Hợp tác xã kiểu mới và mô hình Nông hội: Yêu cầu từ thực tiễn
Từ khi chuyển đổi, tổ chức lại theo Luật Hợp tác xã (HTX) năm 2012, hoạt động của các HTX trên địa bàn tỉnh ngày càng đạt hiệu quả, góp phần thúc đẩy kinh tế khu vực nông thôn phát triển. Tại Hội nghị triển khai thực hiện các mô hình HTX kiểu mới diễn ra sáng 1-8, nhiều giải pháp đã được đề ra nhằm tiếp tục thúc đẩy sự phát triển của các HTX, đồng thời triển khai mô hình Nông hội.
Tăng nhanh về số lượng và chất lượng
Đến tháng 7-2019, toàn tỉnh có 227 HTX hoạt động theo Luật HTX năm 2012 và 1 liên hiệp HTX, trong đó có 176 HTX nông nghiệp; 9 HTX công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp; 6 HTX xây dựng; 25 HTX vận tải; 5 HTX thương mại và 6 quỹ tín dụng nhân dân. Chỉ trong 2 năm (2017-2018), số lượng HTX thành lập mới tăng đột biến với 125 HTX. Trong 7 tháng đầu năm 2019 đã có 29 HTX thành lập mới và 1 liên hiệp HTX. Tổng số thành viên HTX là 16.585 người, giải quyết việc làm cho 1.872 lao động.
Tại hội nghị, Chủ tịch UBND tỉnh Võ Ngọc Thành đánh giá: Khu vực kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX đã có bước phát triển mới cả về số lượng và chất lượng, góp phần tích cực trong sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội, đảm bảo an ninh trật tự. Một số HTX đã củng cố và đổi mới mô hình hoạt động phù hợp với tình hình mới, từng bước khẳng định vai trò, vị trí của mình trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Hoạt động của các HTX đã góp phần giải quyết việc làm, nhất là khu vực nông thôn, tham gia tích cực Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, cải thiện đời sống nhân dân. Nhằm thích ứng với tình hình mới trong giai đoạn hiện nay, việc tập trung phát triển các mô hình HTX kiểu mới trên địa bàn tỉnh là nhu cầu tất yếu.
Quang cảnh hội nghị. Ảnh: H.D
Có được kết quả trên là nhờ sự lãnh đạo sát sao của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, sự nỗ lực của các sở, ban, ngành, chính quyền địa phương và sự cố gắng không ngừng của các HTX. Ông Hồ Phước Thành-Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư-cho biết: “Tại kỳ họp thứ 9 HĐND tỉnh khóa XI, UBND tỉnh đã trình HĐND tỉnh thông qua Nghị quyết một số chính sách khuyến khích HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh. Theo đó, có 2 chính sách đặc thù được hỗ trợ từ nguồn ngân sách tỉnh: một là hỗ trợ người tốt nghiệp đại học trở lên về làm việc tại HTX nông nghiệp, hai là hỗ trợ chi phí đánh giá và cấp giấy chứng nhận nông nghiệp hữu cơ hoặc thực hành nông nghiệp tốt (GAP) tại các khu, vùng tập trung đất đai. Riêng Sở Kế hoạch và Đầu tư đang hoàn chỉnh dự thảo, lấy ý kiến các sở ngành để tiếp tục tham mưu UBND ban hành thêm một số chính sách hỗ trợ phát triển HTX theo thẩm quyền như: hỗ trợ đầu tư phát triển hạ tầng, mua máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất, hỗ trợ xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường”.
Thực hiện Đề án phát triển 15.000 HTX, liên hiệp HTX nông nghiệp hoạt động có hiệu quả đến năm 2020 của Chính phủ, ngày 28-6-2019, UBND tỉnh đã có Quyết định số 381/QĐ-UBND về giao dự toán bổ sung vốn sự nghiệp Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới năm 2019. Theo đó, giao dự toán bổ sung 2,5 tỷ đồng từ nguồn ngân sách trung ương để hỗ trợ xây dựng 8 HTX điểm kiểu mới. Sở Nông nghiệp và PTNT đã triển khai quyết định này; Trường Cán bộ Quản lý Nông nghiệp và PTNT II (TP. Hồ Chí Minh) sẽ trực tiếp ký hợp đồng thực hiện mô hình với từng UBND huyện, thị xã, thành phố liên quan và hoàn thành kế hoạch trước tháng 11-2019.
Còn nhiều hạn chế
Mặc dù có sự phát triển đáng ghi nhận, song các ý kiến tại hội nghị cho rằng hoạt động của các HTX trên địa bàn tỉnh còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu trong giai đoạn hiện nay. Ông Nguyễn Văn Tiếp-Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh-thừa nhận: “Nhiều HTX hoạt động còn yếu kém, quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu. Trình độ và năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý HTX còn thiếu và yếu. Chất lượng, hiệu quả hoạt động còn thấp và thiếu tính bền vững, lợi ích mang lại cho các thành viên chưa nhiều. Trong thực tế, vai trò của HTX đối với phát triển nông nghiệp, nông thôn còn mờ nhạt, chưa tạo đột phá trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp”.
Hiệu quả hoạt động của các HTX còn hạn chế, tổng doanh thu trong năm 2018 khoảng 126,9 tỷ đồng, trong đó doanh thu các HTX nông nghiệp là 90,4 tỷ đồng. Số lượng HTX được giao đất, cho thuê đất để làm trụ sở, nhà kho, sân phơi phục vụ cho sản xuất nông nghiệp còn ít (chỉ có 21 HTX với tổng diện tích 116.682 m2).
