Hợp tác kinh tế Nga-Trung Quốc: Thương mại bùng nổ giữa sóng trừng phạt, ai cần ai hơn?

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào tháng 2/2022 ở Bắc Kinh. (Nguồn: AFP)

Khi gặp nhau lần cuối vào tháng 2 tại Thế vận hội Bắc Kinh 2022, hai nhà lãnh đạo tuyên bố, hợp tác Nga-Trung Quốc là “không có giới hạn”.

Kể từ đó, Nga tăng cường trao đổi thương mại với Trung Quốc khi châu Âu và Mỹ đáp trả chiến dịch quân sự bằng làn sóng trừng phạt lên Moscow.

Không bỏ lỡ cơ hội

Thương mại giữa hai bên đang bùng nổ. Nga đang tìm kiếm thị trường mới cho dầu và than, ngược lại, Trung Quốc tích cực thu mua hai sản phẩm này với giá rẻ để giải quyết khủng hoảng năng lượng.

Theo số liệu thống kê của hải quan Trung Quốc, chi tiêu của nước này với hàng hóa Nga đã tăng 60% trong tháng 8 so với một năm trước, đạt 11,2 tỷ USD, vượt qua mức tăng 49% của tháng 7.

Trong khi đó, hàng hóa của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đến Moscow đã tăng 26%, lên 8 tỷ USD trong tháng 8.

Trong 8 tháng đầu năm nay, tổng kim ngạch thương mại hàng hóa giữa Trung Quốc và Nga đã tăng 31%, lên 117,2 tỷ USD.

Đối với Trung Quốc, Nga hiện chiếm 2,8% tổng kim ngạch thương mại, cao hơn một chút so với mức 2,5% vào cuối năm ngoái. Trong khi đó, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn của Nga, chiếm 16% tổng kim ngạch ngoại thương của nước này.

Bruegel, một nhà tư vấn kinh tế châu Âu cho hay, Trung Quốc mua khoảng 24% hàng hóa của Nga trong tháng 6.

Neil Thomas, nhà phân tích cấp cao về Trung Quốc tại Eurasia Group nhận định: “Thương mại Trung-Nga đang bùng nổ vì Trung Quốc đang tận dụng mua năng lượng Nga với giá chiết khấu. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Bắc Kinh đang thay thế các công ty phương Tây đã rời khỏi thị trường Moscow”.

Vào tháng 5, Nga đã thay Saudi Arabia trở thành nhà cung cấp dầu hàng đầu cho Trung Quốc và giữ vững vị trí này đến tháng 7. Không chỉ thế, nhập khẩu than của Trung Quốc từ Nga cũng đạt mức cao nhất trong 5 năm là 7,42 triệu tấn vào tháng 7.

Gia tăng sự hiện diện

Chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine cũng khiến nhu cầu đối với đồng Nhân dân tệ (NDT) tăng “sự hiện diện” ở Nga khi các lệnh trừng phạt của phương Tây phần lớn cắt đứt Moscow khỏi hệ thống tài chính toàn cầu và hạn chế quyền tiếp cận của nước này với đồng USD, Euro.

Theo hãng tin Nga Kommersant, trên sàn giao dịch chứng khoán Moscow, giao dịch bằng NDT chiếm 20% tổng khối lượng các đồng tiền chính trong tháng 7.

Hãng truyền thông nhà nước Nga RT cũng cho hay, khối lượng giao dịch hàng ngày theo tỷ giá đồng NDT - Ruble cũng đạt kỷ lục mới vào tháng 8.

Thống kê được công bố bởi SWIFT cho thấy, hệ thống nhắn tin được các tổ chức tài chính trên toàn cầu sử dụng để xử lý các khoản thanh toán quốc tế, Nga là thị trường lớn thứ ba trên thế giới cho các khoản thanh toán bằng đồng NDT bên ngoài Trung Quốc đại lục vào tháng 7, sau Hong Kong (Trung Quốc) và Vương quốc Anh.

