây một lòng theo cách mạng, hy sinh cả máu xương để giữ đất, giữ làng.

UBND xã Sơn Định trao kinh phí hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát cho gia đình ông Nguyễn Ngọc Hiên. Ảnh: LÝ TÂM

Bề dày lịch sử đáng tự hào

Vào cuối thế kỷ XIX, để tiện việc trị lý, năm Kỷ Hợi, niên hiệu Thành Thái thứ 11 (1899), trong xu thế phát triển chung và yêu cầu cai quản của triều Nguyễn, các đơn vị hành chính cấp phủ, huyện trong cả nước một lần nữa được thay đổi cho phù hợp với thực tại. Theo đó, tỉnh Phú Yên cũng có sự thay đổi quan trọng, đó là: Đặt chức tri huyện - huyện Đồng Xuân, cho lệ thuộc vào phủ Tuy An; cho huyện Tuy Hòa thành phủ. Tách 3 phủ huyện miền thượng du là Tuy An, Tuy Hòa, Đồng Xuân đặt làm huyện Sơn Hòa. Huyện lỵ đặt ở thôn Củng Sơn, chu vi 260 thước với 4 tổng: Sơn Bình, Sơn Xuân, Sơn Lạc, Sơn Tường; có 47 làng và 1.114 suất đinh (theo thống kê năm 1910 thời vua Duy Tân).

Nằm ở vị trí chiến lược quan trọng, Sơn Hòa dưới thời các chúa Nguyễn và triều đình nhà Nguyễn vừa là phên dậu, vừa là cửa ngõ thông thương với Thủy xá và Hỏa xá.

Khi thực dân Pháp xâm lược nước ta, trên vùng đất Sơn Hòa liên tiếp diễn ra nhiều cuộc khởi nghĩa dưới sự lãnh đạo của các sĩ phu, tộc trưởng, già làng yêu nước đã có sức lan tỏa rất lớn trong toàn vùng Tây Nguyên. Nhân dân Sơn Hòa hưởng ứng tham gia phong trào Văn thân Cần Vương, trong đó vùng đất Vân Hòa là hậu đồn phòng thủ của quân thứ Xuân Vinh do Lê Thành Phương - thủ lĩnh phong trào trực tiếp chỉ huy. Khi Nguyễn Hào Sự kế tục sự nghiệp dang dở của Lê Thành Phương thì hòn Ông, thôn Phú Hội (tức Tổng binh nay thuộc xã Sơn Hội) thành nơi tích trữ quân lương, rèn khí giới. Do đó, người dân Sơn Hòa đã sớm hun đúc truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm kiên cường, bất khuất.

Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, Sơn Hòa là vùng căn cứ địa cách mạng, từng tên đất tên làng đã gắn liền với những chiến công hiển hách, vẻ vang của quân và dân Phú Yên, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đấu tranh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Năm 1994, Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân cho Nhân dân và LLVT huyện Sơn Hòa, cùng 7 xã: Cà Lúi, Phước Tân, Sơn Xuân, Sơn Long, Sơn Định, Sơn Hội, Suối Trai. Năm 2019, huyện Sơn Hòa đón nhận Huân chương Lao động hạng nhất nhân kỷ niệm 120 năm thành lập huyện. Quân và dân Sơn Hòa đã viết những dòng rực rỡ vào trang sử hào hùng của quê hương Phú Yên.

Từng bước đi lên

Theo ông Kpă Y Kilô, người uy tín thôn Kiến Thiết, xã Ea Chà Rang, sau chiến tranh, đồng bào Sơn Hòa trở về làng cũ, xây dựng lại cuộc sống mới. Bắt đầu lại từ số không, người dân phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, nhất là cơ sở hạ tầng hư hỏng và xuống cấp nghiêm trọng, lực lượng sản xuất vừa thiếu, vừa yếu; các hoạt động sản xuất chủ yếu bằng thủ công… Tuy nhiên, với tinh thần cách mạng, Đảng bộ và Nhân dân huyện Sơn Hòa đã đồng tâm, hiệp lực ra sức thi đua lao động sản xuất xây dựng quê hương.

Huyện Sơn Hòa tổ chức Lễ hội ẩm thực để quảng bá hình ảnh địa phương. Ảnh: PHẠM THÙY

Được sự quan tâm của Chính phủ, tỉnh cùng với sự nỗ lực, cố gắng của địa phương, hạ tầng về giao thông, thủy lợi, điện lưới quốc gia, thông tin liên lạc không ngừng phát triển đáp ứng yêu cầu về phát triển và phục vụ người dân, doanh nghiệp. Cơ sở vật chất y tế, văn hóa, giáo dục được tăng cường đầu tư từng bước phục vụ tốt và góp phần đáng kể trong nâng cao đời sống, chăm sóc sức khỏe nhân dân, phát triển nguồn nhân lực của địa phương.