Sản phẩm nông nghiệp trưng bày tại ngày hội du lịch huyện Kbang năm 2019. Ảnh: Đức Thụy
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến hoạt động của các HTX chưa đạt được kết quả như mong muốn, đặc biệt là việc không tiếp cận được vốn vay ngân hàng. Bởi muốn vay vốn, HTX phải có tài sản thế chấp. Tuy nhiên, tài sản thực tế của các HTX hiện chủ yếu là của cá nhân. Nếu HTX tiếp cận được vốn vay thì số tiền được vay cũng không nhiều. Ông Lý Kim Thành-Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Giám đốc HTX Dịch vụ Nông nghiệp và Xây dựng Lơ Ku (huyện Kbang) chia sẻ: “Chúng tôi gặp những khó khăn nhất định khi ngân hàng quy định chỉ được vay số vốn bằng vốn điều lệ của HTX. Một khó khăn nữa là về liên kết chuỗi, chúng tôi chỉ mới liên kết được với Nhà máy Đường An Khê trên 100 ha mía, còn bắp, mì thì chưa”.
Triển khai thí điểm mô hình Nông hội
Với mục tiêu vận động thành viên thực hiện đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp; áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật; giảm giá thành, tăng năng suất, tăng khả năng cạnh tranh, đồng thời giúp nông dân trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, tạo môi trường và điều kiện liên kết sản xuất, tiêu thụ; cao hơn nữa là xây dựng tinh thần hợp tác của người dân, xóa bỏ tư tưởng làm ăn nhỏ lẻ, manh mún, kém hiệu quả... mô hình Nông hội đã được đưa ra thảo luận tại hội nghị.
Theo ông Hồ Phước Thành, Nông hội là thiết chế tự nguyện của cộng đồng dân cư, tự lập, tự chủ, hoạt động theo nguyên tắc “3 không” (không bộ máy, không kinh phí, không cơ sở vật chất), “3 tự” (tự nguyện, tự quản, tự quyết định) và “3 cùng” (cùng nghĩ, cùng làm, cùng hưởng). Nông hội đáp ứng nhu cầu của người dân về không gian để sinh hoạt, bàn chuyện làng, chuyện xóm, chuyện làm ăn, trao đổi kinh nghiệm, các kỹ thuật mới trong sản xuất, cập nhật thông tin về thị trường, tiêu thụ nông sản. Sẽ có đơn vị chức năng hỗ trợ tập huấn kỹ năng, chuyên môn, công nghệ thông tin, thông tin thị trường, đầu ra sản phẩm. Nông hội sẽ phát huy tính đoàn kết, tương trợ, vì cuộc sống cộng đồng, cùng nhau phát triển kinh tế-xã hội, giữ vững an ninh trật tự địa phương.
Tiến sĩ Trần Minh Hải trao đổi với các đại biểu. Ảnh: Hà Duy
Nói về mô hình này, TS. Trần Minh Hải-Giám đốc Trung tâm Đào tạo và Tư vấn kinh tế hợp tác (Trường Cán bộ Quản lý Nông nghiệp và PTNT II) nhận định: “Đây là mô hình rất hay, hiện đã có 26 địa phương trong cả nước triển khai. Nông hội là không gian mở, không liên quan đến các tổ chức chính trị khác, chỉ có chức năng kết nối những người nông dân. Tuy nhiên, chúng ta không nên làm ồ ạt mà cần thí điểm ở một vài địa phương, sau đó mới nhân rộng”.
Kết luận tại hội nghị, Bí thư Tỉnh ủy Dương Văn Trang chỉ đạo: “Để HTX kiểu mới ngày càng phát triển, đề nghị UBND các cấp phải vào cuộc để chỉ huy và điều hành; các sở: Kế hoạch và Đầu tư, Nông nghiệp và PTNT, Tài chính, Tài nguyên và Môi trường, Công thương... phải vào cuộc, triển khai tất cả các chính sách của Nhà nước ban hành liên quan đến HTX kiểu mới. Đề nghị Ngân hàng Nhà nước-Chi nhánh tỉnh nghiên cứu tháo gỡ để HTX có vốn sản xuất. Về vấn đề đất làm trụ sở, đề nghị UBND tỉnh, các địa phương, Sở Tài nguyên và Môi trường nghiên cứu giải quyết”.
Bí thư Tỉnh ủy nhấn mạnh: Từ nay đến cuối năm 2019, Gia Lai phải có HTX kiểu mới của tỉnh và huyện; Nông hội của tỉnh và huyện. Tỉnh chọn 1 HTX tại An Khê để phát triển thành HTX kiểu mới và thành lập 1 Nông hội tại Phú Thiện do tỉnh trực tiếp chỉ đạo hoạt động, sau đó nhân rộng ra các địa phương. Đến tháng 12-2019, tỉnh tổ chức rút kinh nghiệm 2 mô hình đã triển khai. Các HTX và Nông hội cũng phải tổ chức rút kinh nghiệm, tránh tình trạng “đánh trống bỏ dùi”. Ban Thường vụ Tỉnh ủy giao cho Ban Dân vận Tỉnh ủy tham mưu, chủ trì vấn đề Nông hội; các huyện giao cho Trưởng ban Dân vận Huyện ủy chỉ đạo các hoạt động về phát triển mô hình Nông hội trên địa bàn mình... Đặc biệt, huyện Đak Pơ phải có 1 HTX nông nghiệp của người dân tộc thiểu số, thị xã Ayun Pa phải có 1 Nông hội trong đồng bào dân tộc thiểu số.
