Hệ thống khuyến nông hướng đến hiện đại hóa toàn diện để phục vụ nhân dân

Trung tâm Khuyến nông quốc gia hỗ trợ xây dựng mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng khu vực Bắc Trung Bộ.

Hệ thống khuyến nông đang bước vào một giai đoạn chuyển đổi chiến lược mang tính lịch sử. Đây không chỉ là sự sắp xếp, kiện toàn tổ chức mà là một “cuộc cách mạng” về tư duy, cách làm và mô hình phục vụ nông dân.

Gần dân và vì dân

Việc kiện toàn hệ thống khuyến nông theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp sẽ khắc phục sự đứt gãy trong quản lý và đưa khuyến nông về sát với cơ sở, gần với nông dân hơn. Trong đó, Thông tư số 60/2025/TT-BNNMT ngày 14/10/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa ban hành đã xác lập phương châm hành động rõ ràng, từ đó, giúp tổ chức lại hệ thống khuyến nông theo hướng “gần dân, sát dân, trực tiếp phục vụ nhân dân” và phải “gắn với cơ sở, gắn với đồng ruộng”.

Hướng dẫn người dân tỉnh Hà Tĩnh khôi phục vườn bưởi sau mưa, bão. (Ảnh: ĐỖ TUẤN)

Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia Lê Quốc Thanh cho biết: “Theo mô hình mới, khuyến nông xã được đặt trong Trung tâm Dịch vụ sự nghiệp công cấp xã và chịu sự chỉ đạo trực tiếp của lãnh đạo xã. Sự thay đổi đột phá này nhằm thống nhất ý chí hành động, bảo đảm hiệu lực và hiệu quả, đưa hoạt động khuyến nông trở thành nhiệm vụ thường xuyên, thiết yếu của chính quyền cơ sở, chấm dứt tình trạng "khoán trắng" cho cấp trên. Điểm nhấn của mô hình mới là yêu cầu mọi hoạt động khuyến nông phải bám địa bàn, bám hộ, bám tổ nhóm sản xuất; hỗ trợ trực tiếp người dân trong phát triển sản xuất hàng hóa, chuyển đổi sinh kế, tiếp cận thị trường và ứng phó với biến đổi khí hậu. Khuyến nông không chỉ “đi cơ sở”, mà thực sự “thuộc về cơ sở”.

Song song với kiện toàn bộ máy nhà nước, tổ khuyến nông cộng đồng là lực lượng nòng cốt, “cánh tay nối dài” và trở thành "điểm cuối" tiếp xúc với nông dân ở từng thôn, bản, ấp, làng nghề, hợp tác xã. Đến năm 2025, cả nước đã thành lập được 5.187 tổ với 47.493 thành viên. Tổ khuyến nông cộng đồng không chỉ truyền đạt kỹ thuật mà còn trực tiếp “cầm tay chỉ việc” trong tổ chức sản xuất theo chuỗi, hướng dẫn nông dân ghi chép, tuân thủ quy trình, tiếp cận tiêu chuẩn chất lượng, xây dựng thương hiệu, liên kết doanh nghiệp tiêu thụ. Từ “điểm cuối” tiếp xúc trực tiếp với nông dân, lực lượng này trở thành “điểm khởi đầu” của những mô hình sản xuất mới, những vùng nguyên liệu chuẩn và hợp tác xã hoạt động theo tư duy thị trường.

Việc kiện toàn lực lượng này sẽ chuẩn hóa nguồn nhân lực khuyến nông theo tiêu chuẩn viên chức chuyên ngành, đồng thời bồi dưỡng kiến thức về kinh tế, thị trường, chuyển đổi số để sẵn sàng dẫn dắt nông dân trong thời kỳ mới.

Hướng đến khuyến nông đa giá trị

Cũng theo ông Lê Quốc Thanh, chiến lược phát triển khuyến nông đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 xác định rõ yêu cầu dịch chuyển từ mô hình khuyến nông kỹ thuật sang khuyến nông đa giá trị gắn với kinh tế nông nghiệp, kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, kinh tế số.

Trên cơ sở đó, khuyến nông trong kỷ nguyên mới được định vị với sáu vai trò trọng tâm là hỗ trợ nông dân sản xuất theo nhu cầu thị trường, tham gia chuỗi giá trị, giảm lệ thuộc thương lái nhỏ lẻ; truyền tải kịp thời, dễ hiểu các chủ trương, chính sách ưu đãi của Đảng, Nhà nước; tư vấn để nông dân và hợp tác xã tiếp cận được chính sách tín dụng, đất đai, bảo hiểm, xúc tiến thương mại.

Lực lượng khuyến nông cũng là cầu nối giảm nghèo bền vững thông qua thiết kế mô hình sinh kế phù hợp từng vùng khó khăn, hỗ trợ nhóm yếu thế, bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau trong chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp. Đồng thời góp phần củng cố gắn kết xã hội, xây dựng nông thôn mới văn minh, an toàn, giàu bản sắc, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân; hướng dẫn chuyển đổi sản xuất theo hướng nông nghiệp sinh thái, tuần hoàn, giảm phát thải, bảo vệ tài nguyên đất, nước, đa dạng sinh học; đưa nông dân tiếp cận nền tảng số, truy xuất nguồn gốc, dữ liệu thị trường, học tập trực tuyến, nâng cao năng lực số.

