Hội nghị thượng đỉnh Bộ tứ Normandy: Niềm tin xoa dịu vết thương chiến tranh

Ngày 9/12, các nhà lãnh đạo Nga, Đức, Pháp và Ukraine đã tụ họp trong một hội nghị được mong đợi được tiến hành tại Paris - Hội nghị thượng định "Nhóm Bộ tứ Normandy" - để thảo luận về tình hình Ukraine. Đây là đầu tiên nhà lãnh đạo Nga Vladimir Putin có cuộc hội đàm chính thức với người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky về cuộc xung đột ở phía Đông Ukraine.

Hai tổng thống đang mong đợi đạt được thỏa thuận giải tán dân quân bất hợp pháp, đuổi các chiến binh nước ngoài khỏi khu vực phía Đông và Ukraine giành lại quyền kiểm soát biên giới của họ.

Hội nghị thượng đỉnh "Nhóm Bộ tứ Normandy" về tình hình Ukraine này được cho là "cơ hội tốt nhất" từ trước đến nay để có thể tìm được giải pháp cho cuộc xung đột tại quốc gia Đông Âu này. Mặc dù, không có thỏa thuận hòa bình toàn diện nào được mong đợi từ cuộc họp được tổ chức nhờ trung gian là Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Angela Merkel này, nhưng các nhà ngoại giao hy vọng rằng cuộc họp sẽ giúp tăng cường niềm tin giữa hai nước.

Trước đó, Ngoại trưởng Ukraine Vadym Prystaiko cho biết, Kiev sẽ tham gia các cuộc đàm phán tại Hội nghị thượng đỉnh theo thể thức Bộ tứ Normandy với các nhà lãnh đạo Nga, Đức và Pháp trên tình thần cởi mở. Ông nhấn mạnh tại hội nghị thượng đỉnh bốn bên lần này, Kiev sẽ tham gia với những ý tưởng mới, cởi mở và sẵn sàng chấp nhận sự thỏa hiệp hợp lý.

Lần gần đây nhất hội nghị thượng đỉnh của nhóm Normandy về tình hình Ukraine được tiến hành là vào năm 2016 tại thủ đô Berlin (Đức). Hội nghị của nhóm Normandy được tổ chức "sau khi nhiều bước tiến lớn đã đạt được trong các cuộc đàm phán kể từ mùa Hè cho đến nay, theo đó dẫn đến việc các bên rút quân tại một số khu vực căng thẳng, mở ra một giai đoạn mới trong tiến trình thực hiện Thỏa thuận Minsk".

Hàng ngàn người đã thiệt mạng và một triệu người đã rời bỏ nhà cửa của họ kể từ khi các dân quân thân Nga ở miền Đông Ukraine nỗ lực đòi độc lập vào năm 2014 - khởi động một cuộc xung đột làm sâu sắc thêm sự ghẻ lạnh của Nga từ phương Tây. Phe ly khai đã giành quyền kiểm soát các vùng Donetsk và Lugansk ngay sau khi Nga sáp nhập Crimea, một bán đảo Ukraine.

Các nhà ngoại giao đã nhấn mạnh rằng vấn đề Crimea vốn giúp Tổng thống Putin tăng cường sự nổi tiếng nhưng lại dẫn đến các lệnh trừng phạt quốc tế được áp đặt sẽ không nằm trong nội dung cuộc họp hội nghị thượng đỉnh lần này. Kiev đã nói rõ quyết tâm không bao giờ từ bỏ bán đảo - vốn được cộng đồng quốc tế vẫn coi là một phần của Ukraine.

Điện Kremlin cũng đã gửi tín hiệu rằng họ đã sẵn sàng làm việc với Zelensky, người mà Putin đã mô tả là "đáng yêu" và "chân thành". Nhưng Tổng thống Putin cũng sẽ không muốn trở về tay không và sẽ thúc đẩy việc nới lỏng các biện pháp trừng phạt.

Bộ trưởng Ngoại giao Đức Heiko Maas nói với báo chí trước hội nghị thượng đỉnh rằng "chúng ta phải làm mọi thứ có thể để đạt được tiến bộ trong tiến trình hòa bình Ukraine", và mô tả cuộc xung đột là "một vết thương chưa lành ở châu Âu". Bộ trưởng Maas ca ngợi Tổng thống Zelensky vì đã mang đến "động lực mới" cho các cuộc đàm phán, và nói thêm rằng "để đạt được tiến bộ với những bước khó khăn tiếp theo, Nga cũng cần phải thực hiện một động thái nào đó".

