Hình dung các phương án mặc cả của Nga để giữ lại các căn cứ quân sự ở Syria

Nga vẫn có thể thuyết phục ban lãnh đạo mới tại Syria giữ lại các căn cứ quân sự của Moscow ở quốc gia Trung Đông này, chuyên gia Anna Borshchevskaya của Viện Washington vì Chính sách Cận Đông (Washington Institute) bình luận.

Sau cuộc chính biến đầu tháng 12-2024, cựu Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã buộc phải rời khỏi đất nước, lánh nạn ở Nga. Tại Damascus, tổ chức Hayat Tahrir al-Sham (HTS) đã lập ra một chính quyền chuyển tiếp dưới sự lãnh đạo của Tổng thống lâm thời Ahmed al-Sharaa.

Ông al-Sharaa được cho là muốn đàm phán lại với Nga về thỏa thuận thuê căn cứ hải quân Tartus trong 49 năm và thuê vô thời hạn căn cứ không quân Hmeimim, vốn được ký kết dưới thời ông al-Assad, để tìm kiếm những điều khoản tốt hơn.

Căn cứ hải quân Tartus của Nga tại Syria ngày 9-12-2024, sau cuộc chính biến ở quốc gia Trung Đông này. Ảnh: AFP

Bình luận về tương lai các căn cứ quân sự của Nga tại Syria, người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov hôm 25-2 cho biết Moscow “đang tiếp tục liên lạc với chính quyền Syria”.

Bà Borshchevskaya cho rằng “Moscow vẫn có những thứ để đề xuất cho Syria”. Theo bà, ảnh hưởng của Nga rất lớn và chính quyền mới ở Damascus khó phớt lờ những lời đề nghị từ Điện Kremlin.

“Nga chỉ cần một chính phủ tại Damascus đảm bảo lợi ích của mình và sẵn sàng thỏa thuận với chính phủ đó” - bà Borshchevskaya nhận định.

Syria sẵn sàng làm hòa

Một nhà ngoại giao Syria chia sẻ với hãng tin Reuters rằng các nhà lãnh đạo mới tại Damascus sẵn sàng “làm hòa, ngay cả với những cựu thù của mình”, ám chỉ Nga với việc ủng hộ ông Al-Assad.

Ít nhất, cho tới nay, các căn cứ quân sự của Nga vẫn được giữ lại và đặt dưới sự giám sát của chính quyền mới tại Damascus. Có vẻ như Syria mong muốn dùng các căn cứ này để đổi lại việc được Nga cung cấp sự ủng hộ ngoại giao và bồi thường để tái thiết đất nước – một trong các vấn đề đã được thảo luận trong cuộc gặp giữa hai bên hồi cuối tháng 1.

Trong một tuyên bố được đưa ra sau cuộc họp này, chính quyền Damascus cho biết ông al-Sharaa đã nhấn mạnh rằng Syria và Nga cần giải quyết những sai lầm trong quá khứ và yêu cầu Moscow bồi thường cho những thiệt hại mà Nga đã gây ra.

Nga được cho là khó chấp nhận yêu cầu bồi thường, song có thể cung cấp viện trợ nhân đạo cho Syria.

Hai nguồn tin của Reuters cho biết chính quyền mới tại Damascus cũng đang đàm phán để Moscow xóa các khoản nợ vốn được thỏa thuận dưới thời ông al-Assad.

Ông Mohammad Abazid – lãnh đạo Bộ Tài chính trong chính quyền mới của Syria – hồi tháng 2 cho biết nước này đang nợ nước ngoài tổng cộng 20-23 tỉ USD. Không rõ, số tiền Syria nợ Nga là bao nhiêu.

Còn có một số thông tin trên truyền thông quốc tế cho rằng chính quyền mới tại Damascus muốn đưa ông al-Assad – người đang ở Nga – về nước. Tuy nhiên, chưa có bất kỳ bên liên quan nào xác nhận thông tin này.

Nga có thể là cứu cánh cho đất nước Syria

Trong thời gian ông al-Assad còn nắm quyền, Syria đã gắn kết và phụ thuộc sâu sắc vào Nga trong bối cảnh Mỹ và các đồng minh áp đặt hàng loạt biện pháp trừng phạt.

Lực lượng Nga tại căn cứ không quân Hmeimim (Syria) dưới thời ông Bashar al-Assad còn nắm quyền ở Syria. Ảnh: DPA

Dẫn nguồn tin từ một nhân viên Liên Hợp Quốc, Reuters cho biết Nga chưa xuất khẩu ngũ cốc sang Syria kể từ khi chính quyền ông al-Assad sụp đổ.

Mặc dù một số biện pháp trừng phạt đã được phương Tây nới lỏng sau vụ chính biến, Syria vẫn đối mặt hàng loạt khó khăn kinh tế. Do đó, việc khôi phục nguồn cung nhiên liệu, lương thực và vũ khí từ Nga sang Syria vẫn là cứu cánh cho Damascus.

Trong một cuộc phỏng vấn với đài Al Arabiya hồi cuối tháng 12-2024, ông al-Sharaa thừa nhận “lợi ích chiến lược” của Damascus với Moscow, nhắc tới các vũ khí hiện đại do Nga sản xuất đang phục vụ trong biên chế quân đội Syria và sự hỗ trợ của Moscow tại các cơ sở năng lượng quan trọng của quốc gia Trung Đông này.

Sự hiện diện của Nga trong quá khứ cũng ảnh hưởng tới cuộc sống của người dân Syria. Chủ nhiều cơ sở kinh doanh gần căn cứ không quân Hmeimim, nơi có cả những biển hiệu tiếng Nga và vốn nhộn nhịp trong nhiều năm qua này, cho biết các binh sĩ không còn ghé vào các hàng quán của họ nữa.

Hôm 24-2 và 25-2, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov đã lần lượt công du tới Thổ Nhĩ Kỳ và Iran, hội đàm với người đồng cấp các nước chủ nhà. Theo Bộ Ngoại giao Nga, một trong những chủ đề chính của các cuộc thảo luận là vấn đề Syria, song nội dung chi tiết chưa được tiết lộ.

Hiện nay, bên cạnh các căn cứ quân sự Nga, trên lãnh thổ được quốc tế công nhận của Syria còn có các căn cứ quân sự của Mỹ ở vùng đông bắc, của Thổ Nhĩ Kỳ ở phía bắc và mới đây – từ tháng 12-2024 – các điểm đóng quân mới của Israel ở phía nam.

Bộ trưởng Quốc phòng lâm thời Syria - ông Murhaf Abu Qasra hôm 7-2 nói rằng nước này sẵn sàng cho phép Nga duy trì các căn cứ không quân và hải quân tại Syria, theo tờ The Washington Post.

Hôm 28-2, Reuters dẫn 4 nguồn tin thân cận, cho biết các quan chức Israel đã vận động Mỹ để Nga giữ lại các căn cứ quân sự nhằm chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Thổ Nhĩ Kỳ tại Syria. Các bên liên quan chưa bình luận về thông tin này.

HOÀN ĐỨC