Học giả Trung Quốc: 3 thách thức và 3 cơ hội trong quan hệ Trung-Nhật

Về tổng thể, quan hệ Trung-Nhật tồn tại 3 thách thức và 3 cơ hội. (Nguồn: HKEJ)

Báo TG&VN xin tóm tắt bài viết về những thách thức và cơ hội trong quan hệ Trung–Nhật của ông Lã Diệu Đông, nghiên cứu viên Viện Nghiên cứu Nhật Bản thuộc Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc và ông Tạ Nhược Sơ, nghiên cứu viên Khoa chính trị quốc tế Học viện Quan hệ quốc tế Trung Quốc.

Trong chuyến thăm Nhật Bản từ ngày 24-25/11 vừa qua, Ủy viên Quốc vụ kiêm Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã hội đàm với Thủ tướng Suga Yoshihide, gặp gỡ một số quan chức cấp cao khác của Nhật Bản.

Trong bối cảnh dịch Covid-19 gây nhiều bất ổn, hợp tác kinh tế và thương mại khu vực đạt tiến triển to lớn, đây là cuộc trao đổi trực tiếp cấp cao đầu tiên giữa Trung Quốc và Nhật Bản kể từ khi Nội các mới Nhật Bản được thành lập vào tháng 9/2020. Hai bên tái khẳng định nền tảng chiến lược ổn định quan hệ Trung-Nhật, đạt được 5 nhận thức chung quan trọng và 6 kết quả cụ thể.

Trong tương lai quan hệ Trung-Nhật liệu có tiếp tục được cải thiện và phát triển hay không phụ thuộc vào sự lựa chọn chính trị của cả hai bên. Về tổng thể, quan hệ Trung-Nhật tồn tại 3 thách thức và 3 cơ hội.

Thách thức thứ nhất, vẫn còn thiếu sự tin tưởng chiến lược giữa hai nước. Nội các của ông Suga mặc dù đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết lập mối quan hệ song phương Trung-Nhật ổn định. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển quan hệ song phương và quan hệ với các nước khác, Nhật Bản và Trung Quốc còn tồn tại một số bất đồng, đặc biệt trong tranh chấp quần đảo Senkaku/Điếu Ngư.

Thách thức thứ hai, theo kết quả "Thăm dò dư luận về quan hệ Trung-Nhật" do Diễn đàn Bắc Kinh-Tokyo lần thứ 16 công bố ngày 17/11 cho thấy, 45,2% người Trung Quốc được hỏi có ấn tượng tích cực về Nhật Bản, về cơ bản giữ mức gần giống với kết quả 45,9% trong năm 2019. Trong khi đó, có tới 89,7% người Nhật Bản có ấn tượng tiêu cực về Trung Quốc, tăng 5% so với năm 2019. Nguyên nhân chính là do vấn đề lịch sử để lại và tranh chấp về quần đảo Senkaku/Điếu Ngư đã ảnh hưởng không nhỏ đến quan hệ Trung-Nhật.

Thách thứ thứ ba, ảnh hưởng của yếu tố Mỹ. Trong nhiệm kỳ của Tổng thống Mỹ Donald Trump, quan hệ ba bên Trung-Mỹ-Nhật có nhiều thay đổi, tác động đến quan hệ Trung-Nhật.

Một mặt, Mỹ đối đầu với Trung Quốc trong các lĩnh vực như kinh tế, an ninh, dẫn đến việc Nhật Bản có xu hướng nghiêng về nước đồng minh của mình và có thái độ tiêu cực trong xử lý quan hệ với Trung Quốc.

Mặt khác, Mỹ tăng cường chia sẻ trách nhiệm quốc phòng khiến Nhật Bản phải tìm cách tăng cường khả năng quân sự như một điểm đột phá để mở rộng ảnh hưởng trong khu vực. Bằng chứng là Mỹ chi ngân sách quốc phòng tăng liên tục trong vòng 8 năm qua.

Mới đây trong cuộc điện đàm với Thủ tướng Nhật Bản Suga, Tổng thống Mỹ đắc cử Joe Biden tuyên bố rằng, quần đảo Senkaku/Điếu Ngư có thể là đối tượng áp dụng Điều 5 của Hiệp ước An ninh Mỹ-Nhật. Điều này cũng gây ra sự không chắc chắn cho sự phát triển quan hệ Trung-Nhật trong tương lai.

Năm 2022, Trung Quốc và Nhật Bản sẽ kỷ niệm 50 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao. (Nguồn: DH)

Mặc dù còn tồn tại một số thách thức nhưng hai nước vẫn có cơ sở nhận thức chung chiến lược sâu sắc. Bởi lẽ, sự phát triển của quan hệ Trung-Nhật liên quan đến hòa bình, ổn định và thịnh vượng của khu vực và thế giới. Trong thời gian tới, hai nước cần tìm kiếm cơ hội hợp tác trên ba phương diện sau nhằm thúc đẩy quan hệ Trung-Nhật không ngừng phát triển ổn định, lành mạnh.

Một là, tăng cường hợp tác kinh tế và thương mại. Với tư cách là nền kinh tế lớn thứ hai và thứ ba thế giới, trên cơ sở tuân thủ nguyên tắc “chính trị và kinh tế không thể tách rời”, sự phát triển hợp tác kinh tế Trung-Nhật sẽ giúp xoa dịu căng thẳng trong các lĩnh vực chính trị và an ninh.

Bởi lẽ tiến trình hợp tác khu vực không chỉ liên quan đến sự thành bại của khu vực mà còn quyết định tương lai của khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Liệu các nước có theo xu hướng hòa bình và phát triển dựa trên quan điểm hợp tác đôi bên cùng có lợi hay là sự chia rẽ và đối đầu dựa trên tư duy Chiến tranh Lạnh?

Hai là, cùng nhau ứng phó với đại dịch Covid-19. Trong giai đoạn đầu của dịch Covid-19, nhân dân hai nước đã tích cực hỗ trợ lẫn nhau trong công tác phòng chống dịch. Hiện nay Trung Quốc về cơ bản đã thoát khỏi ảnh hưởng của dịch bệnh nhưng Nhật Bản lại đang đối mặt với làn sóng Covid-19 thứ 3. Nhật Bản đang đứng trước thử thách kép, vừa phải phòng chống dịch vừa chịu áp lực giảm tốc kinh tế.

Tại thời điểm này, trên cơ sở tiếp tục thực hiện các biện pháp phòng chống dịch nghiêm ngặt, hai nước cần khởi động “làn nhanh” đi lại thiết yếu, phục vụ trao đổi nhân sự nhằm thúc đẩy khôi phục sản xuất. Hành động này thể hiện trí tuệ và quyết tâm vượt qua khó khăn, viết nên chương mới cho tình hữu nghị giữa hai nước.

Ba là, hai nước chung tay tổ chức các sự kiện lớn. Trong hai năm tới, Trung Quốc đăng cai Thế vận hội mùa Đông Bắc Kinh lần thứ 24, Nhật Bản đăng cai Thế vận hội mùa Hè Tokyo lần thứ 32. Năm 2022, hai nước sẽ kỷ niệm 50 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao.

Hai nước nên coi đây là cơ hội để mở rộng hợp tác giao lưu nhân dân, tăng cường tình cảm hữu nghị giữa nhân dân hai nước, tăng cường quan hệ song phương, cải thiện dư luận trong dân chúng là việc làm đúng lúc.