Hệ quả từ tình trạng 'song trùng quyền lực' ở Đức
Trong khi ông Friedrich Merz - người chiến thắng trong cuộc bầu cử gần đây ở Đức - gặp gỡ và phối hợp với các nhà lãnh đạo quốc tế như một người đồng cấp thì Thủ tướng Olaf Scholz vẫn là người nắm quyền quyết định cuối cùng.
Thủ tướng Anh Keir Starmer (giữa), Tổng thống Pháp Emmanuel Macron (trái) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky dự Hội nghị thượng đỉnh châu Âu về vấn đề Ukraine, ở London (Anh), ngày 2/3/2025. Ảnh: THX/TTXVN
Theo trang tin châu Âu Euractiv.com ngày 8/3, trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị toàn cầu gia tăng, đặc biệt là sau cuộc gặp căng thẳng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky vào ngày 28/2, châu Âu đang cần một tiếng nói mạnh mẽ và thống nhất. Tuy nhiên, quốc gia được kỳ vọng dẫn dắt khối này - Đức, lại đang rơi vào tình trạng bế tắc chính trị nội bộ, khiến nền kinh tế lớn nhất châu Âu trở thành "gánh nặng" thay vì là động lực cho toàn khối.
Hiện tượng "song trùng quyền lực"
Khi các nhà lãnh đạo châu Âu tụ họp tại Brussels để thảo luận về chính sách quốc phòng tương lai, một hiện tượng chính trị đáng chú ý đã diễn ra. Friedrich Merz - người chiến thắng trong cuộc bầu cử gần đây của Đức, xuất hiện tại sự kiện và gặp gỡ nhiều quan chức cấp cao EU như Chủ tịch Ủy ban EU Ursula von der Leyen, đại diện cấp cao EU về chính sách đối ngoại Kaja Kallas và Tổng thư ký NATO Mark Rutte.
Điều đáng nói là ông Merz vẫn chưa chính thức nhậm chức Thủ tướng Đức. Người hiện đang giữ vị trí này là Olaf Scholz, vốn vẫn đại diện cho Đức trong các cuộc họp chính thức và ra quyết định. Tình trạng "song trùng quyền lực" này tạo ra một hình ảnh kỳ lạ: Ông Merz gặp gỡ và phối hợp với các nhà lãnh đạo quốc tế như một người đồng cấp, trong khi Thủ tướng Scholz vẫn là người nắm quyền quyết định cuối cùng.
Khác với Pháp hay Anh, nơi người chiến thắng cuộc bầu cử có thể nhanh chóng nắm quyền (ở Pháp, tổng thống mới nhậm chức ngay khi kết quả được công bố; ở Anh, thủ tướng mới thường đến Cung điện Buckingham vào sáng hôm sau cuộc bầu cử), hệ thống chính trị Đức đòi hỏi một quá trình phức tạp hơn nhiều.
Các ứng cử viên thủ tướng Đức phải đàm phán các điều khoản của chính phủ liên minh với các đối tác tiềm năng, vì họ cần có được đa số phiếu ủng hộ từ các nhà lập pháp trong Quốc hội. Hiện tại, các cuộc đàm phán giữa đảng Dân chủ Thiên chúa giáo (CDU) của ông Merz và đảng Dân chủ Xã hội (SPD) của Thủ tướng Scholz vẫn đang trong giai đoạn thăm dò. Quá trình này có thể kéo dài đến nửa năm, trong thời gian đó, thủ tướng đương nhiệm vẫn tiếp tục nắm quyền.
Mặc dù chính phủ hiện tại của Thủ tướng Scholz nhấn mạnh rằng họ vẫn "hoàn toàn có khả năng hành động", nhưng thực tế phức tạp hơn nhiều. Theo thông lệ, chính phủ đương nhiệm không nên đưa ra những quyết định có thể ràng buộc chính phủ kế nhiệm một cách không cần thiết. Điều này khiến ông Scholz phải kiềm chế trong các quyết định quan trọng, trừ khi đó là những tình huống khẩn cấp.
