Hoạt động xuất nhập khẩu xuất bản phẩm phục hồi rõ nét, nhưng vẫn đối mặt nhiều thách thức

Thị trường trong nước phục hồi nhưng còn nhiều thách thức

Báo cáo tổng kết giai đoạn 2023 - 2025 cho thấy bức tranh toàn diện về hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu xuất bản phẩm, chỉ ra những thuận lợi, khó khăn, kết quả đạt được cũng như các nhiệm vụ trọng tâm cần triển khai trong thời gian tới.

Ông Nguyễn Ngọc Bảo - Phó Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành báo cáo tổng kết công tác xuất khẩu, nhập khẩu xuất bản phẩm giai đoạn 2023 - 2025

Theo ông Nguyễn Ngọc Bảo - Phó Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành, điều kiện pháp lý trong hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu xuất bản phẩm thời gian qua đã được điều chỉnh theo hướng tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp.

Việc mở rộng điều kiện tham gia thị trường giúp các thành phần kinh tế có cơ hội đóng góp vào hoạt động nhập khẩu; trong khi đó, doanh nghiệp xuất khẩu xuất bản phẩm không còn phải thực hiện thủ tục chuyên ngành như trước kia.

Tính đến ngày 31.11.2025, cả nước có 28 đơn vị được cấp giấy phép kinh doanh xuất bản phẩm nhập khẩu, gồm 2 đơn vị chuyên ngành và 26 đơn vị có chức năng nhập khẩu. Đây là minh chứng cho sự phát triển về quy mô, mức độ tham gia và tính cạnh tranh trong lĩnh vực nhập khẩu xuất bản phẩm.

Ông Nguyễn Ngọc Bảo cho biết, giai đoạn 2023 - 2025 là giai đoạn đặc biệt khi thị trường phải đối mặt với ảnh hưởng kéo dài từ hậu đại dịch Covid-19, cùng với sự điều chỉnh chính sách tại các nền kinh tế lớn khiến mức tiêu dùng thay đổi. Dù vậy, nhờ các giải pháp hỗ trợ kịp thời của Chính phủ, nền kinh tế dần phục hồi và thị trường xuất bản phẩm bắt đầu có những chuyển biến tích cực.

Theo dự báo, mức tăng trưởng hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu trong năm 2025 có thể tăng khoảng 30% so với giai đoạn 2023 - 2024. Nhu cầu sử dụng sách ngoại văn trong nước tiếp tục tăng, đặc biệt là ở mảng nghiên cứu và giảng dạy; đồng thời số lượng doanh nghiệp nhập khẩu gia tăng giúp mở rộng đáng kể nguồn cung cho thị trường.

Xuất bản phẩm nhập khẩu ngày càng phong phú với nhiều loại hình như sách in, ebook, audiobook, podcast, sách 3D, AR book… Trong đó, sách in truyền thống vẫn giữ vai trò chủ đạo, chiếm tới 85% tổng số lượng nhập khẩu.

Tuy nhiên, thị trường vẫn đối mặt nhiều khó khăn: quy mô còn nhỏ, tỷ lệ người sử dụng sách ngoại văn chưa cao; cạnh tranh trên các sàn thương mại điện tử làm phát sinh chênh lệch giá và chi phí phát hành. Đặc biệt, tình trạng vi phạm bản quyền, in lậu chưa được kiểm soát hiệu quả khiến một số đối tác nước ngoài e dè trong hợp tác, ảnh hưởng tới nguồn cung.

Hoạt động xuất khẩu của Việt Nam tuy có chuyển biến nhưng vẫn còn hạn chế về quy mô, năng lực cạnh tranh và thị trường đầu ra. Sách xuất khẩu chủ yếu tập trung tại các thị trường như Lào, Nhật Bản, Mỹ và Úc.

Thị trường thế giới hồi phục mạnh, tạo cơ hội nhưng cũng mang đến thách thức

Ngành xuất bản toàn cầu đang phục hồi tích cực sau đại dịch, với sự tăng trưởng mạnh của các thị trường lớn như Mỹ, Anh, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc.

Toàn cảnh Hội nghị

Các trung tâm xuất bản lớn tiếp tục mở rộng mô hình sản xuất - phân phối đa nền tảng, không chỉ tập trung vào sách in truyền thống mà còn phát triển mạnh ebook, audiobook, xuất bản theo yêu cầu (print-on-demand), cùng với các nền tảng phát hành kỹ thuật số như Kindle, Audible hay Scribd.

Xu hướng hiện đại hóa và toàn cầu hóa của ngành xuất bản tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận nguồn hàng chất lượng. Chính sách, pháp luật trong nước ngày càng thông thoáng cũng góp phần hỗ trợ doanh nghiệp tham gia các hội chợ sách quốc tế lớn như tại Nhật Bản, Đức, Anh, Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Cuba hay Hàn Quốc.

