Hóa thân bản lĩnh vào nhân vật Dương Vân Nga, Tuyết Thu thăng hoa đầy cảm xúc

Bạn bè đồng nghiệp và khán giả đã đến cổ vũ và chúc mừng vở "Sơn hà"

Chiều 17-11 tại Nhà hát Trần Hữu Trang, vở kịch "Sơn hà" – tác phẩm được đạo diễn NSƯT Lê Nguyên Đạt phát triển từ kịch bản "Hoàng hậu hai vua" của cố tác giả Lê Duy Hạnh - đã chinh phục khán giả Liên hoan quốc tế Sân khấu Thử nghiệm lần thứ VI năm 2025 bằng một ngôn ngữ sân khấu giàu tính thẩm mỹ, dày triết lý và trọn vẹn chiều sâu nội tâm.

Đây là một trong những tác phẩm hiếm hoi kết hợp tinh thần thử nghiệm với thể loại kịch bản dành cho một diễn viên mà tác giả Lê Duy Hạnh từng ấp ủ. Và NSƯT Tuyết Thu, người nghệ sĩ có gần bốn thập kỷ gắn bó với sân khấu, đã mang lại một màn hóa thân xuất sắc, đầy thuyết phục.

Từ "Hoàng hậu hai vua" đến "Sơn hà": một tinh thần thử nghiệm nhất quán

Trước khi trở thành "Sơn hà", kịch bản "Hoàng hậu hai vua" đã được dàn dựng tại Nhà hát Kịch Sân khấu nhỏ TP HCM và được đánh giá là một trong những tác phẩm giàu chiều sâu triết học – lịch sử của tác giả Lê Duy Hạnh. Ông là người say mê khai thác những thân phận lịch sử đặt trong bối cảnh đầy dằn vặt giữa quyền lực – nghĩa nước – số phận con người.

Màn Gauze tạo hiệu ứng để Dương Vân Nga đối thoại với ĐInh Tiên Hoàng trong vở "Sơn hà"

Việc khai triển kịch bản này theo hướng độc diễn thể hiện rõ tinh thần thử nghiệm: dồn toàn bộ sức nặng hình tượng Dương Vân Nga vào một nghệ sĩ duy nhất. Điều này tạo ra thử thách lớn cho NSƯT Tuyết Thu, nhưng đồng thời mở ra một không gian đặc biệt để người diễn viên đào sâu từng nhịp cảm xúc, từng trạng thái tâm lý mà không bị phân mảnh bởi các tuyến nhân vật khác.

Đây là thử nghiệm của đạo diễn và là thử nghiệm của chính kịch tác giả Tiến sĩ Lê Hoàng Long – con trai của cố tác giả Lê Duy Hạnh, người luôn tin vào khả năng của nghệ sĩ khi họ phải "tự vận động trong bi kịch của chính nhân vật mình". Anh đã cảm tác trên kịch bản của cha để sáng tác thêm nhiều lớp diễn hay cho vở.

NSƯT Tuyết Thu trưởng thành hơn với "Sơn hà"

Trước "Sơn hà", NSƯT Tuyết Thu đã thành công rực rỡ với vai Ngọc Hân trong vở "Hồn thơ ngọc" – cũng là một tác phẩm đậm chất thử nghiệm do đạo diễn Khánh Hoàng dàn dựng.

Vai diễn khi ấy thuộc vở tốt nghiệp đạo diễn của nghệ sĩ Khánh Hoàng, đã chứng minh khả năng kiểm soát biểu cảm, tiết chế cảm xúc và năng lực tương tác với các ngôn ngữ sân khấu mới của NSƯT Tuyết Thu.

Màn Gauze với ánh sáng tạo những cánh hoa làm cho sàn diễn thật sang trọng

Với "Sơn hà", chị bước thêm một nấc thang đầy thử thách: trở thành Thái hậu Dương Vân Nga – nhân vật nặng ký không chỉ về hành động mà còn về tư tưởng. Đôi chỗ cứ sợ chị sa vào cách thoại "rất cải lương" nhưng may thay điều đó đã được tiết chế.

Trong tâm thế tri ân cố tác giả Lê Duy Hạnh, NSƯT Tuyết Thu diễn vai này không phải để biểu diễn, mà như một sự hoàn nguyện của tâm thế nghệ sĩ được sống trọn trong vai diễn mà chị mơ ước bấy lâu.