Mục tiêu đặt ra trong thời gian tới là 100% cán bộ khuyến nông nhà nước được chuẩn hóa chức danh nghề nghiệp, được đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên về kỹ thuật, kinh tế, thị trường, kỹ năng truyền thông, kỹ năng số. Đi cùng với đó là yêu cầu trang bị kiến thức bài bản cho nông dân tham gia chuỗi liên kết, vùng nguyên liệu, hợp tác xã, tổ hợp tác… để họ thực sự là chủ thể quản trị sản xuất.

Khuyến nông còn có sứ mệnh chuyển giao khoa học, công nghệ tiên tiến, góp phần phát triển một nền nông nghiệp sinh thái, hiệu quả, bền vững; sứ mệnh phát triển cộng đồng, xây dựng nông thôn mới hiện đại, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, trở thành “nơi đáng sống”.

Kết nối cung-cầu

Trong giai đoạn mới, lực lượng khuyến nông hướng tới không chỉ là “người truyền đạt kỹ thuật”, mà trở thành lực lượng dẫn dắt nông dân xây dựng mô hình sản xuất mới, thích ứng với yêu cầu hội nhập sâu rộng, cạnh tranh cao và tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của thị trường trong nước, quốc tế.

Trung tâm Khuyến nông quốc gia hỗ trợ mô hình trồng đậu xanh tại Hà Tĩnh.

Để thực hiện điều đó, hệ thống khuyến nông sẽ tăng cường ứng dụng khuyến nông điện tử, khuyến nông thông minh và xây dựng hạ tầng thông tin tri thức. Cùng với đó là ứng dụng công nghệ mới trên đồng ruộng như: Hệ thống cảm biến IoT giám sát môi trường; máy bay không người lái hỗ trợ chăm sóc, bảo vệ thực vật; blockchain phục vụ truy xuất nguồn gốc; phân tích dữ liệu lớn để dự báo cung-cầu, cảnh báo rủi ro.

Hệ thống khuyến nông cũng chủ động chuyển đổi tư duy từ phương thức cung cấp miễn phí sang cung cấp dịch vụ theo nhu cầu. Trên cơ sở đó, khuyến nông sẽ cung cấp các gói hỗ trợ trọn gói về kỹ thuật, tài chính, thông tin và thị trường chuyên nghiệp, giúp nông dân nâng cao giá trị sản xuất, giảm rủi ro và tăng khả năng cạnh tranh.

Chú trọng phát triển theo chuỗi giá trị và ngành hàng, trọng tâm là hỗ trợ hình thành, phát triển vùng nguyên liệu tập trung đáp ứng tiêu chuẩn trong nước, quốc tế; kết nối với công nghiệp chế biến, logistics, thương mại điện tử; bảo đảm sản phẩm có truy xuất nguồn gốc, thương hiệu, hợp đồng ổn định.

Mặt khác, khuyến nông cũng hướng đến là “kiến trúc sư đồng hành” cùng địa phương, doanh nghiệp và nông dân trong thiết kế, vận hành chuỗi giá trị từ quy hoạch vùng trồng, lựa chọn giống, tổ chức sản xuất, thu hoạch, sơ chế, bảo quản, chế biến, đóng gói đến đưa hàng ra thị trường.

Xây dựng hệ sinh thái khuyến nông mở với sự gắn kết chặt chẽ giữa khuyến nông nhà nước và khuyến nông doanh nghiệp. Trong đó, khuyến nông nhà nước giữ vai trò trung tâm, định hướng, huy động, kết nối và điều phối nguồn lực thông qua cơ chế xã hội hóa và hợp tác công-tư (PPP); củng cố, kiện toàn hệ thống khuyến nông nhà nước theo mô hình chính quyền hai cấp, bảo đảm tinh gọn, thống nhất, hiệu lực, hiệu quả. Phát triển mạng lưới khuyến nông cơ sở, khuyến nông cộng đồng cấp xã, gắn với hợp tác xã, doanh nghiệp, tổ chức chính trị-xã hội, tạo sự liên thông và phối hợp chặt chẽ giữa các cấp.

Quan tâm hoạt động khuyến nông vùng khó khăn, đặc biệt khó khăn, đồng bào dân tộc thiểu số, bảo đảm mọi đối tượng nông dân được tiếp cận với chính sách khuyến nông của nhà nước, có việc làm, ổn định cuộc sống; đẩy mạnh các hoạt động khuyến nông chuyển giao kỹ thuật, công nghệ thân thiện với môi trường, giảm phát thải, sử dụng tiết kiệm tài nguyên, thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường sinh thái.

Bài và ảnh: Bảo Hân