Hoán đổi pin xe máy điện: Động lực chuyển đổi phương tiện xanh

Tủ đổi pin của V-Green dành cho xe máy điện VinFast trong tương lai. Ảnh: Hoàng Linh

Nhiều lợi ích cho người dùng xe máy điện
Khác với cách sạc truyền thống thường mất 4 đến 6 tiếng để nạp đầy pin xe máy điện, mô hình đổi pin cho phép người dùng chỉ mất vài phút để thay pin cạn bằng pin đã được nạp đầy tại trạm.

Sự tiện lợi khiến giải pháp hoán đổi pin cho xe máy điện được xem là bước đi quan trọng để thúc đẩy việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện, bởi nó giải quyết trực tiếp nỗi lo lớn nhất của người dùng: Thời gian sạc lâu và hạ tầng trạm sạc chưa phủ rộng. Với mô hình pin hoán đổi, người dùng thường không sở hữu pin, mà trả phí thuê theo gói.

Mô hình hoán đổi pin có lợi cho một số nhóm người dùng. Trước hết là người chạy xe dịch vụ như tài xế công nghệ, giao hàng, với đặc thù di chuyển liên tục trên quãng đường dài, có thể tới 250 km mỗi ngày trong đô thị.

Nếu sạc theo kiểu truyền thống, họ sẽ mất nhiều giờ trong ngày chỉ để chờ pin đầy, đồng nghĩa với giảm số chuyến, giảm thu nhập. Với hệ thống hoán đổi, họ chỉ mất vài phút thay pin đầy tại trạm, rồi tiếp tục công việc ngay.

Thứ hai là người dân đô thị không có không gian riêng để sạc tại nhà, thường thấy ở các khu chung cư hoặc nhà trọ. Khi đó, các trạm hoán đổi phân bố trong khu dân cư, bãi gửi xe hoặc cửa hàng tiện lợi giúp họ thuận tiện tiếp cận nguồn pin thay thế bất cứ lúc nào.

Ngoài ra, các doanh nghiệp sử dụng nhiều xe điện hai bánh cho hoạt động hằng ngày cũng được hưởng lợi lớn. Một đội xe điện hai bánh dùng pin hoán đổi có thể vận hành luân phiên không gián đoạn, giảm thiểu chi phí nhiên liệu và bảo trì.

Từ góc nhìn xã hội, cơ chế đổi pin còn giúp giảm lượng pin thải bỏ ra môi trường. Pin sau khi xuống cấp sẽ được thu hồi, tái chế và thay thế bằng pin mới do các công ty vận hành quản lý. Điều này khác hẳn với mô hình tự mua pin, khi người dùng cá nhân thường khó xử lý pin cũ đúng cách.

Honda CUV e: "hi sinh" cốp cho cơ chế hoán đổi pin tiện dụng hơn. Ảnh: Hoàng Linh

Những bất cập cần lường trước
Tất nhiên, cơ chế hoán đổi pin sẽ cần một số điều kiện để phát huy tối đa hiệu quả. Trước hết, đó là các mẫu xe với kết cấu tương thích cơ chế hoán đổi pin.

Thực tế thị trường hiện nay đã có xe điện với pin tháo rời, nhưng chủ yếu để sử dụng gia đình tiện hơn, chứ chưa phù hợp cho các hệ thống hoán đổi pin - một phần do thiếu kết cấu tháo rời nhanh lẫn hệ sinh thái phần mềm quản lý.

Một số dòng xe máy điện hoán đổi pin thường phải hi sinh phần cốp dẫn tới những bất cập trong sử dụng, hoặc có chi phí cao hơn so với phiên bản chỉ cắm sạc theo cách thông thường.

Quan trọng hơn, đó là phải có sự đồng bộ về chuẩn pin giữa các hãng sản xuất, nếu không sẽ gây khó khăn cho việc mở rộng mạng lưới trạm. Hiện nay, rất ít hãng xe có thể tự "chuẩn hóa" hệ thống pin trong xe, chưa nói tới việc hợp tác chéo.

Tại Nhật Bản, Honda, Yamaha, Suzuki và Kawasaki đã thành lập liên minh Gachaco để đồng nhất chuẩn pin. Tại châu Âu, Hiệp hội pin xe máy có thể hoán đổi (SBMC) cũng đã hình thành với Piaggio, Niu, KTM, Samsung, Honda, Kawasaki... Đây là cách tiếp cận khá hợp lý và thường có lợi cho các bên.

Tủ đổi pin Honda e: tại Nhật Bản, tương thích với nhiều dòng xe của các hãng khác. Ảnh: Hoàng Linh

Thứ hai là mật độ trạm đổi pin phải đủ lớn, nhất là tại các đô thị đông đúc, để bảo đảm người dùng luôn tìm được trạm gần nhất khi cần. Và cuối cùng, chi phí thuê pin cần được thiết kế hợp lý, có các gói cước linh hoạt phù hợp từng nhóm khách hàng từ gia đình đến người chạy dịch vụ.

Thứ ba, pin trong hệ sinh thái hoán đổi cần được các công ty cung cấp dịch vụ kiểm định và bảo dưỡng thường xuyên, để bảo đảm an toàn và hiệu suất, giúp người dùng yên tâm hơn về tuổi thọ xe và giảm nguy cơ cháy nổ.

Thực tế, không phải mọi người sử dụng xe điện đều cần tới hoán đổi pin. Một điển hình là những người chỉ đi lại quanh quẩn trong bán kính 5–10 km mỗi ngày (ví dụ người lớn tuổi đi chợ, học sinh – sinh viên đi học gần nhà), sẽ hầu như không cần đổi pin thường xuyên. Nếu bắt buộc phải tham gia cơ chế đổi pin, họ có thể phải trả mức phí cố định cao hơn nhu cầu thực tế, thành ra tốn kém hơn so với chỉ sạc tại nhà. Trong trường hợp này, mô hình sạc pin tại nhà vào ban đêm là đủ.

Những gia đình có gara riêng, có thể lắp ổ cắm sạc tiện lợi, thường thích tự chủ động sạc pin ban đêm thay vì phải đi ra trạm đổi. Với nhóm này, trừ một số tình huống khẩn cấp, việc đổi pin kém hấp dẫn vì phải mất công di chuyển, trong khi chi phí thuê pin nhiều khi cao hơn việc sạc điện trực tiếp tại nhà.

Với trọng lượng mỗi viên pin thường trên 10kg, hoán đổi pin có thể không "được lòng" các tay lái nữ. Ảnh: Motorcycle News

Dù thế nào, cơ chế đổi pin cho xe máy điện ở góc độ tổng thể vẫn là lời giải toàn diện cho bài toán thời gian sạc, chi phí pin và tính an toàn. Nếu được hỗ trợ bởi chính sách và hạ tầng phù hợp, đây chắc chắn sẽ là cú hích mạnh mẽ cho cuộc chuyển đổi xanh trong giao thông quốc gia.

Nguyễn Thúc Hoàng Linh