Hezbollah là gì và tại sao Israel tiến hành cuộc không kích nhằm vào Beirut?

Một người biểu tình đeo mặt nạ vẫy cờ Hezbollah trong cuộc biểu tình ủng hộ người Palestine ở Beirut vào ngày 20/10/2023 (Ảnh: Getty)

Israel cho biết họ đã thực hiện “cuộc tấn công có chủ đích” để đáp trả vụ tấn công bằng tên lửa khiến 12 thanh niên thiệt mạng ở Cao nguyên Golan do Israel kiểm soát cuối tuần qua. Hezbollah đã phủ nhận trách nhiệm về vụ tấn công này.

Israel và Hezbollah đã xung đột trong nhiều tháng nay, hầu hết tập trung ở phía bắc Israel và phía nam Lebanon. Cuộc tấn công hôm thứ Ba ở thủ đô Lebanon đã làm dấy lên lo ngại về một cuộc chiến tranh lan rộng toàn khu vực.

Hình ảnh các tòa nhà cho thấy thiệt hại sau một cuộc tấn công vào vùng ngoại ô phía nam Beirut hôm 30/7 (Ảnh: Reuters)

Trỗi dậy từ nội chiến

Nền dân chủ phức tạp và mong manh của Lebanon phân phối quyền lực theo các giáo phái tôn giáo. Số ghế được trao cho bất kỳ giáo phái cụ thể nào tỷ lệ thuận với tỷ lệ phần trăm dân số thuộc giáo phái đó - các nhóm lớn nhất là Công giáo, Hồi giáo dòng Sunni và Hồi giáo dòng Shiite.

Năm 1975, căng thẳng sôi sục giữa các giáo phái, cùng với làn sóng người tị nạn Palestine chủ yếu là dòng Sunni, đã đẩy Lebanon vào cuộc nội chiến kéo dài 15 năm. Trong bối cảnh giao tranh, lực lượng Israel đã hai lần xâm chiếm và chiếm đóng miền nam Lebanon nhằm chống lại các nhóm du kích người Palestine đang tiến hành các cuộc tấn công chống lại Israel.

Với sự hỗ trợ của Iran (cường quốc của người Hồi giáo dòng Shiite trong khu vực), Hezbollah, ban đầu là một nhóm dân quân Shiite nhỏ trong chiến tranh, đã nổi lên như một lực lượng thống trị chiến đấu chống lại sự chiếm đóng của Israel.

Trong nỗ lực trục xuất người Israel, nhóm này nổi tiếng với việc sử dụng các chiến thuật cực đoan, chẳng hạn như vụ đánh bom tự sát khét tiếng năm 1983 nhằm vào các doanh trại của Mỹ và Pháp ở Beirut, khiến khoảng 300 người thiệt mạng. Nhóm này đôi khi được cho là mở ra kỷ nguyên của kiểu chiến thuật đánh bom liều chết thời hiện đại.

Năm 1985, Hezbollah - có nghĩa là "Đảng của Chúa" trong tiếng Arab - đã đưa ra một bản tuyên ngôn, trong đó cam kết trung thành với lãnh tụ tối cao của Iran và kêu gọi tiêu diệt Israel.

Sau khi Israel rút khỏi miền nam Lebanon và kết thúc cuộc nội chiến năm 1990, Hezbollah tiếp tục phát triển quyền lực.

Hezbollah đã giảm bớt luận điệu chính trị Hồi giáo của mình và cập nhật tuyên ngôn kêu gọi một nền "dân chủ thực sự" vào năm 2009. Trong những năm kể từ sau cuộc nội chiến, Hezbollah ngày càng gia tăng về mức độ tinh vi và quyền lực trong khu vực. Ngày nay, nhóm được cấu trúc theo hai bộ phận chính: nhánh quân sự và nhánh chính trị.

Lãnh đạo Hezbollah Hassan Nasrallah có bài phát biểu trên truyền hình ở Kherbet Selm, miền nam Lebanon vào ngày 14/1 (Ảnh: Getty)

Sức mạnh chính trị và quân sự của Hezbollah

Trong hơn 30 năm, nhánh chính trị của Hezbollah là một lực lượng có tầm ảnh hưởng trên chính trường Lebanon. Nhóm này đã giữ được sự hiện diện ổn định của các đại diện được bầu trong Quốc hội, đôi khi trở thành đảng thống trị. Các thành viên của Hezbollah đã liên tục giữ các vị trí điều hành trong nội các.

Mặc dù Hezbollah là một nhóm Hồi giáo Shiite nhưng đảng này vẫn duy trì liên minh với các cá nhân và nhóm liên kết với các giáo phái khác. Nó cũng cung cấp một loạt các dịch vụ xã hội ở Lebanon, thường đáp ứng các nhu cầu của người dân ở những lĩnh vực mà nhà nước không thể đáp ứng, chẳng hạn như điều hành trường học, bệnh viện và dịch vụ nông nghiệp.