Hậu quả của tình trạng này đã hiển hiện rõ ràng. Khi các nhà lãnh đạo châu Âu họp tại London để thảo luận về con đường dẫn đến hòa bình ở Ukraine, Đức - quốc gia có tiềm lực tài chính mạnh nhất châu Âu - đã giữ vai trò thụ động. Tương tự, trong hội nghị thượng đỉnh về tài trợ quốc phòng, một phát ngôn viên của chính phủ Đức đã thừa nhận rằng họ sẽ thực hiện "một sự kiềm chế nhất định".
Hiệu ứng Trump thúc đẩy sự phối hợp bất đắc dĩ
Sự bất đồng gần đây giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky đã buộc châu Âu phải đối mặt với một thực tế khó khăn. Điều này dường như đã thúc đẩy Thủ tướng Scholz và ông Merz phối hợp chặt chẽ hơn, hình thành nên một mối quan hệ đối tác bất đắc dĩ.
Sau cuộc họp tại Nhà Trắng, cả hai nhà lãnh đạo của Đức đã nói chuyện qua điện thoại. Một ngày trước hội nghị thượng đỉnh Brussels, họ đã gặp gỡ các nhà lãnh đạo của SPD và các đồng minh của ông Merz, Liên minh Xã hội Cơ đốc giáo (CSU), để phối hợp lập trường. Mục tiêu, theo lời ông Merz, là đảm bảo rằng "[Thủ tướng Scholz] và tôi có chung lập trường".
Tuy nhiên, bên ngoài phòng họp, chính sách của hai nhà lãnh đạo không hoàn toàn thống nhất. Trong khi ông Merz và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron rõ ràng đang chuẩn bị mở rộng ô hạt nhân của Pháp để bảo vệ Đức, Thủ tướng Scholz lại tỏ ra hoài nghi.
Kế hoạch gỡ bỏ lệnh phong tỏa 3 tỷ euro viện trợ bổ sung cho Ukraine, được ông Merz ủng hộ nhưng Thủ tướng Scholz lại do dự, vẫn còn trong tình trạng lấp lửng. Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius (SPD) cho biết Berlin sẽ "hoàn toàn có khả năng hành động" vào tuần cuối cùng của tháng 3 này, nhưng điều đó vẫn chưa đủ để giải quyết tình hình khẩn cấp hiện tại.
Đức bị bỏ rơi trong các sáng kiến quan trọng
Trong khi Anh và Pháp đang tích cực đàm phán về một thỏa thuận hòa bình cho Ukraine, Đức lại đứng ngoài cuộc. Điều đáng chú ý là các nhà lãnh đạo châu Âu đã bắt đầu nói chuyện trực tiếp với ông Merz, như chúng ta thấy qua các cuộc họp phối hợp với Tổng thống Zelensky và ông Macron.
"Thông tin chung giữa một số thành viên của Hội đồng châu Âu, những người cũng tham dự hội nghị tại London, và tôi, rất chặt chẽ và sâu rộng", ông Merz chia sẻ, cho thấy sự thừa nhận ngầm về vai trò lãnh đạo thực tế của ông dù chưa chính thức nắm quyền.
Mặc dù Thủ tướng Scholz phản đối việc để ông Merz đi cùng đến các cuộc họp thượng đỉnh - một bước đi có thể giúp Đức có tiếng nói thống nhất hơn - tình trạng "song trùng quyền lực" này vẫn sẽ tiếp diễn trong một thời gian.
Một số người thân cận với các cuộc đàm phán trong EU lạc quan rằng quá trình này có thể kết thúc sớm hơn dự kiến, trước lễ Phục sinh (20/4/2025), do tình hình bất ổn toàn cầu đang tạo áp lực. Cho đến lúc đó, trong khi châu Âu đang phải đối mặt với những thách thức lớn đòi hỏi sự lãnh đạo mạnh mẽ, nền kinh tế lớn nhất của khối này sẽ tiếp tục "vắng mặt" một cách đáng tiếc trên bàn đàm phán quốc tế, khiến Đức trở thành "gánh nặng" thay vì là động lực cho sự phát triển và ổn định của châu Âu.
