Hiểm họa từ quảng cáo thuốc lá tràn lan trên mạng xã hội

Hơn 8 triệu người tử vong mỗi năm trên toàn thế giới có liên quan đến thuốc lá

Thuốc lá là một trong những mối đe dọa sức khỏe cộng đồng lớn nhất mà thế giới đang phải đối mặt với hơn 8 triệu trường hợp tử vong mỗi năm trên toàn thế giới. Trong đó, 7 triệu người tử vong do sử dụng thuốc lá và khoảng 1,2 triệu người tử vong do tiếp xúc với khói thuốc thụ động. 80% trong số 1,3 tỉ người hút thuốc lá sống ở những nước có thu nhập thấp và thu nhập trung bình, đây cũng là nơi gánh chịu gánh nặng bệnh tật nặng nề nhất do thuốc lá gây ra.

Tiếp cận thông tin và quảng cáo thuốc lá một cách tràn lan là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc thử hút thuốc lá, đặc biệt ở giới trẻ, làm giảm nỗ lực bỏ thuốc ở những người đang muốn bỏ thuốc và làm cho những người đã bỏ thuốc có xu hướng hút thuốc trở lại. Do đó, quy định cấm hoàn toàn quảng cáo và khuyến mại thuốc lá đang được áp dụng tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Thực tế cho thấy, thông tin tài trợ của các tổ chức, cá nhân kinh doanh thuốc lá vẫn xuất hiện trên một số tờ báo hoặc internet. Giới trẻ và cộng đồng có thể dễ dàng tiếp cận với thông tin quảng cáo trá hình và quảng cáo xuyên biên giới thông qua các trang mạng xã hội (như Youtube, Facebook, Twitter, Facebook).

Trường Đại học Y tế công cộng phối hợp với Tổ chức Chiến dịch Vì trẻ em không thuốc lá, Hoa Kỳ (CTFK) thực hiện nghiên cứu nhằm theo dõi các hình thức vi phạm quy định cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá trên internet và mạng xã hội”.

Một thông tin quảng cáo về thuốc lá trên tài khoản mạng xã hội

Thông quá báo cáo và theo dõi thông tin trên mạng xã hội, số lượng tin tức/bài viết liên quan tới thuốc lá trong giai đoạn 6 tháng đầu năm 2020 (212,192 bài) đã tăng đáng kể so với 6 tháng đầu năm 2019 (71,881 bài), tăng 140.311 bài.

Các bài đăng chủ yếu tập trung trên Facebook, Youtube, Blog, diễn đàn dưới dạng bài đăng cá nhân về các điểm bán lẻ thuốc lá điện tử, shisha, xì gà và thuốc lá hay video và các bài đăng của người sử dụng thuốc lá. Lượng tin tức về quảng cáo thuốc lá điện tử chiếm 53%; thuốc lá truyền thống chiếm 47%.

Theo thống kê của Trường Đại học Y tế công cộng, các công ty sản xuất thuốc lá đang hướng tới sử dụng những người nổi tiếng (KOLs) có nhiều người theo dõi trên mạng xã hội trẻ như ca sĩ, nhóm nhạc, diễn viên… để quảng cáo, đăng ảnh sản phẩm, bài viết trên các trang mạng xã hội. Chỉ tính riêng 6 tháng đầu năm 2020, có 72 bài đăng quảng cáo thuốc lá trên Facbook là từ tài khoản của các Macro-influencer (là những tài khoản có hơn 100.000 người theo dõi), tất cả đều là quảng cáo thuốc lá điện tử.

Các nhà khoa học đã chứng minh thuốc lá điện tử có tác hại rất lớn tới sức khỏe con người. Hầu hết các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đều chứa nhiều chất độc hại như nicotine, kim loại, formaldehyde…

Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, trong thuốc lá điện tử chứa formaldehyde, benzene, nitrosamines (chất gây ung thư), acetaldehyde, các chất gây ung thư khác.

Người hút trực tiếp có nguy cơ mắc hơn 25 loại bệnh tật như ung thư phổi, thanh quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đột quỵ, xuất huyết não, ung thư dạ dày... hay các vấn đề sẽ ảnh đến chất lượng cuộc sống như vô sinh, liệt dương, dạ dày.

Nguy cơ tiếp xúc của giới trẻ với quảng cáo, bán sản phẩm thuốc lá qua mạng xã hội gia tăng

Tính đến tháng 1 năm 2020, Việt Nam có 65 triệu người dùng mạng xã hội, tăng 3 triệu người so với cùng kỳ năm 2019. PGS. TS Lê Thị Thanh Hương - Trường Đại học Y tế công cộng cho biết hiện Việt Nam đã xuất hiện các loại hình thuốc lá thế hệ mới, trong đó thuốc lá điện tử với nhiều mức giá thành khác nhau, kiểu dáng đa dạng, bắt mắt.

Do đó, PGS. TS Thanh Hương nhận định rằng nếu không có các biện pháp quản lý và kiểm soát kịp thời và phù hợp, nguy cơ tiếp xúc của giới trẻ với các hình thức quảng cáo, bán sản phẩm thuốc lá qua mạng xã hội sẽ ngày một gia tăng, đặc biệt là với các loại hình thuốc lá thế hệ mới.

Bà Đoàn Thu Huyền - Giám đốc quốc gia của Tổ chức Chiến dịch Vì Trẻ em không thuốc lá tại Việt Nam cho biết hiện nay chiến lược của ngành công nghiệp thuốc lá hướng tới khách hàng vô cùng đa dạng, ví dụ như thiết kế các sản phẩm hiện đại, hấp dẫn về kiểu dáng và kích thước, nhiều hương vị và giá rẻ, thiết lập đa dạng các kênh bán hàng để dễ mua, dễ tiếp cận thông tin về sản phẩm.

“Ngoài ra, việc tạo xu hướng thời thượng cho sản phẩm của là một chiến lược chính, thu hút các đối tượng mới, đặc biệt là giới trẻ. Ngoài ra, bằng các chiến thuật quảng cáo thuốc lá tinh vi, đặc biệt là phương tiện truyền thông mạng xã hội, thông tin về sản phẩm thuốc lá đang này một gần hơn và thường xuyên hơn với cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ”- bà Đoàn Thu Huyền thông tin.

ThS. Trần Thị Trang - Phó Vụ trưởng Vụ pháp chế, Bộ Y tế cho biết, việc quản lý sản phẩm thuốc lá đã được Quốc hội, Chính phủ quan tâm. Theo quy định của luật Phòng chống tác hại của thuốc lá năm 2012, quảng cáo, mua bán, tàng trữ, vận chuyển nguyên liệu thuốc lá, thuốc lá nhập lậu là không được phép; tuy nhiên trong thời gian qua, có những sản phẩm thuốc lá mới được kinh doanh, quảng cáo bất hợp pháp.

Thái Bình