Hoa Kỳ và Nhật Bản khôi phục ngoại giao thời Joe Biden

Cách thức tương tác ngoại giao với Hoa Kỳ trong trung và dài hạn sẽ phải thay đổi

Từ trái qua: Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga, Bộ trưởng Ngoại giao Toshimitsu Motegi, ứng cử viên ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken và Tổng thống đắc cử Joe Biden. Ảnh: Reuters & Nikkei

Nhóm mới của ông Biden, bao gồm các chuyên gia về khu vực châu Á - Thái Bình Dương và đặc biệt là Nhật Bản, báo hiệu sự thay đổi từ việc tập trung vào các mối quan hệ cá nhân thời ông Trump sang cách tiếp cận dựa trên sự đồng thuận hơn để thiết lập chính sách song phương.

Tokyo đã hoan nghênh việc bổ nhiệm ông Kurt Campbell vào vị trí điều phối viên Ấn Độ - Thái Bình Dương mới trong Hội đồng An ninh Quốc gia.

Ông Campbell từng là trợ lý ngoại trưởng phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương dưới thời Tổng thống Barack Obama từ năm 2009 đến năm 2013 và là nhân vật trung tâm trong quá trình 'tái cân bằng' của chính quyền đối với khu vực trước sự trỗi dậy của Trung Quốc.

Toshihiro Nakayama, giáo sư Đại học Keio, người am hiểu lĩnh vực chính trị và chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, cho biết lựa chọn này là "một dấu hiệu cho thấy chính quyền mới đang tập trung vào an ninh Đông Á và coi Trung Quốc là một đối thủ cạnh tranh chiến lược".

Ông Campbell mang theo nhiều mối quan hệ cá nhân ở Tokyo. Ông đã xây dựng mối quan hệ với Thứ trưởng Ngoại giao Takeo Akiba trong nhiệm kỳ Akiba làm bộ trưởng các vấn đề chính trị tại Đại sứ quán Nhật Bản ở Washington.

Trợ lý Ngoại trưởng Kurt Campbell (bên trái) được nhìn thấy trong một bức ảnh năm 2013, và Giám đốc cấp cao của Hội đồng An ninh Quốc gia về các vấn đề châu Á Daniel Russel (bên phải), đến sân bay Incheon của Hàn Quốc. Ảnh: Reuters

Ngoại giao cấp cao nhất là chuẩn mực với ông Trump, người có mối quan hệ nồng ấm với Shinzo Abe, người tiền nhiệm của ông Suga trên cương vị Thủ tướng. Bộ đôi đã gặp nhau 14 lần và nói chuyện 37 lần qua điện thoại trong ba năm rưỡi.

Mieko Nakabayashi, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Waseda, cho biết: “Với ông Trump, có nguy cơ ông ấy sẽ bỏ qua bất kỳ cuộc đàm phán cấp thấp hơn nào. Dưới sự quản lý của ông Biden, việc đưa ra quyết định sẽ dễ dàng hơn khi đạt được sự đồng thuận giữa các quan chức cấp cao của Mỹ và Nhật Bản".

Nhiều quan chức dưới thời Biden am hiểu Nhật Bản

Ông Antony Blinken, lựa chọn ngoại trưởng của ông Biden, cũng có mối liên hệ với Nhật Bản. Trong thời gian giữ chức thứ trưởng ngoại giao dưới thời Obama, ông đã gặp ông Yoshihide Suga năm 2015, khi đó là Chánh văn phòng Nội các, hiện là thủ tướng Nhật Bản, để thảo luận về việc di dời căn cứ không quân Futenma của Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ ở Okinawa.

Ông Blinken đã nhiều lần đến thăm Nhật Bản để hội đàm với các nhà ngoại giao cấp cao. Bộ trưởng Quốc phòng Nobuo Kishi vào tháng 12 đã tweet một bức ảnh chụp ông với Blinken từ cuộc họp năm 2014 ở Washington, khi đó Kishi là quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao.

Wendy Sherman, ứng cử viên của Tổng thống đắc cử Joe Biden cho vị trí số 2 tại Bộ Ngoại giao, đã xử lý các cuộc đàm phán hạt nhân với Iran. Phục vụ trong chính quyền ông Clinton, bà đã gặp nhà lãnh đạo Triều Tiên lúc bấy giờ là Kim Jong Il.

Ông Biden vẫn chưa nêu tên quan chức hàng đầu của Bộ Ngoại giao về Châu Á - Thái Bình Dương, một vị trí khác mà Nhật Bản đặc biệt quan tâm.

John Kerry, một người bạn lâu năm của Joe Biden, sẽ làm đặc phái viên về biến đổi khí hậu tại Hội đồng An ninh Quốc gia. Là ngoại trưởng dưới thời Obama, Kerry là động lực thúc đẩy hiệp định khí hậu Paris.

Bộ trưởng Môi trường Nhật Bản Shinjiro Koizumi bày tỏ mong muốn được đối thoại với ông Kerry. Ông Koizumi nói: “Tôi muốn chúng ta chia sẻ sự hiểu biết rằng những nỗ lực của Nhật Bản về biến đổi khí hậu hoàn toàn khác so với khi ông ấy còn là ngoại trưởng".

Tokyo có vẻ sẽ sắp xếp một cuộc gặp thượng đỉnh đầu tiên giữa ông Biden và Thủ tướng Suga ngay sau lễ nhậm chức vào tuần này. Ông Suga đã bày tỏ hy vọng về một cuộc họp vào tháng Hai nếu có thể.

Khung thời gian sẽ phụ thuộc vào tình hình phát triển ở Hoa Kỳ. Thượng viện dự kiến sẽ tổ chức phiên tòa luận tội ông Trump sau khi Tổng thống đắc cử Joe Biden nhậm chức, và chính quyền mới dự kiến sẽ ưu tiên các vấn đề trong nước, bao gồm sự bùng phát virus corona và chia rẽ chính trị sâu sắc. Có thể mất một thời gian trước khi hoạt động ngoại giao cấp cao nhất được tiến hành, theo một số nhà quan sát.

Kumi Yokoe, giáo sư tại Khoa Nghiên cứu Đổi mới Toàn cầu tại Đại học Toyo, cho biết : "Nhật Bản sẽ không có lựa chọn nào khác ngoài việc thay đổi cách thức tương tác với Mỹ trong trung và dài hạn".