Hoàn thiện khung pháp lý, mở đà bứt phá cho điện gió ngoài khơi

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành phiên họp. (Ảnh: quochoi.vn)

Dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết liên quan đến cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030. Trong đó, vấn đề hoàn thiện giải pháp đồng bộ để thúc đẩy phát triển điện gió ngoài khơi thu hút sự quan tâm của nhiều đại biểu.

Đại biểu Nguyễn Hải Nam - Đoàn ĐBQH TP Huế. (Ảnh: quochoi.vn)

Đại biểu Nguyễn Hải Nam (Đoàn ĐBQH TP Huế) nhấn mạnh, để đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế trên 10% GDP từ năm 2026, nhu cầu về năng lượng sẽ tăng rất mạnh. Điện gió ngoài khơi là trụ cột quan trọng của chiến lược năng lượng quốc gia nhưng đang gặp nhiều rào cản pháp lý. Hiện lĩnh vực này vướng 5 nhóm khó khăn lớn: quy hoạch chưa đồng bộ; thiếu cơ chế giá dài hạn, hấp dẫn; chưa rõ trình tự giao, cho thuê khu vực biển; thiếu tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư; và bất cập trong phân cấp thẩm quyền phê duyệt chủ trương đầu tư.

Để tạo tiến trình đột phá mới, đại biểu đề xuất loạt giải pháp đồng bộ gồm: hoàn thiện khung pháp lý về khảo sát, giao khu vực biển, đầu tư, vận hành; sớm phê duyệt các quy hoạch làm căn cứ xác định vùng ưu tiên phát triển điện gió; ban hành quy định rõ ràng về cho thuê mặt biển và cấp phép khảo sát; xây dựng cơ chế giá và hợp đồng mua bán điện (PPA) cạnh tranh, linh hoạt, đảm bảo chia sẻ rủi ro; minh bạch hóa quy trình lựa chọn nhà đầu tư; và phát triển chuỗi cung ứng, nhân lực, cơ sở hạ tầng với các cơ chế hỗ trợ như tín dụng xanh.

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy - Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long. (Ảnh: quochoi.vn)

Liên quan đến việc thu hút doanh nghiệp tư nhân, đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy (Đoàn ĐBQH Vĩnh Long) cho rằng dự thảo Nghị quyết chưa cụ thể hóa đầy đủ tinh thần của Nghị quyết 70-NQ/TW và còn chưa phù hợp với một số nghị quyết khác của Bộ Chính trị, trong đó có Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân.

Bà Thủy cho biết, theo Tờ trình của Chính phủ, tổng công suất nguồn điện giai đoạn tới phải tăng gấp 2,5-3 lần, đòi hỏi 18-20 tỷ USD vốn đầu tư. Tuy vậy, các cơ chế hiện tại vẫn thiên về doanh nghiệp nhà nước, từ miễn đấu giá đất, không yêu cầu đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư đến nới tiêu chí năng lực, khiến khu vực tư nhân khó tiếp cận.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị. (Ảnh: quochoi.vn)

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn ĐBQH Quảng Trị) đánh giá dự thảo đã có bước tiến về quy trình chấp thuận chủ trương đầu tư và thẩm định năng lực tài chính, nhưng đề nghị rút ngắn thời gian cấp phép khảo sát, thống nhất mẫu hồ sơ và bổ sung tiêu chí đánh giá năng lực đối với các dự án quy mô lớn. Ông cũng đề nghị giao Bộ Công Thương làm đầu mối điều phối thống nhất quy trình.

Bên cạnh đó, nhắc đến khu vực được đánh giá giàu tiềm năng năng lượng sạch, Vĩnh Long nổi lên nhờ vị trí thuận lợi và định hướng phát triển mạnh các dự án điện gió, điện mặt trời, điện sinh khối. Đại biểu các bên đã đối thoại, đề xuất tháo gỡ vướng mắc pháp lý và hạ tầng để đẩy nhanh tiến độ dự án.

Dự án nhà máy điện mặt trời BCG Vĩnh Long. (Ảnh minh họa)

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long Nguyễn Quỳnh Thiện khẳng định, tỉnh coi năng lượng tái tạo là hướng đi chiến lược, cam kết môi trường đầu tư minh bạch và ưu tiên quỹ đất cho các dự án sạch. Hiện Vĩnh Long vận hành hơn 5.400 MW điện, gần 1.000 MW từ năng lượng tái tạo, và đặt mục tiêu đến năm 2030 đạt hơn 9.100 MW, trong đó có 52 dự án điện gió.

