Hiện tượng La Ninã hiếm hoi kéo dài đang ảnh hưởng đến các kiểu thời tiết trên toàn cầu

Bản cập nhật mới nhất của WMO đưa ra vào cuối tháng 8 vừa qua cho thấy, lũ lụt, hạn hán và lốc xoáy nhiệt đới có thể gia tăng trên khắp thế giới. Trong một hiện tượng kéo dài liên tiếp, La Ninã kéo dài qua ba mùa đông ở Bắc bán cầu.

La Ninã là pha lạnh hơn pha bình thường của hiện tượng El Ninõ Nam Dao động (ENSO) ở trung tâm và phía đông xích đạo Thái Bình Dương. Có 70% khả năng La Ninã sẽ tồn tại từ tháng 9 đến tháng 11 và khả năng thấp hơn một chút là 55% trong khoảng thời gian từ tháng 12 đến tháng 2. Nếu kéo dài như vậy, nó sẽ là một La Ninã dài 30 tháng và là một trong những kỷ lục dài nhất. La Ninã dài nhất được ghi nhận là 37 tháng, từ mùa xuân năm 1973 đến mùa xuân năm 1976, theo Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA).

Trong hiện tượng La Ninã, nhiệt độ bề mặt biển trên các đại dương ở trung tâm và đông Thái Bình Dương trở nên mát hơn bình thường. Điều này làm cho gió mậu dịch và các cơn bão liên quan thổi phía trên chúng mạnh hơn bình thường. Những cơn bão và gió mậu dịch mạnh này gây ra nhiều mưa hơn ở một số khu vực như Đông Nam Á, đặc biệt là Indonesia và nhiều vùng của Australia, nhưng lại làm giảm đáng kể lượng mưa ở các khu vực khác như châu Phi và miền tây Mỹ.

La Ninã ba năm xảy ra vào thời điểm mà tác động của hiện tượng ấm lên toàn cầu đang làm trầm trọng thêm ENSO và bản thân hiện tượng này có thể bị ảnh hưởng bởi bầu khí quyển và đại dương ấm lên. Hiện tượng La Ninã đặc biệt này đang tạm thời làm chậm sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu - nhưng nó sẽ không ngăn cản hoặc đảo ngược xu hướng ấm lên trong thời gian dài.

Bất chấp La Ninã, đã có những đợt nắng nóng tàn phá khắp năm châu lục vào mùa hè này, dẫn đến hạn hán và cháy rừng ở nhiều khu vực. Hạn hán ở vùng châu Phi, châu Âu và Trung Quốc đặc biệt gay gắt, cho thấy tác động của sự ấm lên của bầu khí quyển do con người gây ra. La Ninã bắt đầu vào tháng 9 năm 2020 và được dự đoán sẽ tiếp tục trong sáu tháng tới. Điều này ám chỉ sự gia tăng của các đợt hạn hán tàn khốc ở vùng châu Phi, phần phía nam của Nam Mỹ, đặc biệt là Chile và Mỹ.

La Ninã kéo dài, đợt dài đầu tiên trong thế kỷ 21 và lần thứ ba kể từ năm 1950, cũng có thể dẫn đến một mùa Bão Đại Tây Dương hoạt động quá mức vào năm 2022. Sự tiếp tục của La Ninã cũng có thể có nghĩa là một mùa gió Tây Nam kéo dài đối với Ấn Độ và phần còn lại của Nam Á với những đợt mưa đặc biệt và có thể xảy ra lũ lụt. Năm 2021, La Ninã là một trong những yếu tố gây ra lượng mưa bất thường trong thời kỳ sau gió mùa ở miền Nam Ấn Độ.

Vào năm 2022, một đợt gió mùa hoạt động đã gây ra lũ lụt ở nhiều bang của Ấn Độ, chẳng hạn như Assam, Meghalaya và các bang đông bắc khác vào tháng sáu. Nó cũng đã ảnh hưởng đến nước láng giềng Bangladesh. Những trận lũ bất ngờ ở Gujarat trong hai tuần đầu tháng 7 và những trận lũ sau đó ở - Rajasthan, Maharashtra, Odisha, Karnataka và Uttar Pradesh - có dấu ấn của La Ninã, ngoài việc mặt biển ấm lên dẫn đến sự hình thành liên tục của áp suất thấp các khu vực và vùng trũng. Những trận lũ lụt như vậy có thể sẽ xảy ra trong hai tháng tới trong bối cảnh La Ninã đang hoạt động. Mưa gió mùa không ngừng ở Pakistan, đã nhấn chìm một phần ba đất nước và khiến 33 triệu người phải di dời, cũng có thể đã bị ảnh hưởng bởi một La Ninã đang hoạt động.

Ngoài các yếu tố khí hậu địa phương khác và các đợt nắng nóng xảy ra trước mùa gió mùa, hiện tượng này có thể đã góp phần gây ra lũ lụt kinh hoàng. Sự nóng lên toàn cầu không chỉ làm trầm trọng thêm lũ lụt và hạn hán tàn khốc xảy ra ở La Nia mà còn có thể ảnh hưởng đến ENSO.

Theo Tom Di Liberto, nhà khoa học khí hậu tại NOAA, sức mạnh của ENSO và tần suất các sự kiện ENSO quan trọng đã tăng lên kể từ năm 1950 so với các sự kiện ENSO từ năm 1400 đến năm 1950. Báo cáo đánh giá lần thứ sáu của Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu cũng lưu ý rằng số lượng các sự kiện El Ninõ cao hơn trong 20-30 năm qua có liên quan đến sự thay đổi nhiệt độ mạnh hơn ở trung tâm Thái Bình Dương chứ không phải ở phía đông.

Một bài báo nghiên cứu được xuất bản trên tạp chí Môi trường và Trái đất vào tháng 8 năm 2021 đã dự đoán sự thay đổi của lượng mưa liên quan đến ENSO và nhiệt độ bề mặt biển trong các kịch bản ấm lên trong tương lai. Nó cũng đã dự đoán một sự dịch chuyển về phía đông của hiện tượng, hầu hết có lẽ đang tăng cường tác động ở Bắc Mỹ và Nam Mỹ.

Nghiên cứu cũng cảnh báo không nên đặt quá nhiều tin tưởng vào các mô hình vì sự thay đổi nội tại của ENSO. Rất khó để nói liệu những thay đổi này là do con người tạo ra khí thải nhà kính hay một phần của các biến thể tự nhiên của ENSO. Điều này là do sự phức tạp của hệ thống khí hậu ENSO và sự không nhất quán của các mô hình khí hậu khác nhau trong việc dự đoán chính xác tác động chính xác của bầu khí quyển và đại dương ấm lên đối với cường độ và tần suất của ENSO.

Duy Hưng