Hiện thực hóa giấc mơ

Cảnh trong phim Mùi đu đủ xanh

Nhắc đến Oscar và điện ảnh Việt, người yêu nghề lập tức nhắc đến Mùi đu đủ xanh - bộ phim nói tiếng Việt đầu tiên và duy nhất tính đến thời điểm này được đề cử trong hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất tại Oscar 1993. Mùi đu đủ xanh cũng là điểm khởi đầu của điện ảnh Việt Nam khi bắt đầu gửi phim dự tranh ở hạng mục này. Nên nhớ bộ phim nói tiếng Việt, diễn viên Việt Nam, của đạo diễn gốc Việt Trần Anh Hùng nhưng được sản xuất tại Pháp.

Tính từ năm 1993 đến nay, Việt Nam đã hơn 10 lần gửi phim tham gia hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất. Có thể nói, những đại diện được gửi đi tranh cử đều là những bộ phim tốt nhất có thể ở từng thời điểm. Đó là: Ba mùa (1999), Mùa len trâu (2005), Chuyện của Pao (2007), Áo lụa Hà Đông (2008), Đừng đốt (2010), Khát vọng Thăng Long (2012), Mùi cỏ cháy (2013), Trúng số (2016) và Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh (2017), Cha cõng con (2018), Cô ba Sài Gòn (2019). Tuy nhiên, chưa một lần phim Việt có thêm tên trong vòng đề cử cuối cùng.

Cơ hội phim Việt tái lập kỳ tích của Mùi đu đủ xanh tại Oscar dĩ nhiên không thể là con số không. Nhiều nhà làm phim vẫn tin tưởng với tốc độ phát triển của thị trường, nhu cầu và gu thị hiếu thưởng thức của khán giả ngày càng tăng, chất lượng phim được cải thiện…, chúng ta có quyền chờ đợi về giấc mơ Oscar. Phim ảnh là nghệ thuật. Mà nghệ thuật có ai cấm được mộng mơ, bay bổng.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa giấc mơ ấy cần nhìn vào thực tế thị trường. Chỉ nhìn vào danh sách 5 đề cử hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất năm nay: Capernaum (Lebanon), Cold War (Ba Lan), Never Look Away (Đức), Roma (Mexico), Shoplifters (Nhật) sẽ nhận ra ngay khoảng cách quá lớn của phim Việt với các nền điện ảnh trên thế giới.

Phải nhìn nhận thực tế, các phim Việt đến với vòng tranh loại Oscar vẫn cũ từ đề tài, câu chuyện, cho đến cách thể hiện. Kỹ thuật và công nghệ làm phim những năm gần đây dù có cải thiện đáng kể nhưng điều đó không thể khỏa lấp những giới hạn về sáng tạo, thể hiện ngôn ngữ điện ảnh và đặc biệt là việc kể một câu chuyện mới lạ, hấp dẫn và có tầm ảnh hưởng.

Những yếu tố đó còn phải song hành với tính dân tộc, bản sắc văn hóa đúng như tên gọi của hạng mục này. Do đó, nhìn vào hàng loạt những phim được đề cử những năm gần đây, có phim đạt được yếu tố này, lại có lỗ hổng ở yếu tố khác. Do chưa thể cân bằng một cách trọn vẹn, việc trượt khỏi danh sách đề cử cuối cùng từ khi gửi phim ở vòng tranh loại là điều đã được dự báo trước. Và cũng phải thừa nhận, khi các nhà làm phim trên thế giới đang tiến những bước dài, chúng ta vẫn đang đi sau khá lâu.

Điện ảnh Việt của năm 2019 mở màn thăng hoa với hàng loạt tác phẩm có doanh thu phòng vé ấn tượng. Danh sách các phim sẽ phát hành trong năm còn nối dài. Nhưng nhìn về mặt bằng chung, có lẽ việc chọn phim dự tranh Oscar 2020 sẽ lại tiếp tục là cuộc chơi “so bó đũa, chọn cột cờ”.

MẠNH QUÂN