Hòa giải tranh chấp, gắn kết cộng đồng

Thẩm phán Tòa án Nhân dân khu vực 5 tuyên truyền, giải thích pháp luật cho đương sự trong một vụ tranh chấp dân sự.

Như trong vụ việc tranh chấp quyền sử dụng tài sản là đất rừng sản xuất do nguyên đơn là ông V.X.T. (SN 1960) khởi kiện ông L.T.V. (SN 1939), cùng ở thôn Chi Thiện 1, xã Ba Đình. Trong đơn gửi đến tòa án, ông T. khởi kiện để đòi lại quyền sử dụng diện tích đất rừng sản xuất được Nhà nước giao nhưng cho ông V. mượn canh tác từ năm 1995. Sau thời gian dài sử dụng, ông V. không trả lại, mà định cho lại con trai mình. Trong khi đó, ông V. và ông T. có quan hệ là cậu cháu. Đây là vụ việc có nhiều tình tiết phức tạp, toàn bộ hộ sơ thuê đất, vị trí, ranh giới thửa đất và nhiều tài liệu có liên quan bị thất lạc, hoặc mối mọt hủy hoại. Do mâu thuẫn kéo dài, hai bên gia đình đã nhiều lần chửi bới, xô xát, hàng xóm phải nhiều lần can ngăn...

Thẩm phán Lường Thị Hoa chia sẻ: Xác định hòa giải, đối thoại vừa đảm bảo quyền quyết định, tự định đoạt của đương sự, giải quyết triệt để các tranh chấp trong xã hội, vừa tạo thuận lợi cho việc thi hành án, hạn chế tối đa việc kháng cáo, kháng nghị, rút ngắn thời gian giải quyết án, vừa góp phần củng cố, tăng cường tình đoàn kết trong Nhân dân, chi bộ, lãnh đạo Tòa án Nhân dân khu vực 5 đã lãnh đạo, chỉ đạo đơn vị tổ chức thực hiện nhiều giải pháp. Trong đó, quán triệt, thống nhất nhận thức đây là khâu trọng tâm, đột phá, hướng ưu tiên để quyết liệt triển khai thực hiện nâng cao chất lượng xét xử, giải quyết án. Từ đó, đơn vị đã tiến hành phân loại, giao chỉ tiêu giải quyết án cho từng thẩm phán, xem đây là tiêu chí đánh giá, xếp loại hoàn thành nhiệm vụ của năm. Đồng thời định kỳ tổ chức giao ban nắm bắt tiến độ, kịp thời tháo gỡ vướng mắc, khó khăn, chia sẻ kinh nghiệm để thẩm phán, hòa giải viên làm tốt nhiệm vụ được giao.

Trên cơ sở đó, sau khi được phân công án ngẫu nhiên, các thẩm phán, hòa giải viên ở Tòa án Nhân dân khu vực 5 đã dành thời gian thỏa đáng để xem xét, nghiên cứu kỹ lưỡng, thấu đáo hồ sơ. Qua đó nhằm tìm hiểu cặn kẽ nguyên nhân, bản chất của mâu thuẫn, tranh chấp để tìm cách hòa giải. Chủ động phối hợp với chính quyền, MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội tại các địa phương nắm bắt thêm thông tin, phối hợp hòa giải để đạt hiệu quả cao nhất.

Trên thực tế, để tổ chức hòa giải thành các tranh chấp dân sự phức tạp là chuyện không hề dễ dàng. Nhiều phiên hòa giải đã bị ngắt quãng nhiều lần, hoặc kéo dài cả buổi, thậm chí phải tổ chức lại do 2 bên đương sự vẫn còn lời qua tiếng lại, chửi bới nhau, nhất là các tranh chấp về đất đai, quyền thừa kế tài sản, tranh chấp phân chia thừa kế là nợ chung... Tuy nhiên, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ của mình, bằng khả năng nắm bắt tâm lý đương sự, thẩm phán, hòa giải viên đã kiên trì tôn trọng lắng nghe cả hai bên trình bày nguyên nhân mâu thuẫn, những điều chưa đồng thuận với nhau, ý định giải quyết tranh chấp, phân chia tài sản... Từ đó, xây dựng thái độ thân mật, cởi mở, chân thành và tôn trọng lẫn nhau giữa các bên trong phiên hòa giải. Đồng thời tuyên truyền, giải thích pháp luật, chỉ rõ đúng sai, được mất khi phải đưa vụ việc ra xét xử, để vận động thuyết phục họ tự định đoạt tranh chấp, xóa bỏ mâu thuẫn.

Như trong câu chuyện tranh chấp quyền sử dụng tài sản là đất rừng sản xuất giữa 2 cậu cháu ông T. và ông V. ở thôn Chi Thiện 1, xã Ba Đình, thẩm phán đã phải nhiều lần về địa phương tìm hiểu thực tế, nguyên nhân, bản chất mâu thuẫn, tranh chấp. Phối hợp với chính quyền, MTTQ cùng các tổ chức, đoàn thể xã hội, người có uy tín ở khu dân cư để tuyên truyền kiến thức pháp luật, vận động, thuyết phục 2 người tự định đoạt, giải quyết tranh chấp. Qua nhiều phiên hòa giải, sau cùng, cả 2 cậu cháu đã quyết định giải quyết triệt để tranh chấp, tự hàn gắn mối quan hệ bị rạn nứt, củng cố tình cảm giữa hai bên gia đình.

Với cách làm này, trong năm công tác 2025 (từ 1/10/2024 đến 30/9/2025), Tòa án Nhân dân khu vực 5 đã giải quyết, xét xử 730 vụ, việc dân sự trong số 750 vụ, việc thụ lý, đạt tỷ lệ 97,3%, vượt 12,3% chỉ tiêu thi đua của Tòa án Nhân dân tối cao đề ra. Trong đó, tòa đã hòa giải thành, quyết định công nhận giải quyết 28 vụ tranh chấp dân sự, 5 vụ án kinh doanh thương mại. Tòa cũng đã hòa giải để 90 cặp vợ chồng có đơn khởi kiện trở lại chung sống với nhau và hòa giải để công nhận thuận tình ly hôn của 244 vụ. Số vụ, việc còn lại đều trong thời gian hạn định giải quyết.

Thực tế giải quyết án dân sự ở Tòa án khu vực 5 đã khẳng định, hòa giải là chế định đặc biệt quan trọng trong giải quyết án. Sự điều hành kiên trì, tâm huyết, khéo léo của thẩm phán hòa giải, hoặc hòa giải viên không chỉ giúp giải quyết triệt để tranh chấp, mâu thuẫn, mà còn mang lại ý nghĩa xã hội sâu sắc. Hòa giải thành công vừa giúp giữ gìn uy tín của các bên, hàn gắn các quan hệ bị rạn nứt, vừa góp phần củng cố tình cảm gia đình, xóm giềng, hợp tác kinh doanh, tạo sự đồng thuận cao trong cộng đồng và tăng cường sự đoàn kết trong Nhân dân. Thông qua hòa giải thành còn góp phần phòng ngừa các vi phạm, tội phạm có thể phát sinh từ mâu thuẫn, tranh chấp, mà phổ biến nhất là hành vi cố ý gây thương tích hoặc lớn hơn là giết người...

Bài và ảnh: Đỗ Đức