Hồi hương cho rắn về ngôi nhà tự nhiên

Việt Nam có gần 200 loài rắn, nhiều loài có tên trong Sách đỏ, cần bảo vệ cấp thiết. Nhận thấy tầm quan trọng này, nhóm Viet Snake Rescue (do Nguyễn Hoàng Lĩnh, sinh năm 1996, cựu sinh viên Trường ĐH Khoa học tự nhiên, ĐH Quốc gia TP.HCM, cùng những người bạn thành lập) đã giải cứu và thả hàng trăm con rắn về với tự nhiên.

Trứng rắn hổ chúa được nhóm Viet Snake Rescue ấp nở thành công.

Trứng rắn hổ chúa được nhóm Viet Snake Rescue ấp nở thành công.

Một ngày đầu xuân, theo chân nhóm Lĩnh về với Khu Bảo tồn thiên nhiên văn hóa Đồng Nai, nhóm mang theo 22 chú rắn con mới nở để tái thả. Từ hồ Trị An đi sâu vào rừng khoảng 30 phút, mùa mưa, đường dẫn vào rừng có nhiều trũng nước lớn, dễ trơn trượt. Lĩnh cùng những người bạn dường như đã quá thân thuộc với địa hình nơi đây. Vì đã liên hệ trước, nhóm Lĩnh chỉ cần đến đúng nơi chỉ định để thực hiện việc thả rắn. Nhìn những chú rắn con bò tự do trong không gian ở nơi vốn thuộc về chúng, cả nhóm nở nụ cười hài lòng.

Đây không phải là lần đầu tiên nhóm bạn trẻ đặt chân đến khu rừng này. Trước đó, nhóm Lĩnh đã thực hiện nhiều chuyến như thế để tái thả rắn dưới sự hướng dẫn của lực lượng chức năng. Khi có rắn ấp nở thành công, trong tuần đầu tiên, nhóm Lĩnh sẽ đem đi tái thả. Theo Lĩnh, tuần đầu tiên là thời gian phù hợp nhất để rắn con có thể thích nghi và phát triển trong môi trường thiên nhiên.

Anh Nguyễn Hoàng Lĩnh và anh Võ Quang Trung, Phó Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên văn hóa Đồng Nai, trong chuyến đi tái thả rắn hổ chúa con.

Không riêng nơi này, trong hơn hai năm qua, nhóm Lĩnh đã giúp nhiều người dân ở khu vực TP.HCM, Lâm Đồng, Đồng Nai, Kiên Giang... chuyển hàng trăm con rắn về các vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên. Đặc biệt, nhóm Lĩnh quan tâm đến loài rắn hổ chúa, loài động vật thuộc nhóm 1B trong Danh mục động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm.

“Mặc dù rắn hổ chúa là loài động vật quý hiếm, có mức bảo vệ ngang với tê tê, rùa, voi hay tê giác nhưng vì là loài rắn, nhiều người vẫn có ác cảm với nó. Họ thường sợ hãi và có tâm lý nhìn thấy rắn là phải tiêu diệt ngay để tránh nguy hiểm mà không biết rằng đó là rắn thuộc nhóm 1B. Một số người khác, do nhu cầu sinh kế, sẵn sàng bắt và buôn bán động vật hoang dã, coi đó là một nguồn lợi. Chính vì vậy, việc thuyết phục người dân hợp tác giao lại loài rắn quý hiếm là một thử thách rất lớn” - Lĩnh chia sẻ.

Hơn hai năm qua, nhóm Lĩnh đã tái thả 300-400 con rắn hổ chúa về với các vườn quốc gia, khu bảo tồn. Theo Lĩnh, đa số rắn hổ chúa mà nhóm thu nhận để tái thả thường từ những người đi rừng, trong quá trình hái măng, dược liệu hoặc làm rẫy… vô tình gặp, họ liên hệ nhóm Lĩnh để được hỗ trợ.

