Hiện thực hóa mục tiêu Hà Nội trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa khu vực

Hà Nội đã chứng kiến bước chuyển mình mạnh mẽ khi văn hóa được coi là nền tảng tinh thần, trở thành động lực nội sinh thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội. (Ảnh: Quang Thái)

Tư duy đột phá – Nền tảng cho sự chuyển mình

Ngày 22/2/2022, Thành ủy ban hành Nghị quyết số 09- NQ/TU về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến 2030, tầm nhìn đến 2045”. Đây là nghị quyết riêng đầu tiên về công nghiệp văn hóa, thể hiện tư duy chiến lược khi coi văn hóa vừa là nền tảng tinh thần, vừa là nguồn lực kinh tế.

Những năm qua, Hà Nội đã đổi mới mạnh mẽ tư duy quản trị: Từ chỗ coi văn hóa chỉ là lĩnh vực tiêu ngân sách, nay văn hóa được nhìn nhận như một lĩnh vực có khả năng sinh lợi khi được đầu tư bài bản. Thành phố ban hành chương trình hành động, phân công trách nhiệm rõ ràng, triển khai chính sách hỗ trợ nghệ sĩ, doanh nghiệp và các nhóm sáng tạo, qua đó hình thành hệ sinh thái công nghiệp văn hóa năng động với nhiều ngành như điện ảnh, thiết kế, thời trang, game, thủ công mỹ nghệ, truyền thông số…

Hà Nội là thành phố có nhiều tiềm năng và ưu thế về công nghiệp văn hóa và công nghiệp sáng tạo với lợi thế về vốn văn hóa phong phú, đa dạng. Với công nghiệp sáng tạo, Hà Nội vừa là thành viên Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, vừa là trung tâm của cả nước. Thành phố đang từng bước phát triển mạnh mẽ ngành công nghiệp văn hóa.

Tuy nhiên, lộ trình biến tiềm năng văn hóa thành cơ hội trong phát triển công nghiệp văn hóa và thương hiệu Thành phố sáng tạo của Hà Nội vẫn còn không ít khó khăn, thách thức, đặc biệt là huy động nguồn lực xã hội. Ngoài các lĩnh vực của ngành công nghiệp văn hóa được thế giới công nhận (gồm âm nhạc, xuất bản, nghề thủ công mỹ nghệ, kiến trúc, nghệ thuật biểu diễn, quảng cáo, phần mềm và trò chơi giải trí, điện ảnh, thời trang, mỹ thuật, nhiếp ảnh, triển lãm, truyền hình, phát thanh và du lịch văn hóa), Hà Nội còn có thêm lĩnh vực ẩm thực.

Trước đó, ngày 10/7/2025, UBND TP. Hà Nội đã ban hành Kế hoạch triển khai Nghị quyết số 24/2025/NQ-HĐND của HĐND thành phố về tổ chức và hoạt động của Trung tâm công nghiệp văn hóa trên địa bàn.

Theo đó, Sở Văn hóa và Thể thao được giao là cơ quan thường trực Hội đồng thẩm định của thành phố, có trách nhiệm theo dõi, đôn đốc, kiểm tra; đồng thời xây dựng chương trình, triển khai biện pháp hỗ trợ để các Trung tâm công nghiệp văn hóa hoạt động hiệu quả; tạo điều kiện thuận lợi trong thủ tục hành chính, cấp phép tổ chức các sự kiện, hoạt động văn hóa tại trung tâm.

Kế hoạch nhằm triển khai đồng bộ, hiệu quả Nghị quyết số 24/2025/NQ-HĐND, tạo hành lang pháp lý và cơ chế, chính sách cho việc thành lập, tổ chức, vận hành, giám sát các Trung tâm công nghiệp văn hóa; thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, hướng tới xây dựng Hà Nội trở thành trung tâm văn hóa, sáng tạo của khu vực và thế giới; góp phần tăng trưởng kinh tế và nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân.

Đến năm 2025, thành phố đạt mục tiêu phê duyệt hồ sơ đề án, hình thành 1 - 2 trung tâm phát triển công nghiệp văn hóa tại những địa điểm có sẵn lợi thế, tiềm năng. Năm 2026, Hà Nội triển khai các dự án đầu tư hạ tầng, cảnh quan, an ninh, điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng cháy, chữa cháy, bảo vệ môi trường… và hình thành thêm 2 - 3 trung tâm công nghiệp văn hóa chuyên ngành hoặc đa ngành, tập trung phát triển công nghiệp văn hóa trong các lĩnh vực lợi thế.

