Hòa đàm Ukraine 'nóng' trở lại, hòa bình vẫn ở ngoài tầm với

Còn quá sớm để nói về hòa bình

Sau một tuần ngoại giao đầy căng thẳng, Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như tin rằng câu trả lời là có.

“Chúng tôi đang tiến rất gần đến một thỏa thuận”, ông Trump phát biểu trước báo giới ngày 25/11.

Về phía Ukraine, Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết hiện có “nhiều triển vọng biến con đường dẫn tới hòa bình thành hiện thực”.

“Đã có những kết quả đáng kể, nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm”, ông Zelensky nói sau khi xem xét các cuộc thảo luận quan trọng tại Geneva cuối tuần trước.

Ông Zelensky (trái) và ông Trump (phải) trong cuộc gặp tại Nhà Trắng hồi tháng 2/2025. Ảnh: Reuters

Trong khi đó, Moscow hầu như tỏ ra im lặng, ngoại trừ một số lời phàn nàn về sự can dự của châu Âu vào tiến trình đàm phán và tình trạng rò rỉ thông tin sau các cuộc thảo luận. Trợ lý Điện Kremlin Yuri Ushakov hôm 26/11 cho biết, Moscow đánh giá một số yếu tố trong dự thảo mới nhất là tích cực, nhưng “nhiều vấn đề vẫn cần được thảo luận kỹ lưỡng”. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cũng nhấn mạnh rằng, vẫn “quá sớm” để nghĩ rằng một thỏa thuận hòa bình đã gần kề.

Tuần trước, bản thảo đầu tiên của kế hoạch 28 điểm do Mỹ đề xuất đã rò rỉ trên mặt báo và ngay lập tức làm dậy sóng dư luận. Văn kiện này yêu cầu Ukraine nhượng bộ đáng kể trước các đòi hỏi của Nga, bao gồm việc từ bỏ một phần lãnh thổ, hạn chế quy mô quân đội và giữ thế trung lập về chính trị. Điều này khiến nhiều nhà quan sát đánh giá rằng bản đề xuất mang lại lợi thế rõ rệt cho Moscow.

Trước diễn biến đó, Ukraine và các đồng minh châu Âu buộc phải lập tức tìm cách xoay chuyển cục diện bằng việc gây sức ép ngoại giao lên Washington. Sự việc này lập tức gợi nhớ tới tháng 8/2025, khi các lãnh đạo châu Âu từng vội vã bay đến thủ đô Washington để thuyết phục ông Trump sau cuộc gặp giữa ông với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Alaska.

Đến cuối tuần, các nước châu Âu soạn thảo bản đề xuất phản biện lại kế hoạch 28 điểm của Mỹ, thay thế những yêu cầu nhượng bộ lãnh thổ bằng “các cuộc đàm phán về trao đổi lãnh thổ”, đồng thời đề cập tới việc đảm bảo an ninh cho Kiev. Tuy nhiên, trên thực tế, mức độ ảnh hưởng của châu Âu đối với các cuộc đàm phán tại Geneva vẫn chưa rõ ràng.

Một tuyên bố chung của Mỹ và Ukraine sau các cuộc đàm phán khẳng định rằng các cuộc thảo luận “rất hiệu quả” và nhấn mạnh rằng bất kỳ thỏa thuận nào trong tương lai cũng phải mang lại “hòa bình bền vững và công bằng”.

Các quan chức Ukraine cũng phần nào nhẹ nhõm khi phiên bản mới nhất của kế hoạch đã được rút gọn xuống còn 19 điểm. Những điều khoản gây tranh cãi nhất liên quan đến chủ quyền lãnh thổ và định hướng quan hệ trong tương lai với NATO của Ukraine tạm thời được gác lại để chờ quyết định trực tiếp từ ông Trump và ông Zelensky.

Bất chấp những chỉ trích về vụ rò rỉ phiên bản 28 điểm, tiến trình ngoại giao vẫn tiếp tục. Đầu tuần này, Bộ trưởng Lục quân Mỹ Dan Driscoll, Giám đốc tình báo quân sự Ukraine Kyrylo Budanov và các quan chức Nga đã nhóm họp tại Abu Dhabi. Tuy vậy, theo ông Ushakov, những điều khoản cốt lõi của kế hoạch hòa bình vẫn chưa được đưa ra thảo luận chi tiết.

Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff cũng dự kiến sẽ có mặt ở Moscow vào tuần tới và Tổng thống Zelensky được cho là sẽ có thêm một chuyến thăm Nhà Trắng. Đây là những dấu hiệu cho thấy nhịp độ hòa đàm đang dần tăng tốc trở lại.

Vậy hòa bình đang ở đâu?

“Chúng ta hiện đang trên đà tiến tới một điều gì đó. Tôi không thể nói liệu mọi chuyện sẽ thất bại hay thành công nhanh chóng, nhưng tiến độ đang diễn ra rất nhanh”, ông Daniel Fried, cựu Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề châu Âu và Á-Âu, nhận định.

