Hơn 50 người chết vì bệnh dại trong 9 tháng đầu năm 2025
Bệnh dại là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất lây từ động vật sang người. Dù có tỷ lệ tử vong gần như tuyệt đối khi phát bệnh, song bệnh dại lại hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu được xử lý kịp thời và đúng cách.
Ảnh minh họa
Bệnh dại do virus Rhabdovirus gây ra, tồn tại ở nhiều quốc gia trên thế giới và được coi là hiểm họa sức khỏe cộng đồng. Hàng năm, khoảng 59.000 người tử vong vì căn bệnh này tại hơn 150 quốc gia, trong đó 95% các ca tử vong tập trung ở châu Phi và châu Á. Đông Nam Á là khu vực “điểm nóng” với lượng chó thả rông nhiều, tỷ lệ tiêm phòng dại ở vật nuôi còn thấp và tình trạng buôn bán thịt chó mèo vẫn diễn ra.
Con đường lây truyền bệnh dại chủ yếu là qua nước bọt của động vật nhiễm bệnh khi cắn, cào hoặc liếm lên da bị tổn thương, hoặc tiếp xúc với niêm mạc miệng, mắt. Sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus tấn công hệ thần kinh và dần di chuyển về não. Thời gian ủ bệnh trung bình từ một đến ba tháng, nhưng có thể ngắn hơn một tuần hoặc kéo dài hơn một năm. Khi vi rút đến não, triệu chứng xuất hiện và bệnh nhân gần như không còn cơ hội sống sót.
Biểu hiện ban đầu của bệnh dại thường mơ hồ, giống cúm với sốt, đau đầu, mệt mỏi, kèm theo cảm giác ngứa ran hoặc châm chích bất thường tại vị trí vết thương. Khi bệnh tiến triển, bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng đặc trưng như sợ nước, sợ ánh sáng, kích động, hung hăng, chảy nhiều nước dãi, ảo giác, ra mồ hôi nhiều và dần bị liệt cơ. Cuối cùng, bệnh nhân hôn mê và tử vong. Theo Tổ chức Thú y thế giới (WOAH/OIE), 99% người mắc bệnh dại là do chó cắn, hơn 80% ca xảy ra ở nông thôn và trẻ em chiếm đến 40% số ca tử vong.
Bệnh dại không chỉ là vấn đề của Việt Nam. Tại Thái Lan, chính quyền mới đây đã công bố một số khu vực ở Bangkok và tỉnh Samut Prakan là “vùng dịch tạm thời” sau khi phát hiện ổ dịch dại. Nhiều biện pháp mạnh mẽ được đưa ra như cấm di chuyển chó mèo trong vùng dịch, yêu cầu báo cáo động vật ốm trong vòng 12 giờ và siết chặt kiểm soát thú y.
Ở Việt Nam, Chính phủ đã ban hành Chương trình Quốc gia phòng, chống bệnh dại giai đoạn 2022 – 2030 với mục tiêu kiểm soát dịch trên đàn chó mèo và tiến tới không còn người tử vong vì bệnh dại vào năm 2030. Tuy nhiên, số liệu thống kê cho thấy tình hình vẫn đáng lo ngại. Năm 2024, có 89 người tử vong vì bệnh dại, tăng so với năm 2023 và 2022. Trong 9 tháng đầu năm 2025, cả nước đã có 58 người tử vong tại 18 tỉnh, thành phố, nhiều nhất là ở Đắk Lắk, Gia Lai, Lâm Đồng, Đồng Nai và Tây Ninh. Đáng chú ý, 100% các trường hợp tử vong đều không được tiêm vaccine hoặc huyết thanh kháng dại sau khi bị chó mèo cắn. Nguyên nhân phổ biến nhất là sự chủ quan khi nghĩ chó nhà cắn không nguy hiểm, thiếu hiểu biết, sợ tốn kém chi phí y tế, tin vào thuốc nam hay mê tín dị đoan.
Để đạt được mục tiêu của Chương trình Quốc gia phòng, chống bệnh dại giai đoạn 2022 – 2030, Bộ Y tế đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Nông nghiệp và Môi trường tập trung triển khai Chỉ thị số 11/CT-TTg ngày 21 tháng 4 năm 2023 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường các biện pháp cấp bách phòng, chống bệnh dại.
Theo Bộ Y tế, điểm then chốt trong phòng ngừa bệnh dại là xử lý ngay lập tức sau khi bị chó mèo cắn. Người bị cắn cần rửa vết thương bằng xà phòng dưới vòi nước chảy liên tục, sau đó đến cơ sở y tế để được tư vấn và tiêm vaccine phòng dại. Trường hợp nguy cơ cao sẽ được chỉ định tiêm thêm huyết thanh kháng dại. Đây là biện pháp hiệu quả duy nhất để ngăn chặn virus tấn công hệ thần kinh và cứu mạng người bệnh.
Bộ Y tế cũng khuyến cáo các tổ chức, cá nhân không sử dụng các biện pháp chuyên môn, kỹ thuật y tế chưa được công nhận (bài thuốc đông y, cổ truyền, gia truyền), hoạt động mê tín dị đoan để khám, điều trị cho người bị bệnh dại hoặc người bị chó, mèo cắn.
Về cách phòng tránh bệnh dại, cần bảo vệ bản thân không tiếp xúc với virus dại như bị chó cắn, đặc biệt là trẻ em - đối tượng dễ bị chó cắn nhất và dễ bị bệnh dại hơn. Thứ hai, cần phát huy tinh thần nuôi chó mèo có trách nhiệm như tiêm phòng vaccine cho chó, mèo là thú cưng của gia đình, không trêu đùa chó mèo, đặc biệt là những cá thể chó lạ, đồng thời quản lý vật nuôi của gia đình chặt chẽ để không gây nguy hiểm cho người xung quanh. Thứ ba, khuyến cáo người dân nên giảm thiểu đến mức tối đa việc buôn bán, vận chuyển hay giết mổ chó và mèo lấy thịt để có thể tránh mọi rủi ro có thể liên quan đến tiếp xúc trực tiếp với virus dại từ các loài vật nuôi này.
