Hé lộ bí ẩn 14 công trình 'thế kỷ' của các nhà khoa học Việt Nam

Công trình nghiên cứu của KS Trần Phú Thành.

Từ ngày 29/8, tại Công viên Di sản các nhà khoa học Việt Nam (huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình), Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam sẽ tổ chức Trưng bày về "Giải thưởng Hồ Chí Minh của các nhà khoa học Việt Nam".

Đây là cuộc trưng bày đầu tiên về Giải thưởng Hồ Chí Minh của các nhà khoa học Việt Nam, được thực hiện nhân dịp kỷ niệm 75 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh mùng 2/9. Trưng bày có sự bảo trợ của Bộ Khoa học và Công nghệ cùng Liên hiệp các hội Khoa học & kỹ thuật Việt Nam.

Trong 75 năm qua, các nhà khoa học Việt Nam ở nhiều lĩnh vực đã có cống hiến to lớn vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước. Trải qua những giai đoạn khó khăn gian khổ của hai cuộc kháng chiến chống thực dân và đế quốc, sau đó cuộc sống thiếu thốn về mọi mặt trong thời bao cấp, thời bị cấm vận, các nhà khoa học vẫn không ngừng sáng tạo và cống hiến.

Giải thưởng Hồ Chí Minh là giải thưởng danh giá nhất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam dành tặng cho những công trình nghiên cứu đặc biệt xuất sắc, có giá trị cao về khoa học, kỹ thuật, văn học - nghệ thuật và phục vụ đời sống dân sinh. Dựa trên nguồn tư liệu hiện có do Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam dày công sưu tầm, trưng bày này giới thiệu 14 công trình khoa học đạt Giải thưởng Hồ Chí Minh. Đây là cơ hội để tìm hiểu sự sáng tạo và những đóng góp, cống hiến của các nhà khoa học Việt Nam, đồng thời có thể hiểu vì sao họ lại có thể thành công được trong mọi hoàn cảnh như vậy.

Không gian trưng bày "Giải thưởng Hồ Chí Minh của các nhà khoa học Việt Nam".

Thông qua những câu chuyện và hiện vật trong trưng bày, công chúng hiểu biết hơn về hoạt động nghiên cứu khoa học ở nước ta. Đơn cử như công trình của GS Đặng Văn Ngữ nghiên cứu điều chế penicillin ở rừng núi Việt Bắc trong kháng chiến chống Pháp và bất chấp nguy hiểm vào miền Nam điều trị sốt rét cho thương bệnh binh; những sáng tạo trong phương pháp cắt gan của GS Tôn Thất Tùng đã làm rạng danh nền y học Việt Nam; những phát minh mang tính lý thuyết trong lĩnh vực toán học, vật lý, cơ học của GS Hoàng Tụy, GS Nguyễn Đình Tứ và GS Nguyễn Văn Đạo khiến các nhà khoa học quốc tế trong chuyên ngành phải nể phục.

Đó còn là những câu chuyện về sự say mê với thiên nhiên, cây cỏ, động vật của GS Thái Văn Trừng, GS Đào Văn Tiến, GS Đỗ Tất Lợi để có được những công trình khoa học để đời của họ; hoặc những hành trình gian khổ kéo dài nhiều năm, khám phá đất đá để thành lập những tờ bản đồ địa chất, bản đồ khoáng sản, bản đồ đất Việt Nam.

Cuộc trưng bày này cũng giới thiệu về sự đột phá trong tư duy, sáng tạo ra những công trình ngăn sông mang lại lợi ích cho người nông dân và giúp tiết kiệm nhiều tỉ đồng cho ngân sách nhà nước; về hành trình từ một người soát vé đến một đạo diễn chèo và nâng nghệ thuật chèo lên tầm lý luận khoa học; về sự tận tâm, tận tụy của các bác sĩ cả đời gắn bó với kính hiển vi hay chiếc ống nghe để nghiên cứu giải phẫu bệnh và cứu chữa cho người bệnh.

Với chủ đề "Khoa học: Sáng tạo & Cống hiến", cuộc trưng bày 14 công trình đạt Giải thưởng Hồ Chí Minh lần này thông qua ngôn ngữ bảo tàng đã phản ánh khá sinh động một phần lịch sử khoa học Việt Nam sau năm 1945. Khách tham quan được thấy nhiều tài liệu và hiện vật gốc đã từng gắn bó với quá trình nghiên cứu của các nhà khoa học tên tuổi. Những quyển sổ ghi chép, cuốn nhật ký, bức thư, tấm ảnh…, cùng với tiếng nói của người trong cuộc hay hồi ức của bạn bè, đồng nghiệp, học trò và người thân của nhà khoa học, tất cả cùng kể những câu chuyện phía sau thành công của mỗi nhà khoa học có công trình được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh.

PGS.TS Nguyễn Văn Huy, Giám đốc chuyên môn Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam.

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Huy, Giám đốc chuyên môn Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam nhận định, những câu chuyện giới thiệu trong trưng bày là "rất đời và rất người", chứ không chỉ là những công thức dài ngoằng, những thuật ngữ khoa học cao siêu và khó hiểu. Trưng bày sẽ không chỉ nói về các giá trị của công trình hay nhóm công trình khoa học được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh, mà chính là lao động sáng tạo của các nhà khoa học dẫn đến giải thưởng cao quý đó, những câu chuyện làm khoa học của họ; cả những suy tư rất đời thường mà họ đã tâm sự một cách chân thành nhất”.

Cũng nhân dịp này, Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam sẽ tổ chức khai trương Tòa nhà Quyển sách mở - nơi lưu trữ di sản của các nhà khoa học và đưa những di sản đó đến với công chúng. Cùng với các trưng bày do Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam đã tổ chức như Thẳm sâu trong từng kỷ vật, Chuyện nghề địa chất…, trưng bày mới này là một bước trong quá trình hiện thực hóa dự định xây dựng Bảo tàng Các nhà khoa học Việt Nam trong tương lai.

Phòng trưng bày về "Giải thưởng Hồ Chí Minh của các nhà khoa học Việt Nam" sẽ mở cửa từ 7h đến 17h tất cả các ngày trong tuần, kể cả ngày lễ, tại Công viên Di sản các nhà khoa học Việt Nam (huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình).

Hoàng Minh