Nhưng song song với đó, thị trường thế giới cũng mang đến nhiều rủi ro. Biến động kinh tế và tỷ giá ngoại tệ, đặc biệt là đồng USD và GBP, khiến chi phí nhập khẩu tăng mạnh. Đứt gãy chuỗi vận chuyển sau đại dịch và ảnh hưởng bởi các xung đột địa chính trị làm thời gian giao hàng kéo dài, chi phí vận chuyển - lưu kho tăng cao, đẩy giá bán sách ngoại văn tại Việt Nam lên mức cao hơn.

Ngoài ra, sự thay đổi của thị trường cũng tạo áp lực lớn đối với doanh nghiệp nhập khẩu. Việc phát triển mạnh của xuất bản điện tử, AI, chatbot và các nền tảng tóm tắt nội dung làm dịch chuyển hành vi tiêu dùng, ảnh hưởng trực tiếp đến số lượng sách in nhập khẩu. Song đây cũng được xem là cơ hội để doanh nghiệp đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản trị và kinh doanh.

Báo cáo cũng cho thấy, phần lớn doanh nghiệp đã tuân thủ đúng quy định pháp luật trong hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, thực hiện đầy đủ các thủ tục và thẩm định nội dung theo yêu cầu. Tuy nhiên, vẫn còn một số đơn vị chưa cập nhật kịp thời thông tin thay đổi điều kiện hoạt động hoặc thiếu hồ sơ khi chuyển sang môi trường số hóa.

Hoạt động nhập khẩu, trong 28 doanh nghiệp có giấy phép nhập khẩu, chỉ 19 đơn vị có phát sinh đơn hàng thường xuyên. Giai đoạn 2023 - 2024 và 6 tháng đầu năm 2025, tổng số xuất bản phẩm nhập khẩu đạt 181.728 tên xuất bản phẩm; 14.746.107 bản sách; kim ngạch ước đạt 65 triệu USD.

Sản phẩm nhập khẩu chủ yếu bằng các ngôn ngữ Anh, Pháp, Trung, Nhật, Hàn, từ các thị trường lớn như Anh, Mỹ, Úc, Pháp, Nhật, Singapore, Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ, Đức, Hà Lan và Hồng Kông.

Hoạt động xuất khẩu, chỉ có 5 doanh nghiệp duy trì hoạt động xuất khẩu thường xuyên, với tổng số 14.867 tên xuất bản phẩm; hơn 1 triệu bản; kim ngạch trên 260.000 USD.

Sách xuất khẩu chủ yếu là ấn phẩm quảng bá văn hóa, con người Việt Nam; thị trường chủ yếu gồm Lào, Nhật Bản, Mỹ và Úc.

Dù còn hạn chế, nhưng thị trường trong nước đã hình thành các kênh phát hành lớn tại Hà Nội và TP.HCM, giúp doanh nghiệp tăng khả năng kết nối, đặt hàng, phát triển kênh phát hành điện tử và mở rộng thị trường.

Tăng cường quản lý nhà nước, cải cách thủ tục hành chính

Công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực xuất nhập khẩu xuất bản phẩm được đánh giá đã góp phần hỗ trợ doanh nghiệp đáng kể. Việc xác nhận đăng ký nhập khẩu được thực hiện đúng quy trình và rút ngắn thời gian so với quy định. Công tác thanh tra, kiểm tra được triển khai có trọng tâm, không gây cản trở hoạt động kinh doanh.

Bên cạnh đó, hoạt động tuyên truyền pháp luật được đẩy mạnh, giúp doanh nghiệp nắm rõ quy định, đảm bảo tính thông suốt trong thực hiện thủ tục.

Hội nghị cũng ghi nhận nhiều ý kiến của các doanh nghiệp về khó khăn và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả xuất khẩu, nhập khẩu xuất bản phẩm trong bối cảnh thị trường thay đổi nhanh chóng.

Ông Nguyễn Nguyên - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành phát biểu kết luận Hội nghị

Sau khi nghe ý kiến của các doanh nghiệp nhập khẩu xuất bản phẩm và đội ngũ làm công tác chuyên môn, ông Nguyễn Nguyên - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành cho biết: Trong thời gian tới, để thực hiện Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa đến năm 2030, tầm nhìn 2045, ngành xuất bản sẽ triển khai nhiều nhiệm vụ trọng tâm.

Trước hết, cần đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng cường công tác bảo về bản quyền xuất bản phẩm.

Đồng thời, phải rà soát và đề xuất sửa đổi hệ thống pháp luật liên quan đến xuất khẩu, nhập khẩu xuất bản phẩm, trong đó có Luật Xuất bản 2012.

Đề xuất cơ chế hỗ trợ thuế, tổ chức hội chợ sách quốc tế tại Việt Nam, đẩy mạnh quảng bá sách Việt Nam ra nước ngoài.

Doanh nghiệp cần đầu tư công nghệ, mở rộng thị trường, đào tạo nhân lực và phát triển kênh phát hành sách ngoại văn.

Cùng với đó, tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp nhập khẩu, nhà xuất bản, doanh nghiệp phát hành; đồng thời liên kết giữa các doanh nghiệp nhập khẩu để giảm chi phí, tránh rủi ro và nâng cao sức cạnh tranh.

MINH HÀ