Cột mốc đáng nhớ là năm 1986, khi đất nước bước vào thời kỳ đổi mới. Triển khai Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Sơn Hòa lần thứ VI, Huyện ủy đã tập trung chỉ đạo và xác định nông nghiệp là nhiệm vụ trung tâm trong phát triển kinh tế, tập trung chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, phát huy có hiệu quả tiềm năng, lợi thế cho đầu tư phát triển, thu hút được sự tham gia của các thành phần kinh tế. Đến năm 1995, tổng sản lượng lương thực đạt 15.000 tấn, diện tích lúa nước tăng lên 680ha, diện tích mía tăng lên trên 3.000ha. Cũng trong năm 1995, Sơn Hòa có điện lưới quốc gia, mở ra một bước ngoặt trong tiến trình phát triển của huyện.

Từ năm 2000, kinh tế của Sơn Hòa bắt đầu có những bước tăng trưởng, bước vào thời kỳ xây dựng và kiến thiết. Đặc biệt, Nhà máy đường KCP với 100% vốn nước ngoài được đầu tư xây dựng và đi vào hoạt động, đã giải quyết được đầu ra cho cây mía, loại cây trồng chủ lực của địa phương. Đi đôi với việc đẩy mạnh trồng trọt, Sơn Hòa chú trọng phát triển đàn bò lai. Cùng với đó là sự ra đời của hàng loạt cơ sở sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ vừa và nhỏ, góp phần nâng cao chất lượng sản phẩm hàng hóa, tạo thêm nhiều việc làm, tăng thu nhập và nâng cao đời sống của người dân địa phương. Tỉ lệ hộ nghèo cuối năm 2018 giảm xuống còn 15,31%, giảm sâu so với năm 2000 là 40%, đến cuối năm 2024 còn 10,31%. Tổng số doanh nghiệp đang hoạt động trên địa bàn là 206, đạt 100% kế hoạch.

Sau Đại hội đại biểu Đảng bộ huyện lần thứ VIII, Sơn Hòa tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng về đầu tư phát triển cho miền núi, vùng đồng bào DTTS, đặc biệt là Chương trình 134, 135 làm cho bộ mặt nông thôn, miền núi khởi sắc. Cuối năm 2024, có 68/73 khu dân cư văn hóa, đạt tỉ lệ 93,15%, vượt 1,15% kế hoạch; 16.547/17.221 hộ đạt tiêu chuẩn gia đình văn hóa, đạt tỉ lệ 96,08%, vượt 4,08% kế hoạch.

Ông Nguyễn Quốc Hải, Chủ tịch UBND xã Sơn Định (huyện Sơn Hòa) chia sẻ: Đến nay, chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát tại xã đã hoàn thành đúng tiến độ, đúng đối tượng. Những ngôi nhà mới được xây dựng khang trang, kiên cố, đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu cho các hộ gia đình - đánh dấu một bước chuyển mình tích cực trong công tác giảm nghèo bền vững. Qua đó thể hiện trách nhiệm, đạo lý “thương người như thể thương thân”, góp phần mang lại mái ấm tình thương cho người nghèo, người yếu thế, không ai bị bỏ lại phía sau.

Theo Chủ tịch UBND huyện Sơn Hòa Lê Văn Quy, trong giai đoạn 2020-2025, Đảng bộ huyện đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển kinh tế theo hướng tăng dần tỉ trọng công nghiệp, dịch vụ; giảm dần tỉ trọng nông nghiệp. Theo đó, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân toàn huyện đạt 15,8%/năm; thu ngân sách hằng năm đều đạt và vượt kế hoạch. Năm 2024, thu ngân sách đạt 143,9% so với dự toán tỉnh giao, tương đương 111,5 tỉ đồng. Công tác thu hút đầu tư đạt kết quả tích cực với tổng vốn đầu tư 4.309 tỉ đồng. Trên địa bàn huyện có 36 trường học công lập, trong đó 60% trường đạt chuẩn quốc gia. Công tác cải cách hành chính, chuyển đổi số đạt nhiều kết quả. Năm 2024, UBND huyện được xếp loại hoạt động tốt, đứng thứ ba trên toàn tỉnh.

PHẠM THÙY