Trước đó, quốc gia này thậm chí còn không xuất hiện trong danh sách 15 thị trường sử dụng đồng NDT hàng đầu của SWIFT.

Các công ty và ngân hàng của Nga cũng đang ngày càng chuyển sang sử dụng đồng NDT để thanh toán quốc tế.

Tuần trước, “gã khổng lồ” năng lượng Gazprom của Nga cho biết, sẽ bắt đầu thanh toán khí đốt tự nhiên cho Trung Quốc bằng đồng NDT và đồng Ruble. Trong khi ngân hàng VTB của Nga cũng đang triển khai chuyển tiền sang Trung Quốc bằng đồng NDT.

Nhà phân tích Thomas nhấn mạnh: “Việc Nga tăng cường sử dụng đồng NDT cũng giúp thúc đẩy các mục tiêu dài hạn của Trung Quốc là biến 'đồng bạc đỏ’ trở thành đồng tiền toàn cầu, để ‘cách ly’ khỏi các lệnh trừng phạt tài chính của phương Tây và tăng cường sức mạnh thể chế của nước này trong lĩnh vực tài chính quốc tế”.

Than trong các toa xe chở hàng trước khi vận chuyển tại ga đường sắt Tomusinskaya gần Mezhdurechensk, Nga. (Nguồn: CNN)

Lấp đầy những khoảng trống

Các công ty Trung Quốc cũng đang thay thế các thương hiệu phương Tây tại Nga.

Reuters cho biết, nhà bán lẻ điện tử hàng đầu của Nga M.Video-Eldorado tiết lộ, điện thoại thông minh Trung Quốc chiếm 2/3 tổng doanh số bán mới tại Nga từ tháng 4 đến tháng 6.

Kommersant cho rằng, tổng thị phần của M.Video-Eldorado ở Nga đã tăng đều đặn từ 50% trong quý I/2022 lên 60% vào tháng 4 và sau đó lên hơn 70% vào tháng 6. Xiaomi là nhà sản xuất điện thoại thông minh bán chạy nhất ở Nga vào tháng 7, nắm giữ 42% thị trường.

Samsung, từng dẫn đầu thị trường này chỉ chiếm 8,5% thị phần trong tháng 7. Trong khi đó, Apple chiếm 7%.

Trước chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, hai hãng này đã chiếm gần một nửa thị phần tại thị trường Nga. Hiện tại, Samsung và Apple ngừng bán sản phẩm mới tại Moscow.

Không chỉ điện thoại, ô tô Trung Quốc cũng "tràn" vào Nga.

Theo cơ quan phân tích Autostat của Nga, ô tô chở khách từ các nhà sản xuất Trung Quốc chiếm gần 26% thị trường Nga trong tháng 8, mức cao kỷ lục.

Các công ty ô tô lớn trên toàn cầu, bao gồm Ford và Toyota, đã rút lui khỏi Nga trong năm nay.

Vẫn còn giới hạn đáng kể

Dù vậy, các nhà phân tích cho rằng, cũng có những giới hạn đáng kể trong mối quan hệ đối tác Nga-Trung Quốc.

Nhà phân tích Thomas nhận thấy, Trung Quốc không hỗ trợ Nga về quân sự, thương mại hoặc công nghệ, tránh vi phạm các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Ông Thomas nói: “Bắc Kinh sẽ không hy sinh lợi ích kinh tế riêng để hỗ trợ Moscow”.

Hơn nữa, đà suy giảm kinh tế của Bắc Kinh trong năm nay sẽ hạn chế sự sẵn sàng giúp đỡ Nga của ông Tập Cận Bình. Chủ tịch Trung Quốc sẽ không muốn mạo hiểm với bất cứ điều gì gây bất ổn thêm cho nền kinh tế.

Các nhà phân tích cũng nhận định, mối quan hệ Nga-phương Tây trong tương lai có thể sẽ vẫn căng thẳng và Trung Quốc vẫn muốn để ngỏ các lựa chọn của mình.

(theo CNN)

Linh Chi