Hào quang của Tổng thống Mỹ Trump ở Trung Đông

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tại sân bay Ben Gurion, ngày 13/10. (Ảnh: AP)

Tuy nhiên, để nền hòa bình lâu dài thực sự bén rễ, giới phân tích và ngoại giao cho rằng ông Trump sẽ phải tiếp tục duy trì áp lực với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, để các giai đoạn tiếp theo của kế hoạch diễn ra như mong muốn.

Các đời tổng thống Mỹ trước đây như Bill Clinton và Joe Biden đã nhận thấy ông Netanyahu là người khó hợp tác. Ngay cả một số quan chức trong chính quyền Tổng thống Trump cũng từng bức xúc với những cuộc không kích của Israel mà họ cho là đi ngược lại chính sách của Mỹ.

Thế nhưng, trong tháng này, ông Trump đã thuyết phục được ông Netanyahu chấp nhận khuôn khổ của thỏa thuận hòa bình, đồng thời vận động các quốc gia Trung Đông khác buộc Hamas trao trả toàn bộ con tin Israel, tháo gỡ một trong những nút thắt khó nhất của cuộc xung đột.

Tuy nhiên, công việc tiếp theo có thể sẽ khó khăn hơn nhiều.

Israel và Hamas vẫn chia rẽ sâu sắc về nhiều điều khoản trong kế hoạch hòa bình 20 điểm mà Mỹ đưa ra. Vào thời điểm Israel chuẩn bị cho cuộc bầu cử vào năm tới, chiến lược của Thủ tướng Netanyahu có thể thay đổi, nhằm duy trì sự tồn tại của liên minh cánh hữu mà ông đang dẫn dắt.

“Chúng ta đang bước vào một năm bầu cử, nơi mọi thứ đều gắn với các chiến dịch tranh cử, và tính toán của ông Netanyahu có thể chuyển từ việc nhượng bộ vì áp lực sang bảo toàn sinh mệnh chính trị”, ông Nimrod Goren, Chủ tịch Viện nghiên cứu chính sách đối ngoại Israel Mitvim, nhận định.

Theo các nhà ngoại giao và chuyên gia, kế hoạch hòa bình mà Tổng thống Trump đưa ra cũng có những điểm yếu. Nhiều điều khoản chưa được làm rõ, hai bên chưa thống nhất nhiều nội dung. Sự mơ hồ đó khiến họ chấp nhận ký, nhưng cũng cho thấy phần khó khăn nhất của tiến trình ngoại giao mới chỉ bắt đầu.

Một trong những điểm tranh cãi nhất là điều khoản yêu cầu Hamas giải giáp vũ trang và không tham gia vào chính quyền Dải Gaza trong tương lai. Dù Hamas chấp thuận kế hoạch tổng thể của ông Trump, quan điểm chính thức mà họ đưa ra không đề cập đến nội dung đó, và nhiều lãnh đạo Hamas cho biết họ vẫn muốn giữ vai trò trong việc quản trị Dải Gaza hậu chiến.

“Có vô vàn khả năng khiến mọi thứ đổ bể”, ông Jon Alterman, chuyên gia Trung Đông tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) ở Washington cảnh báo.

“Thật khó nhớ nổi có thỏa thuận quốc tế nào khác chứa nhiều nội dung chưa được làm rõ đến vậy”, ông Alterman nói với Reuters.

Đại sứ quán Israel tại Washington từ chối bình luận về những điều này.

Một quan chức cấp cao Mỹ nói rằng ông Trump có thể gây ảnh hưởng với ông Netanyahu phần nào vì ông ủng hộ mạnh mẽ Israel trong những vấn đề then chốt.

Trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên, ông Trump đã chính thức công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và công nhận cao nguyên Golan tranh chấp là lãnh thổ của Israel - hai điều mà Chính phủ Israel mong muốn từ rất lâu.

“Điều mà Tổng thống Trump đã làm với Israel… là ông ấy không cố đứng giữa. Ông ấy gần như luôn đứng về phía Israel 100%. Chính vì vậy, ông ấy có khả năng dẫn dắt họ theo hướng mong muốn”, vị quan chức Mỹ nói.

Nhà lãnh đạo Mỹ nhiều lần che chở cho Israel, như vụ Israel oanh tạc Bộ Quốc phòng Syria ở Damascus vào thời điểm Mỹ đang muốn mở rộng quan hệ với chính quyền mới tại Syria. Ông Trump cũng bảo vệ nhà lãnh đạo Israel trong nhiều tháng qua, khi các đồng minh châu Âu và Ả-rập liên tục lên tiếng bày tỏ quan ngại về khủng hoảng nhân đạo ngày càng trầm trọng ở Dải Gaza.

Tuy nhiên, trong những tuần gần đây, nhà lãnh đạo Mỹ tỏ ra cứng rắn hơn. Ông đã ép Thủ tướng Netanyahu gọi điện cho lãnh đạo Qatar để xin lỗi vì vụ không kích vào các lãnh đạo Hamas hồi tháng 9. Cuối cùng, ông Trump buộc ông Netanyahu ký vào kế hoạch 20 điểm, dù nhà lãnh đạo Israel vẫn còn nhiều do dự.

Theo chuyên gia Alterman, ông Trump hiện tại có thể tận dụng lợi thế chính trị đáng kể của mình để gây sức ép với Israel.

“Đòn bẩy lớn nhất của ông Trump hiện nay là ông ấy được người Israel ủng hộ hơn cả ông Netanyahu. Ông ấy có thể lựa chọn: Hoặc ủng hộ, hoặc phá hủy tương lai chính trị của ông Netanyahu”, ông Alterman nói.

Trong bài phát biểu trước Quốc hội Israel ngày 13/10, ông Trump đùa cợt về ông Netanyahu, cho thấy ông không cần tỏ ra kiêng nể.

“Giờ thì ông có thể dễ chịu hơn một chút rồi đấy, Bibi, vì ông đâu còn đang ở trong chiến tranh nữa”, ông Trump nói, khiến những người trong khán phòng bật cười.

Bài toán bầu cử

Cuộc bầu cử năm tới có thể khiến toan tính chính trị của ông Netanyahu thay đổi khó lường.

Phe ủng hộ các chính trị gia cánh hữu như Itamar Ben-Gvir và Bezalel Smotrich có thể đe dọa liên minh cầm quyền của Thủ tướng Netanyahu nếu họ tức giận vì quyết định dừng chiến dịch quân sự chống Hamas.

Các nhà phân tích cảnh báo rằng nếu Hamas chần chừ giải giáp, phe cực hữu trong liên minh có thể ép ông Netanyahu nối lại chiến dịch quân sự ở Dải Gaza, khiến thỏa thuận của ông Trump đổ bể.

“Chúng tôi lo ngại khi Hamas vẫn tuyên bố sẽ tiếp tục nắm quyền ở Gaza. Chúng tôi không hài lòng với bất kỳ thỏa thuận nào mà Hamas chưa đầu hàng hoàn toàn… Chúng tôi sẽ không chấp nhận một chiến thắng nửa vời”, nghị sĩ Simcha Rothman, thành viên đảng Chủ nghĩa Do Thái giáo trong liên minh của ông Netanyahu, tuyên bố.

Một vấn đề khác có thể gây tranh cãi là điều khoản cho phép khả năng thành lập một Nhà nước Palestine trong tương lai. Đây là điều mà giới phân tích cho rằng đa số người Israel khó chấp nhận, nhất là sau cuộc tấn công xuyên biên giới của Hamas ngày 7/10/2023.

Bình Giang