Một người lính Israel, đeo miếng vá phía sau áo khoác có hình thủ lĩnh Hezbollah là mục tiêu, đứng trước một khẩu pháo tự hành ở Upper Galilee ở miền bắc Israel (Ảnh: Getty)

“Đối với Hezbollah, ưu tiên của họ luôn là duy trì vai trò quân sự của mình với tư cách là một nhân tố phụ trong nhà nước Lebanon”, Randa Slim, thành viên cấp cao tại Viện Trung Đông, cho biết. "Chính trị luôn được sử dụng như một phương tiện để duy trì vị thế quân sự độc lập của họ".

Hezbollah đã tăng cường đáng kể khả năng quân sự của mình trong ba thập kỷ kể từ khi kết thúc cuộc nội chiến. Ngày nay, nước này được cho là tổ chức phi nhà nước hùng mạnh và được trang bị vũ khí tốt nhất trong khu vực, với kho dự trữ bao gồm hàng trăm nghìn tên lửa cũng như 100.000 chiến binh, theo như họ tuyên bố, mặc dù những con số đó còn đang gây tranh cãi. Đây cũng là một thế lực quân sự được gây dựng chủ yếu bởi Iran, quốc gia trong nhiều thập kỷ đã cung cấp vũ khí và tài trợ cho Hezbollah.

Iran có ảnh hưởng như thế nào?

Các chuyên gia thường mô tả Hezbollah như một phần mở rộng của Iran, do nguồn cung cấp hỗ trợ tài chính và quân sự ổn định mà nhóm này đã nhận được trong nhiều thập kỷ và tuyên bố trung thành với nhà lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Khomeini.

"[Iran] đã đào tạo đội ngũ chiến binh Hezbollah đầu tiên. Họ là những người đã giúp gắn kết tổ chức và cơ sở hạ tầng của họ với nhau. Iran là bên cung cấp vũ khí và hỗ trợ tài chính cho họ trong một thời gian dài và vẫn cung cấp một phần", bà Randa Slim nói, giải thích rằng khi đề cập đến các vấn đề chính trị khu vực, các hành động của Hezbollah phần lớn được thực hiện với sự tham vấn của Iran, đặc biệt là về các vấn đề liên quan đến Israel, Mỹ hoặc các cường quốc phương Tây khác.

Tuy nhiên, khi đề cập đến các vấn đề nội bộ ở Lebanon, Hezbollah nhìn chung có thể hành động tự chủ.

"Trong những năm qua, mức độ tin cậy giữa Hezbollah và Iran đã trở nên cao đến mức khi nói đến chính trị trong nước Lebanon, Iran thực sự để Hezbollah đóng vai trò lãnh đạo và không can dự vào việc họ ra quyết định về chính trị nội bộ Lebanon", bà Slim nói thêm.

Một người phụ nữ cầm bức ảnh của Hassan Nasrallah tại một cuộc mít tinh của Hezbollah vào năm 2022 ở Thung lũng Bekaa, Lebanon (Ảnh: Getty)

Lãnh đạo lâu năm của Hezbollah

Lãnh đạo của Hezbollah cũng là Tổng thư ký của nhóm, Hassan Nasrallah. Giáo sĩ Hồi giáo Shia gốc Lebanon, lần đầu tiên lên nắm giữ vị trí lãnh đạo cao nhất vào năm 1992, khi ông mới 32 tuổi.

Trong những năm 1990, Nasrallah đã lãnh đạo thành công chiến dịch của nhóm chống lại sự chiếm đóng của Israel ở miền nam Lebanon, dẫn đến việc Israel rút quân vào năm 2000. Ngày nay, nhiều người tiếp tục coi ông là nhân vật thống trị trong cuộc kháng chiến chống lại Israel và chống tầm ảnh hưởng phương Tây trong khu vực.

Mặc dù Nasrallah chưa bao giờ giữ chức vụ chính thức ở Lebanon nhưng ông vẫn là một trong những nhân vật quyền lực nhất trên chính trường Lebanon. Ông được ghi nhận là người đã tạo điều kiện cho Hezbollah phát triển từ nhóm dân quân thành một lực lượng chính trị có ảnh hưởng và hiệu quả ở Lebanon.

Ngày nay, Nasrallah hiếm khi xuất hiện trước công chúng vì sợ bị ám sát. Tuy nhiên, ông vẫn thường xuyên có những bài phát biểu trước công chúng qua video và được biết đến như một diễn giả có sức thuyết phục.

Theo NPR

Huyền Chi