Ở tuổi đời, tuổi nghề đã chín, NSƯT Tuyết Thu đã sống cùng vai diễn, từ ánh mắt giằng xé khi nghe những lời dị nghị. Đến hơi thở dồn lại khi nhân vật đối diện với quyết định trọng đại của sơn hà, Cho đến sự mãn nguyện khi nghe lòng dân ủng hộ Thái hậu trao quyền cho người đủ sức gánh vác vận mệnh đất nước.

Tất cả tạo nên một trường lực cảm xúc liên tục, đủ sức bền – thứ mà chỉ diễn viên có chiều sâu nghề nghiệp mới đủ khả năng duy trì trong 75 phút độc diễn.

Thử nghiệm trong dàn dựng: khi triết lý và mỹ học gặp nhau

Đạo diễn NSƯT Lê Nguyên Đạt không chọn cách phô trương kỹ thuật, mà sử dụng công nghệ và ngôn ngữ trình diễn đương đại để nâng đỡ chiều sâu triết lý của tác phẩm. Màn ảnh Gauze – LED và nghệ thuật ánh sáng đã tạo không gian tâm tưởng Dương Vân Nga.

Các diễn viên múa đã yểm trợ đặc lực cho diễn xuất của NSƯT Tuyết Thu trong vở "Sơn hà"

Khi NSƯT Tuyết Thu độc thoại, ánh sáng – do NSƯT Thiện Mỹ thiết kế và âm thanh do NSƯT Anh Kiệt bồi đắp - đã tạo sự chuyển động như dòng chảy của tâm lý: lúc rực sáng của quyền lực, lúc mờ xám bởi những định kiến giằng xé trong lòng người phụ nữ đứng giữa hai bờ đạo lý.

Âm nhạc của NSƯT Trần Vương Thạch dẫn dắt cảm xúc khán giả một cách tinh tế. Âm nhạc không "đánh mạnh" mà thấm sâu, đặc biệt trong những đoạn đối thoại nội tâm. Âm sắc dàn nhạc dây kết hợp với hơi hướng cổ truyền tạo nên nhịp đệm cho sự biến chuyển tâm trạng của nhân vật, một thứ nhạc tính nâng đỡ diễn xuất thay vì lấn át nó.

Điểm mới trong dàn dựng của "Sơn hà" là tinh giản những tiết mục múa vốn quen thuộc trong cách dựng của Lê Nguyên Đạt. Thay vào đó, anh đã dùng các lớp diễn tập trung vào sự biểu cảm của nhân vật. Điều này làm nổi bật bi kịch tư tưởng của nhân vật: đứng trước những "dị nghị của thiên hạ", Thái hậu phải đối thoại với chính mình nhiều hơn với người khác.

Chiều sâu triết lý của Lê Duy Hạnh trong một diện mạo mới

Kịch bản của tác giả Lê Duy Hạnh luôn có sức nặng tư tưởng, nhưng ở "Sơn hà", chất triết lý được khơi dậy mạnh mẽ hơn nhờ không gian diễn xuất tối giản. Những câu thoại triết luận về "quyền lực", "đức trị", "vị quốc vong thân", "danh phận người đàn bà trong cuộc cờ chính trị" càng trở nên sắc bén trong hình thức độc diễn.

Tư tưởng trung tâm, trao quyền cho người tài để giữ yên xã tắc được thể hiện rõ nét trong từng lớp diễn, không lên gân, không giáo điều, mà thấm thía qua sự đấu tranh của một con người mang trái tim của người mẹ nhưng lại gánh trách nhiệm của một Thái hậu.

NSƯT Tuyết Thu trong vở "Sơn hà"

Dẫu Sơn hà đạt được hiệu quả thẩm mỹ và chiều sâu triết lý, vẫn có thể nhìn thấy rõ một "điểm khuyết" trong nỗ lực thử nghiệm của ê-kíp, đó là đạo diễn NSƯT Lê Nguyên Đạt chưa thật sự bứt phá trong xử lý cấu trúc kịch.

Ở một kịch bản độc diễn một thử thách lớn đối với mọi đạo diễn chính là khán giả mong đợi sự mạnh dạn hơn trong việc tái thiết cấu trúc kịch tính, nhằm mở ra không gian đối thoại rộng hơn giữa nhân vật và công chúng.

Tuy nhiên, ở "Sơn hà", đạo diễn vẫn giữ khá trọn vẹn cấu trúc truyền thống, chưa tạo ra những "rạn nứt" để nhân vật bứt phá khỏi khuôn khổ vốn quen thuộc.

NSƯT Tuyết Thu đã có những biểu cảm thật đẹp, tạo sức hút đối với khán giả qua phong cách diễn điềm tĩnh, chân thật

Bài và ảnh: Thanh Hiệp