Hòa bình đang đến với miền đông Ukraine?

Quân nhân thuộc “Cộng hòa nhân dân Donetsk” tự xưng hành quân gần làng Petrovskoye hôm 9/11 Ảnh: Reuters

Đụng độ vũ trang giữa quân chính phủ Ukraine và các lực lượng đòi ly khai ở miền đông đã làm thiệt mạng hơn 13.000 người kể từ năm 2014, trong lúc cả đôi bên cáo buộc nhau vi phạm thỏa thuận ngừng bắn được thông qua tại Minsk (Belarus) năm 2015.

Quan hệ giữa Ukraine và Nga đổ vỡ sau khi Matxcơva sáp nhập bán đảo Crimea vào năm 2014, dẫn đến một loạt các biện pháp trừng phạt từ phương Tây nhằm vào Nga. Phương Tây cáo buộc Nga hậu thuẫn lực lượng ly khai ở Ukraine.

Nhưng việc ông Volodymyr Zelensky giành chiến thắng vang dội trong cuộc bầu cử tổng thống ở Ukraine tháng 4/2019 đã mở ra khả năng chấm dứt cuộc chiến âm ỉ. Kiev nói rút binh lính khỏi làng Petrovskoye có nghĩa là họ đã thực hiện mọi điều kiện cần thiết để một hội nghị hòa bình diễn ra.

Matxcơva trước đó cáo buộc Kiev trì hoãn thượng đỉnh bốn bên. “Tôi hy vọng chúng tôi không thấy bất cứ hành động nào từ phía Kiev nhằm làm gián đoạn việc thực thi các thỏa thuận về rút các lực lượng vũ trang”, Borys Gryzlov, phái viên Nga nói. “Tôi hy vọng rằng, tiến trình rút lui khỏi Petrovskoye sẽ hoàn tất êm xuôi trong tương lai gần”, vị phái viên Nga được hãng tin Intefax dẫn lời.

Tổng thống mới nhậm chức Zelensky đã xúc tiến thành công một cuộc trao đổi tù binh mang tính bước ngoặt với Nga hồi tháng 9 nhưng kế hoạch trao cho vùng Donbass quy chế đặc biệt như một phần của nỗ lực mang lại hòa bình đã vấp phải một số phản đối. Tuy nhiên, ông Zelensky nói, ông sẽ “không bao giờ phản bội Ukraine”.

Hai “nước cộng hòa”, chưa được cả Ukraine lẫn Nga công nhận, đã được thành lập ở vùng công nghiệp Donetsk và Luhansk ở vùng Donbass.

Mặc dù các lực lượng của đôi bên đang rút lui nhưng hãng tin Tass của Nga dẫn lời phái đoàn của “nước cộng hòa nhân dân Donetsk” trong Trung tâm điều phối Kiểm soát ngừng bắn chung nói rằng, các lực lượng Ukraine trong ngày hôm qua vẫn bắn pháo hạng nhẹ vào khu vực rút quân.

“Hôm nay lúc 9h46, các lực lượng Ukraine vẫn nã pháo hạng nhẹ vào khu vực làng Petrovskoye,” đại diện phái đoàn “Nước cộng hòa nhân dân Donetsk nói. Đạn được nói là bắn đi từ làng Bogdanovka do Kiev kiểm soát.

Một ngày trước khi quân Ukraine rút lực lượng và các thiết bị quân sự khỏi làng Petrovskoye, họ đã giảm cường độ nã pháo hơn 10 lần so với thông thường.

Hy vọng

Các hoạt động rút quân của Ukraine và lực lượng ly khai đã bắt đầu diễn ra từ cuối tháng 9, bắt đầu từ thị trấn Zolote. Tổng thống Zelensky ủng hộ về nguyên tắc một thỏa thuận tổ chức bầu cử ở vùng đất do quân ly khai kiểm soát. Nhưng các lực lượng đối lập ở Ukraine coi thỏa thuận này là “điều khoản đầu hàng” trước Nga.

Theo BBC, vào ngày 1/10, Nga, Ukraine và lực lượng ly khai đã đồng ý nguyên tắc về việc tổ chức các cuộc bầu cử ở địa phương ở miền đông, nơi nằm trong sự kiểm soát của quân ly khai, và nếu cuộc bầu cử này được xem là tự do, công bằng, Ukraine sẽ trao cơ chế đặc biệt cho vùng.

Nhưng giới cựu chiến binh và những người dân tộc chủ nghĩa phản đối việc rút quân. Họ phàn nàn chuyện thỏa thuận đã cho phép tổ chức bầu cử trước khi quân ly khai rút lui hoàn toàn và trước khi Kiev kiểm soát đường biên giới với Nga.

Tuy vậy, Tổng thống Zelensky nói, ông sẵn sàng đàm phán “kể cả với quỷ dữ” để mang lại hòa bình cho Ukraine. Một khi quân lính đã rút khỏi thị trấn Zolote, kế hoạch tiếp theo là rút toàn bộ khỏi vùng Petrovskoye gần đó.

_____

Thỏa thuận được Tổng thống Zelensky ủng hộ, được gọi là “thể thức Steinmeier”, có nội dung trao vị thế đặc biệt cho hai vùng Donetsk và Luhansk (hợp lại thành Donbass). Thỏa thuận này ra đời nhằm phá vỡ thế bế tắc sau thỏa thuận ở Minsk năm 2015.

Anh Minh