Khảo sát của Viện Năng lượng cho thấy, Vĩnh Long có thể khai thác khoảng 3.900 MW điện gió trên bờ và 1.000 MW ngoài khơi - nền tảng để trở thành trung tâm năng lượng sạch của ĐBSCL. Tỉnh cam kết đồng hành cùng doanh nghiệp để hiện thực hóa mục tiêu trở thành điểm sáng của ngành năng lượng tái tạo và xuất khẩu điện sạch trong tương lai.

Trước đó, trong buổi tọa đàm “Tìm lối mở cho điện sạch - Gỡ nút thắt chính sách, khơi thông năng lượng” được tổ chức mới đây với sự tham gia của đại diện Bộ Công Thương, EVN, các chuyên gia năng lượng, doanh nghiệp và hiệp hội đã có những phân tích về chính sách phát triển điện sạch và giải pháp đảm bảo an ninh năng lượng trong tương lai gần.

Những phân tích một lần nữa cho thấy hệ thống điện quốc gia đang đứng trước sức ép chưa từng có: tiêu thụ tăng cao, quy mô nguồn không theo kịp, thủ tục chậm trễ khiến hơn 170 dự án năng lượng tái tạo vẫn “nằm trên giấy”, trong khi suốt một thập kỷ qua gần như không có dự án nguồn điện lớn nào được đưa vào vận hành. Nếu không kịp thời bổ sung các nguồn điện mới, nguy cơ thiếu điện trong giai đoạn 2026-2030 là hoàn toàn hiện hữu. Bối cảnh đó đặt ra yêu cầu phải tìm kiếm những giải pháp đủ mạnh để vừa giảm áp lực cung ứng điện, vừa đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số mà Chính phủ và Quốc hội đã xác định.

Trong các nhóm giải pháp, điện gió ngoài khơi được nhấn mạnh như một trong những hướng đi có thể tạo đột phá: quy mô lớn, khả năng phát điện ổn định hơn so với điện mặt trời, tiềm năng khai thác hàng chục gigawatt và phù hợp với định hướng chuyển dịch năng lượng xanh. Tuy nhiên, nguồn điện này vẫn đang gặp hàng loạt rào cản về pháp lý, cơ chế giá, thủ tục khảo sát - những nút thắt đã được các đại biểu Quốc hội chỉ rõ trong phiên thảo luận về cơ chế phát triển năng lượng quốc gia.

Sự tương đồng giữa cảnh báo của giới chuyên gia tại tọa đàm và ý kiến đại biểu tại nghị trường cho thấy một vấn đề xuyên suốt: muốn bảo đảm an ninh năng lượng trong trung và dài hạn, hệ thống pháp lý cho điện gió ngoài khơi phải được hoàn thiện ngay, tạo cơ sở để các dự án có thể triển khai thực chất thay vì kéo dài trên giấy tờ. Đây chính là điểm mấu chốt để mở ra không gian cho thảo luận sâu hơn về việc tháo gỡ rào cản và thúc đẩy phát triển điện gió ngoài khơi - lĩnh vực được kỳ vọng sẽ trở thành trụ cột mới của chiến lược năng lượng Việt Nam.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên giải trình tại phiên họp. (Ảnh: quochoi.vn)

Giải trình trong phiên thảo luận tại hội trường, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, cơ quan soạn thảo đã phối hợp chặt chẽ với các Ủy ban của Quốc hội để rà soát và chỉnh lý dự thảo theo đúng tinh thần Nghị quyết 66. Nhiều nội dung sẽ được quy định chi tiết ở cấp Chính phủ nhằm giảm thủ tục và làm rõ yêu cầu về năng lực doanh nghiệp, hồ sơ chấp thuận chủ trương đầu tư và cơ chế xử lý chi phí khảo sát.

Về thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư dự án điện gió ngoài khơi cho giai đoạn từ năm 2026-2030, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, tiếp thu ý kiến xác đáng của nhiều ĐBQH, vấn đề an ninh quốc phòng, thẩm quyền năng lực của chính quyền địa phương và sự phối hợp các Bộ ngành thì dự thảo Nghị quyết đã được xử lý theo hướng giao thẩm quyền cho Thủ tướng chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư; đồng thời chấp thuận nhà đầu tư không qua đấu giá đấu thầu quyền sử dụng đất và đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư cho dự án điện gió ngoài khơi trong giai đoạn từ năm 2026-2030.

Hà Chi