Theo một nguồn tin của tổng thống Pháp cho biết, các mục tiêu của cuộc họp hôm nay (9/12) bao gồm thỏa thuận giải tán các dân quân bất hợp pháp, loại bỏ các máy bay chiến đấu nước ngoài khỏi khu vực Donetsk và Lugansk và Ukraine giành lại quyền kiểm soát biên giới với Nga.

Ngoài ra, một vấn đề chính nữa là việc lên lịch cho các cuộc bầu cử sẽ được tổ chức tại Donetsk và Lugansk theo luật pháp Ukraine với hai khu vực có địa vị đặc biệt - một ý tưởng được gọi là Công thức Steinmeier. Vẫn còn phải xem liệu Ukraine có sẵn sàng từ bỏ một số điều kiện tiên quyết để thực hiện Công thức Steinmeier hay không.

Công thức Steinmeier về cơ bản thực hiện phần chính trị của thỏa thuận Minsk để giải quyết cuộc xung đột Donbass: xác định quy chế đặc biệt của Donbass. Theo đó, lãnh thổ do các cộng hòa tự xưng Donetsk và Luhansk kiểm soát cần có quy chế đặc biệt tạm thời để có thể tiến hành các cuộc bầu cử địa phương. Những cuộc bầu cử này phải được Cơ quan về các định chế dân chủ và nhân quyền của OSCE đồng ý. Nếu cơ quan này xác nhận các cuộc bầu cử đã diễn ra theo đúng các nguyên tắc dân chủ, các cấp chính quyền địa phương sẽ được công nhận là hợp pháp và các cộng hòa tự xưng sẽ nhận quy chế đặc biệt lâu dài trong thành phần Ukraine.

Trong “công thức Steinmeier” không có yêu cầu trao cho Kiev quyền kiểm soát biên giới với Nga. Ngược lại, Donbass và Matxcơva cũng nhượng bộ: chấp nhận để Ukraine thêm vào hiến pháp và các luật khác quy chế đặc biệt của Donbass.

Nguồn tin của Tổng thống Pháp cho biết, không chỉ các tính toán chiến lược của ông Putin đã cản trở việc thực thi các hiệp định Minsk mà còn là "những khó khăn ở Ukraine do dư luận, sự chia rẽ và vết thương cơ bản do chiến tranh gây ra".

Hội nghị thượng đỉnh là một sự kiện cực kỳ quan trọng đối với tất cả những người tham gia, nhưng đặc biệt hơn cả đối với Zelensky, người đang phải chịu áp lực không chấp nhận nhường đất cho Kremlin.

Hội nghị thượng đỉnh là một sự kiện cực kỳ quan trọng đối với tất cả những người tham gia, nhưng đặc biệt hơn cả đối với Zelensky, người đang phải chịu áp lực không chấp nhận nhường đất cho Kremlin. Đối với Tổng thống Macron, hội nghị thượng đỉnh là một trung tâm của chính sách đối ngoại ngày càng táo bạo mà ông đang tiến hành bất chấp những rắc rối trong nước - nơi công đoàn vận tải đã tổ chức đình công trong nhiều ngày để phản đối kế hoạch cải cách lương hưu của ông. Tổng thống Macron, người đã gây sốc cho các đồng minh NATO khi tuyên bố liên minh này đang rơi vào tình trạng “chết não”, đã nói rõ ông tinn chắc châu Âu cần một quan hệ đối tác chiến lược với Nga.

Cuộc họp lần này là hội nghị thượng đỉnh đầu tiên trong ba năm qua để tìm cách thực hiện các hiệp định đã ký tại Minsk năm 2015 nhằm kêu gọi loại bỏ vũ khí hạng nặng, khôi phục quyền kiểm soát của Kiev đối với biên giới, tự trị rộng hơn và tổ chức bầu cử địa phương. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở niềm tin giữa các bên. Điều này cần phải được tạo ra trước khi các bên có thể tiến lên phía trước.

Trâm Anh (theo Reuters/AFP)