Đến năm 2030, thành phố đặt mục tiêu có 10 trung tâm công nghiệp văn hóa tiêu biểu cho từng khu vực, kết nối thành mạng lưới Trung tâm công nghiệp văn hóa trên toàn Thủ đô; tầm nhìn đến năm 2045, hình thành khu Trung tâm công nghiệp văn hóa hiện đại quy mô lớn tại bãi sông Hồng. Hệ thống mạng lưới Trung tâm công nghiệp văn hóa phát triển mạnh mẽ, hình thành hệ sinh thái công nghiệp văn hóa được kết nối bằng các nền tảng số chung, trở thành nguồn lực để thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa Thủ đô.

Tư duy này cho thấy sự chuyển dịch từ “phát triển văn hóa vì văn hóa” sang “phát triển văn hóa để kiến tạo giá trị mới”, trong đó con người, sáng tạo và tri thức được đặt ở trung tâm. Hà Nội không chỉ là nơi lưu giữ di sản, mà còn là thành phố của đổi mới sáng tạo, nơi giá trị văn hóa truyền thống hòa quyện cùng tinh thần thời đại.

Một trong những biểu hiện sinh động của sự chuyển mình là sự nở rộ của các không gian sáng tạo tại Hà Nội. Từ các khu vực trung tâm như Tràng Tiền, Hoàn Kiếm, tới các quận mới như Long Biên, Cầu Giấy, hàng chục không gian sáng tạo ra đời, kết nối cộng đồng nghệ sĩ, doanh nghiệp và giới trẻ – những người mang tinh thần tiên phong trong sáng tạo văn hóa.

Nếu coi công nghiệp văn hóa là “cỗ máy tăng trưởng mềm” thì con người chính là động cơ của nó. Không thể có công nghiệp văn hóa mạnh nếu thiếu đội ngũ sáng tạo chuyên nghiệp, năng động và hội nhập quốc tế. Hà Nội hiện quy tụ đội ngũ trí thức, nghệ sĩ, nhà thiết kế, nhà sản xuất nội dung sáng tạo đông đảo nhất cả nước, là nơi tập trung nhiều trường đại học nghệ thuật, viện nghiên cứu, trung tâm truyền thông và doanh nghiệp sáng tạo. Tuy nhiên, để biến nguồn lực này thành sức mạnh, Thành phố cần có chính sách đãi ngộ, hỗ trợ và môi trường sáng tạo cởi mở, khuyến khích tài năng trẻ, nuôi dưỡng ý tưởng mới.

Cùng với đó, việc đưa giáo dục văn hóa, nghệ thuật, thiết kế và công nghệ sáng tạo vào nhà trường, hình thành hệ sinh thái nhân lực văn hóa sẽ giúp tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững. Bởi lẽ, công nghiệp văn hóa cần được nâng đỡ bằng tri thức, công nghệ và tư duy toàn cầu.

Nếu coi công nghiệp văn hóa là “cỗ máy tăng trưởng mềm” thì con người chính là động cơ của nó. (Ảnh: Hoàng Lân)

Chuyển đổi số – đòn bẩy của công nghiệp văn hóa

Trong thời đại số, giá trị văn hóa không chỉ nằm ở sân khấu hay triển lãm, mà còn được thể hiện mạnh mẽ trong không gian số: phim ảnh, âm nhạc, trò chơi trực tuyến, nội dung sáng tạo trên nền tảng số, du lịch ảo... Hà Nội đang từng bước ứng dụng công nghệ để lan tỏa giá trị văn hóa, từ việc số hóa di sản, triển lãm 3D, bảo tàng ảo, cho tới việc hỗ trợ các doanh nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực công nghệ nội dung.

Những sự kiện như Liên hoan phim quốc tế Hà Nội (HANIFF), Tuần lễ thiết kế sáng tạo Hà Nội, Lễ hội Áo dài, hay Festival Nghệ thuật đường phố… không chỉ quảng bá hình ảnh Thủ đô mà còn thu hút du khách, góp phần phát triển du lịch văn hóa – mũi nhọn của công nghiệp văn hóa Hà Nội.

Chuyển đổi số cũng mở ra cơ hội đưa văn hóa Hà Nội ra thế giới, thông qua các nền tảng toàn cầu, tạo nên “bản đồ số” của sáng tạo Việt Nam. Đó là cách để giữ gìn hồn cốt dân tộc trong dòng chảy toàn cầu hóa, đồng thời khẳng định bản sắc Việt Nam trong không gian số quốc tế.

