Hiệu quả từ hương ước giữ rừng

Mùa khô năm 2025, xã Lao Chải đối mặt với diễn biến thời tiết khắc nghiệt khi có tới 26 ngày liên tiếp không mưa, đẩy cảnh báo cháy rừng lên cấp nguy hiểm. Trước áp lực đó, địa phương đã không chỉ dựa vào lực lượng chức năng mà còn kích hoạt mạnh mẽ cơ chế bảo vệ rừng từ chính cộng đồng. Những bản cam kết, quy ước thôn bản được người dân đồng thuận thực hiện đã trở thành lá chắn hiệu quả, giữ bình yên cho những cánh rừng.

Lao Chải là địa bàn có diện tích rừng lớn, hơn 9.000 ha, trong đó rừng tự nhiên chiếm hơn 7.000 ha. Với tỷ lệ che phủ rừng đạt 54,9%, đời sống của người dân nơi đây gắn liền với rừng thông qua các mô hình kinh tế dưới tán lá như thảo quả (139 ha) và cây sơn tra (hơn 800 ha).

Người dân xã Lao Chải tham gia đẩy đủ các buổi tuyên truyền và ký cam kết bảo vệ rừng, phòng, chống cháy rừng.

Tuy nhiên, đặc thù này cũng tạo ra áp lực lớn trong phòng cháy, chữa cháy rừng. Theo thống kê, xã hiện có khoảng 30 ha, diện tích nương nằm đan xen hoặc sát bìa rừng. Vào mùa khô, chỉ một sơ suất nhỏ trong việc sử dụng lửa hoặc đốt thực bì cũng có thể gây ra hậu quả lớn.

Năm 2025, tình hình càng trở nên căng thẳng khi ngay từ đầu vụ, xã đã ghi nhận chuỗi 26 ngày liên tiếp không có mưa. Thời tiết khô hanh kéo dài khiến thảm thực bì trở nên khô khốc, đưa mức dự báo cháy rừng tại Lao Chải lên cấp IV – cấp nguy hiểm. Trước thực tế này, bài toán đặt ra cho chính quyền địa phương làm sao để kiểm soát nguồn lửa, khi lực lượng kiểm lâm mỏng và địa hình chia cắt mạnh.

Để giải quyết bài toán trên, xã Lao Chải đã chọn cách dựa vào dân, biến các quy định của pháp luật thành những điều khoản cụ thể, dễ hiểu trong hương ước, quy ước của thôn bản.

Theo ông Hoàng Văn Chiến - cán bộ Kiểm lâm địa bàn xã Lao Chải, mấu chốt của cách làm này là tạo ra các chế tài nội bộ có tính cộng đồng. Nội dung hương ước về bảo vệ rừng do chính người dân đóng góp và xây dựng, nên khi áp dụng, bà con thực hiện rất nghiêm túc.

"Quy ước tạo ra sự nhắc nhở thường xuyên ngay trong nội bộ thôn bản. Nó hình thành nếp nghĩ tích cực cho cộng đồng, khiến người dân coi việc giữ rừng là trách nhiệm chung chứ không chỉ là việc của cán bộ kiểm lâm" - ông Chiến nhấn mạnh.

Công tác tuần rừng được lực lượng kiểm lâm địa bàn triển khai thường xuyên.

Đến nay, 1.766 hộ dân trên địa bàn tại 14/14 thôn tại Lao Chải đã thực hiện ký cam kết bảo vệ rừng.

Tại thôn Háng Gàng, nơi quản lý gần 470 ha rừng (bao gồm rừng tự nhiên phòng hộ và rừng trồng), công tác này được thực hiện rất chặt chẽ. Ông Sùng A Rùa - Trưởng thôn Háng Gàng cho biết: Ngoài việc duy trì hoạt động trực cháy và tuần tra, thôn đã đưa vào quy ước những quy định "cứng". Đó là nghiêm cấm đốt rừng làm nương trái phép, không được chặt cây trong diện tích rừng bảo vệ. Bất cứ ai vi phạm đều bị cộng đồng lên án và xử lý theo quy định đã thống nhất.

Không chỉ dừng lại ở cam kết, xã Lao Chải đã kiện toàn 14 tổ đội phòng chống, chữa cháy rừng tại các thôn với 73 thành viên, trung bình mỗi thôn có từ 7 - 10 người trong đội xung kích. Trong cao điểm mùa khô năm nay, các lực lượng này đã phối hợp tổ chức 23 buổi tuần tra tại các điểm nóng.

Nếu như năm 2024 trên địa bàn vẫn xảy ra 3 vụ cháy nhỏ, thì trong mùa khô 2024 - 2025, nhờ làm tốt công tác tuần tra và giám sát, xã Lao Chải không để xảy ra vụ cháy rừng nào.

Công tác xử lý vi phạm cũng được thực hiện nghiêm minh để đảm bảo tính răn đe. Từ đầu năm đến nay, UBND xã đã xử lý 3 vụ vi phạm, trong đó có vụ khai thác rừng trái pháp luật, nộp ngân sách 8 triệu đồng, đồng thời chuyển Hạt Kiểm lâm xử lý 4 vụ việc khác. Việc xử lý kiên quyết này là minh chứng cho thấy hương ước bảo vệ rừng không chỉ là lời nói suông.

Những cánh rừng xanh trên địa bàn xã Lao Chải.

Đánh giá về cách làm của địa phương, bà Đào Thị Thu Thủy - Bí thư Đảng ủy xã Lao Chải khẳng định: Những kết quả khả quan trong thời gian qua là nhờ sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và sự đồng thuận của Nhân dân.

Theo bà Thủy, xã đã ban hành các văn bản chỉ đạo sát với tình hình thực tế và huy động các nguồn lực xã hội hóa để trang bị dụng cụ chữa cháy tại chỗ như dao phát, cuốc, xẻng. Tuy nhiên, thành công lớn nhất chính là việc người dân đã thực sự xem rừng là tài sản chung cần gìn giữ.

Những bản hương ước tại Lao Chải đang chứng minh, khi luật pháp được cụ thể hóa bằng quy ước gần gũi và được cộng đồng chấp thuận, hiệu quả bảo vệ rừng sẽ trở nên bền vững.

Hùng Cường