Ông Fried mô tả kế hoạch 28 điểm của Mỹ tuần trước là “một mớ hỗn độn”, nhưng nhấn mạnh rằng động lực đằng sau kế hoạch là thật.

“Phải ghi nhận rằng chính quyền ông Trump đang nỗ lực hết sức để đạt được thỏa thuận”, ông Fried nói.

Cuộc gặp tại Geneva giữa phái đoàn Mỹ-Ukraine đã phần nào xoa dịu nỗi bất an đang bao trùm lên Kiev. Bà Myroslava Gongadze, thành viên cấp cao không thường trú tại Trung tâm Á-Âu của Hội đồng Đại Tây Dương, cho biết: “Tại Geneva, phái đoàn Ukraine tỏ ra rất hài lòng. Mục đích của cuộc gặp mặt không chỉ là đạt được thỏa thuận mà là để bác bỏ kế hoạch 28 điểm ban đầu bảo vệ lợi ích của Ukraine trong các cuộc đàm phán tiềm năng và cho thấy Ukraine sẵn sàng thảo luận”.

Tuy nhiên, dù Kiev có thể cảm thấy đã ngăn chặn được kịch bản tồi tệ nhất, câu hỏi cốt lõi vẫn chưa được giải quyết: Ukraine sẽ được đảm bảo an ninh như thế nào sau khi xung đột với Nga kết thúc?

“Câu hỏi cốt lõi ở đây là đảm bảo an ninh. Ai sẽ cung cấp những đảm bảo đó, ai chịu trách nhiệm, và biên giới nào sẽ không bị xâm phạm? Nếu câu trả lời yếu kém, Ukraine có thể lại rơi vào một cuộc khủng hoảng khác”, bà Gongadze nhấn mạnh.

Đáp lại lời hứa mơ hồ trong văn kiện ban đầu của Mỹ về việc cung cấp “những đảm bảo an ninh đáng tin cậy”, các nhà lãnh đạo châu Âu đã đề xuất một cơ chế đảm bảo “phản ánh Điều 5” – nguyên tắc phòng thủ tập thể của NATO. Tuần trước, Axios đưa tin về một tài liệu riêng của Mỹ gửi cho phía Ukraine, nêu rõ “sự đảm bảo an ninh theo mô hình Điều 5, điều chỉnh phù hợp với hoàn cảnh xảy ra xung đột”.

Khía cạnh quan trọng này vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Sau cuộc họp trực tuyến do Anh và Pháp dẫn dắt, các bên tham gia đồng thuận với Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio về việc “đẩy nhanh hợp tác với Mỹ để thúc đẩy lập kế hoạch đảm bảo an ninh”.

Theo Thủ tướng Anh Keir Starmer, châu Âu đang lên kế hoạch triển khai một “lực lượng trấn an” đa quốc gia tới Ukraine, nhưng cho đến khi chính quyền ông Trump xác định mức độ hỗ trợ cụ thể, kế hoạch này vẫn nằm trên mặt giấy. Ông Fried nhận định: “Các biện pháp đảm bảo an ninh cần được triển khai cụ thể hơn. Ý tưởng về liên minh những nước sẵn lòng là tuyệt vời, nhưng đến nay chưa có kết quả thực chất, một phần vì họ đang chờ xem Mỹ sẽ ủng hộ ra sao”.

Một ẩn số khác là vấn đề chủ quyền lãnh thổ. Trong kế hoạch 28 điểm ban đầu của Mỹ, bán đảo Crimea, Luhansk và Donetsk sẽ được “công nhận là của Nga trên thực tế”, và lực lượng Ukraine phải rút khỏi các khu vực tranh chấp ở Donetsk. Trong khi đó, đề xuất của châu Âu loại bỏ hoàn toàn những điều khoản này. Ukraine theo đó sẽ cam kết “không lấy lại lãnh thổ bị chiếm bằng biện pháp quân sự”, và mọi đàm phán về lãnh thổ sẽ “bắt đầu từ Đường Liên lạc”, tức tiền tuyến hiện tại.

Cách tiếp cận của châu Âu ảnh hưởng thế nào tới văn bản xuất hiện sau các cuộc đàm phán tại Geneva hiện vẫn chưa rõ ràng. Thông cáo chung Mỹ–Ukraine chỉ nêu một nhận định gián tiếp, khẳng định rằng bất kỳ thỏa thuận nào trong tương lai cũng phải bảo vệ hoàn toàn chủ quyền của Ukraine. Từ “hoàn toàn” trong tuyên bố này dường như mang nhiều tầng ý nghĩa.

Với cách tiếp cận thay đổi thất thường của ông Trump đối với cuộc chiến ở Ukraine, rất khó dự đoán bước tiếp theo của quá trình này. Tuy nhiên, có lẽ sẽ là quá lạc quan nếu nghĩ rằng mọi chuyện đang tiến tới thảm họa.

“Chúng tôi vẫn đang trong quá trình tìm kiếm hòa bình. Chắc chắn vẫn còn một chặng đường dài phía trước”, chuyên gia Leslie Shedd từ Hội đồng Đại Tây Dương, nhận định.

Diệp Thảo/VOV.VN Theo NBC News