Để trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa của khu vực và thế giới, Hà Nội không thể đi một mình. Thành phố cần liên kết chặt chẽ với các tỉnh, thành trong nước, hình thành chuỗi giá trị sáng tạo liên vùng, đồng thời hợp tác sâu rộng với các trung tâm văn hóa quốc tế như Seoul, Paris, Tokyo, Singapore...

Sự hợp tác này không chỉ giúp Hà Nội học hỏi kinh nghiệm quản trị đô thị sáng tạo, mà còn mở ra cơ hội thu hút đầu tư, chuyển giao công nghệ và quảng bá thương hiệu văn hóa Việt Nam ra thế giới. Các chương trình giao lưu nghệ thuật, dự án hợp tác phim ảnh, thiết kế, thời trang, hay diễn đàn công nghiệp văn hóa quốc tế tổ chức tại Hà Nội sẽ là những “cầu nối mềm” lan tỏa hình ảnh Thủ đô – thành phố của sáng tạo và hội nhập.

Từ góc độ văn hóa, Hà Nội luôn là nơi khởi nguồn cho những giá trị lớn lao của dân tộc – nơi hội tụ tinh hoa quá khứ và nuôi dưỡng sáng tạo tương lai. Với bề dày hơn nghìn năm văn hiến, Hà Nội không chỉ mang sứ mệnh “giữ gìn bản sắc”, mà còn phải dẫn dắt xu hướng phát triển văn hóa của đất nước trong thời kỳ mới.

Khát vọng trở thành “trung tâm công nghiệp văn hóa của khu vực và thế giới” không chỉ là mục tiêu phát triển kinh tế, mà còn là cam kết của Hà Nội với tương lai văn hóa Việt Nam – nơi mà giá trị tinh thần, sáng tạo và con người là trụ cột cho sự phồn vinh.

Từ tầm nhìn đến hành động

Để khát vọng đó trở thành hiện thực, cần sự vào cuộc đồng bộ của toàn hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân. Thành phố cần hoàn thiện thể chế, chính sách ưu tiên phát triển công nghiệp văn hóa, khuyến khích các mô hình đầu tư công – tư, xây dựng hạ tầng sáng tạo hiện đại, đồng thời đưa văn hóa vào đời sống đô thị một cách sâu sắc, tự nhiên và nhân văn.

Theo các chuyên gia, điều quan trọng nhất mà Hà Nội đạt được sau Nghị quyết 09 là sự thay đổi tư duy, công nghiệp văn hóa không còn là khái niệm xa lạ, mà trở thành một phần thiết yếu trong chiến lược phát triển Thủ đô.

Trong khi đó, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam cũng nhấn mạnh, Hà Nội tiên phong trong thể chế hóa công nghiệp văn hóa. Việc thành lập Trung tâm Công nghiệp Văn hóa sẽ là công cụ tổ chức chính sách, đồng thời ươm mầm sáng tạo mang tầm quốc tế, phát triển thị trường văn hóa Việt Nam. Hà Nội cần tiếp tục đầu tư hạ tầng sáng tạo, xây dựng cơ chế tài chính đặc thù khuyến khích khởi nghiệp văn hóa, đồng thời phát triển nguồn nhân lực trẻ có tư duy toàn cầu nhưng vẫn gắn bó với bản sắc dân tộc.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhiều lần nhấn mạnh, Hà Nội phải là “hình mẫu phát triển văn hóa của cả nước”. Điều này vừa là trách nhiệm chính trị, vừa là đòi hỏi từ thực tiễn hội nhập quốc tế. Từ Nghị quyết 09 của Thành ủy đến Nghị quyết 24 và 25 của Hội đồng nhân dân Thành phố, Hà Nội đã xây dựng một lộ trình bài bản, quyết tâm đưa văn hóa vào trung tâm phát triển.

Công nghiệp văn hóa không chỉ là xu thế, mà là lựa chọn chiến lược, kết nối truyền thống với đổi mới, bản sắc dân tộc với tinh thần toàn cầu. Hà Nội hôm nay đang đứng trước thời cơ lớn để chuyển hóa sức mạnh mềm thành sức mạnh cứng, để văn hóa thực sự trở thành nguồn lực nội sinh của phát triển kinh tế - xã hội. Với tầm nhìn chiến lược, tư duy đổi mới và khát vọng vươn tầm, Hà Nội hoàn toàn có thể hiện thực hóa mục tiêu trở thành “Thành phố sáng tạo – trung tâm công nghiệp văn hóa của khu vực và thế giới”, góp phần khẳng định vị thế Việt Nam trong bản đồ sáng tạo toàn cầu.

Quỳnh Anh Nguyễn