Song song với việc giải cứu rắn hổ chúa trưởng thành, nhóm còn thuyết phục người dân cho nhận những ổ trứng rắn để đem về ấp nở. “Khi nhóm biết được ở đâu có những ổ trứng rắn hổ chúa thì sẽ tìm cách thu lại. Những ổ trứng này thường là rắn mẹ đã bị bắt hoặc bị giết, nếu không được cứu thì trứng sẽ gặp nguy hiểm” - Lĩnh nói.

Nhóm Viet Snake Rescue trong chuyến đi tái thả rắn về Khu Bảo tồn thiên nhiên văn hóa Đồng Nai.

Ông Võ Quang Trung, Phó Giám đốc Khu Bảo tồn thiên nhiên văn hóa Đồng Nai, chia sẻ: “Tôi đồng hành cùng nhóm Viet Snake Rescue từ những ngày đầu. Về chuyên môn, các bạn có kỹ năng cao về cứu hộ, chăm sóc và đặc biệt có nhiều kiến thức liên quan đến các loài rắn. Công việc các bạn đang làm không chỉ giúp bảo vệ loài rắn mà còn góp phần duy trì sự cân bằng sinh thái. Những nỗ lực của các bạn đã giúp giảm thiểu xung đột giữa con người và rắn, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo vệ các loài động vật hoang dã. “Vì là động vật nằm trong Sách đỏ nên trong quá trình ấp trứng hay vận chuyển tái thả rắn hổ chúa, tôi luôn hướng dẫn các bạn kỹ lưỡng” - ông Trung chia sẻ.

Bên cạnh việc bảo tồn, nhóm Lĩnh còn hỗ trợ định danh loài rắn. Theo đó, khi có người bắt gặp một con rắn, họ chụp ảnh và gửi cho nhóm, nhóm sẽ hỗ trợ xác định đó là loài rắn gì, có độc hay không và cách xử lý để đảm bảo an toàn cho cả người và rắn. “Năm Ất Tỵ 2025, tôi hy vọng người dân sẽ ngày càng quan tâm hơn đến loài rắn, không chỉ vì vai trò quan trọng của chúng trong hệ sinh thái, mà còn vì bảo tồn những loài rắn đặc trưng, quý hiếm” - Lĩnh nói.

Cách xử lý đúng khi gặp rắn

Theo Trần Thụy Hân, quản lý nhóm Viet Snake Rescue: Khi gặp rắn trong nhà hoặc ngoài tự nhiên, việc xử lý đúng cách rất quan trọng để đảm bảo an toàn cho bản thân và người xung quanh.

Trước tiên, hãy giữ bình tĩnh và không hoảng loạn. Trong nhà, nên duy trì khoảng cách an toàn với rắn. Mở cửa hoặc cửa sổ gần đó để tạo lối thoát cho rắn và di chuyển đồ đạc cẩn thận để không gây cản trở. Không cố gắng tiếp cận xua đuổi hay cố tiêu diệt chúng.

Việc đập chết rắn có thể rất nguy hiểm, đặc biệt nếu bạn không biết rắn có độc hay không. Rắn có thể tấn công tự vệ và gây ra vết cắn nghiêm trọng. Một số loài rắn có thể tiết ra mùi xạ khi chúng cảm thấy bị đe dọa hoặc bị thương. Mùi xạ này có thể thu hút các con rắn khác, đặc biệt là trong khu vực có nhiều rắn cùng loài.

Khi gặp rắn ngoài tự nhiên, nên giữ khoảng cách và quan sát từ xa, không làm rắn hoảng sợ hoặc kích động. Nếu không may bị rắn cắn, cần giữ bình tĩnh, hạn chế di chuyển và gọi cấp cứu ngay lập tức. Đồng thời, ghi nhớ hoặc chụp ảnh rắn để giúp nhân viên y tế xác định loài rắn và đưa ra phương pháp điều trị kịp thời.

NGUYỆT NHI