Hợp nhất Chương trình mục tiêu quốc gia giúp giảm đầu mối và hiệu quả

Chiều 3/12, các đại biểu đoàn Đại biểu Quốc hội đã tham gia thảo luận tại tổ nhiều nội dung quan trọng trình Quốc hội trong những ngày tới, từ chính sách giảm nghèo, phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Các đại biểu đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh và tỉnh Cà Mau tham gia thảo luận tại tổ. Ảnh CTTĐT Quốc hội

Một trong các nội dung thu hút nhiều ý kiến nhất là chủ trương hợp nhất ba Chương trình mục tiêu quốc gia gồm xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi giai đoạn 2026–2035.

Đa số các đại biểu đều cho rằng hợp nhất chương trình là chủ trương đúng đắn, giúp giảm chồng chéo, tinh gọn đầu mối và nâng cao hiệu quả phối hợp. Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Quốc Hận (thuộc Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau) lưu ý cần đánh giá thật kỹ hiệu quả giai đoạn 2021–2025, bởi một số địa phương vẫn còn tình trạng chạy theo thành tích, nợ tiêu chí và chất lượng nâng cao đời sống chưa tương xứng.

Đồng quan điểm, đại biểu Đỗ Thị Việt Hà (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh) cho rằng: "Việc hợp nhất phải đi kèm đánh giá tác động đầy đủ, đặc biệt với ổn định an ninh biên giới, quy hoạch, kế hoạch hiện hành và khả năng cân đối ngân sách địa phương khi thời gian thực hiện chương trình kéo dài đến năm 2035".

Nhiều đại biểu đặc biệt quan tâm đến cơ cấu vốn dự kiến cho chương trình. Tổng nguồn lực giai đoạn 2026–2030 lên tới 1,23 triệu tỷ đồng, nhưng ngân sách trung ương chỉ chiếm 8%. Cơ cấu này không phù hợp, nhất là với các tỉnh nghèo còn phụ thuộc vào hỗ trợ cân đối ngân sách. Đại biểu Leo Thị Lịch (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh) dẫn chứng: giai đoạn 2021–2025, dù tỷ lệ đối ứng chỉ 10% cho chương trình dân tộc thiểu số nhưng nhiều địa phương vẫn không đáp ứng nổi; vì vậy tỷ lệ 33% như dự thảo là bất khả thi.

Các đại biểu cũng chỉ ra nhiều bất cập trong hệ thống tiêu chí hiện hành. Cụ thể, khi tiêu chí hộ nghèo và xã nghèo mới chưa được ban hành, Quốc hội chưa có đủ cơ sở để quyết định mục tiêu chi tiết.

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà - Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh phát biểu.

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà cũng đề nghị làm rõ cơ chế phân cấp cho địa phương, trao quyền nhưng phải bảo đảm liên thông giữa bộ, ngành và địa phương, tránh tình trạng “mỗi nơi làm một kiểu”. Đại biểu nhấn mạnh cần có chính sách tạo nguồn và giữ chân cán bộ cấp cơ sở, bởi địa phương đang thiếu nhân lực đáp ứng khối lượng công việc lớn khi thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp.

Đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh) thẳng thắn bày tỏ lo ngại về đề xuất chuyển toàn bộ nguồn vốn còn lại của 3 chương trình sang năm 2026, trong khi tỷ lệ giải ngân vừa qua thấp.

Theo đại biểu, chuyển nguồn ồ ạt “tiềm ẩn nguy cơ sử dụng vốn không hiệu quả”, bởi theo nguyên tắc tài chính, chỉ những nhiệm vụ “dở dang, chắc chắn thực hiện được” mới được phép chuyển nguồn. Đại biểu đề nghị Chính phủ rà soát từng nhiệm vụ, không làm hình thức để tránh tình trạng vốn “nằm im” qua nhiều năm.

Đại biểu Hoàng Quốc Khánh (Lai Châu) nhận định rằng chương trình giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng DTTS&MN giai đoạn 2026-2035 là một trong những chương trình mà bà con ở các tỉnh miền núi khó khăn “rất trông chờ”.

Bày tỏ việc hoàn toàn ủng hộ và mong sớm ban hành chương trình tích hợp lần này, đại biểu tỉnh Lai Châu đề nghị ban soạn thảo rà soát kỹ hơn về mục tiêu để tránh chồng chéo với các chương trình MTQG khác.

Đại biểu Vi Văn Sơn (Nghệ An) đề nghị ban soạn thảo xác định rõ mục tiêu, cấu trúc và phạm vi riêng của hợp phần phát triển vùng DTTS&MN, phản ánh đầy đủ tính đặc thù. Chương trình phải bảo đảm kế thừa các nhiệm vụ quan trọng của giai đoạn 2021-2025 và tinh thần của các chính sách tiền đề, nhất là Chương trình 135 và hệ thống 118 chính sách dân tộc.

Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Đoàn thành phố Đà Nẵng) dẫn báo cáo thẩm tra chỉ ra chưa ban hành tiêu chí nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và chưa có kết quả phân định vùng dân tộc thiểu số và miền núi theo Nghị định số 272/2025/NĐ-CP của Chính phủ, dẫn đến chưa có căn cứ pháp lý hoàn chỉnh để xác định chính xác địa bàn và đối tượng thụ hưởng của Chương trình. Như vậy, theo đại biểu, nguồn lực sẽ có thể đến nơi không cần, những nơi cần lại có nguy cơ bị bỏ lại phía sau.

Từ những lý do trên, đại biểu Bảo Trinh đề nghị: Trước khi phân bổ nguồn vốn, Chính phủ cần hoàn thiện công tác phân định vùng dân tộc thiểu số và miền núi, đồng thời ban hành bộ tiêu chí nông thôn mới phù hợp với đặc thù miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đúng tinh thần Kết luận 65 -KL/TW của Bộ Chính trị. Đồng thời, rà soát các danh mục đầu tư trùng lặp và các nhiệm vụ thường xuyên của các bộ, ngành.

Đức Hà