HTX bứt phá nhờ công nghệ: Chuyển đổi số có là chìa khóa thành công?

Chiều 6/3/2025, tại Bạc Liêu, Liên minh Hợp tác xã (HTX) Việt Nam tổ chức hội nghị nhằm tìm ra giải pháp thúc đẩy ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong hoạt động sản xuất kinh doanh và xúc tiến thương mại cho các HTX.

Quang cảnh Hội nghị bàn giải pháp thúc đẩy ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong hoạt động sản xuất kinh doanh và xúc tiến thương mại cho các HTX.

Nhiều nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng chuyển đổi số trong nông nghiệp có thể giúp giảm chi phí vận hành lên tới 30%, giảm chi phí vật tư, phân bón từ 15-20%, đồng thời tăng năng suất từ 15-28%. Đặc biệt, khảo sát với giới trẻ cho thấy 65% sẵn sàng tham gia nông nghiệp nếu được ứng dụng công nghệ số. Điều này chứng minh rằng chuyển đổi số là yếu tố quan trọng để phát triển bền vững ngành nông nghiệp.

Ở Việt Nam, với 62% dân số sống ở nông thôn và kim ngạch xuất khẩu nông sản đạt 62 tỷ USD, việc số hóa nông nghiệp là một chiến lược tất yếu. Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, trong đó có Nghị định 57, nhấn mạnh vai trò của công nghệ trong thúc đẩy sản xuất nông nghiệp bền vững.

Phát biểu tại hội nghị, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Đinh Hồng Thái cho biết Liên minh HTX Việt Nam đang triển khai nhiều giải pháp quan trọng nhằm thúc đẩy chuyển đổi số trong hệ thống HTX. Một số nền tảng số tiêu biểu đã được phát triển và đưa vào vận hành, như: “Chợ sản phẩm trực tuyến cho đồng bào vùng DTTS và miền núi” và phần mềm truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Đây là những công cụ quan trọng giúp HTX nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong thời kỳ kinh tế số.

Thách thức trong ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số

Khảo sát của Viện Khoa học Công nghệ và Môi trường - Liên minh HTX Việt Nam năm 2022 trên 422 HTX thuộc năm ngành tiểu thủ công nghiệp có kim ngạch xuất khẩu cao (mây tre đan, dệt may, đồ gỗ, gốm sứ, giấy) cho thấy gần 60% HTX đã ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất. Trình độ công nghệ đạt từ 52% đến 74% tiêu chí cần có, nhưng chỉ 85% HTX sử dụng máy tính và phần mềm, chủ yếu trong kế toán, điều khiển máy CNC và thương mại điện tử.

Năm 2023, khảo sát 200 HTX trong nhiều lĩnh vực khác nhau cho thấy chỉ 13% giám đốc HTX có trình độ đại học trở lên, 39% có trình độ cao đẳng hoặc trung cấp, trong khi 48% chưa qua đào tạo chính quy. Về kế toán HTX, tỷ lệ có trình độ đại học là 15%, cao đẳng hoặc trung cấp 36%, nhưng 49% chưa qua đào tạo. Trong ứng dụng công nghệ, chỉ 19% HTX đạt tiêu chuẩn VietGAP, 3% đạt chứng nhận ISO 22000, và chỉ 1% đạt tiêu chuẩn hữu cơ. Theo Thông tư 17/2019/TT-BKHCN, trình độ công nghệ của HTX dao động từ 12 đến 15/23 điểm, tương đương 52 - 65% tiêu chuẩn cần đạt.

Về mức độ chuyển đổi số, theo Quyết định 1970/QĐ-BTTTT năm 2021, tổng điểm trung bình của 200 HTX khảo sát là 87,2, chỉ đạt mức 2 - giai đoạn khởi đầu chuyển đổi số. HTX chủ yếu ứng dụng công nghệ số ở mức cơ bản như phần mềm kế toán, hệ thống tưới tiêu, bón phân thông minh, thương mại điện tử, truy xuất nguồn gốc và quảng bá qua mạng xã hội.

Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Bạc Liêu - Nguyễn Văn Vũ phát biểu tại Hội nghị.

HTX Ba Đình là một trong những đơn vị tiên phong trong chuyển đổi số, với đội ngũ quản lý có trình độ đại học chuyên ngành. Từ năm 2022, HTX ứng dụng phần mềm FaceFarm để theo dõi quy trình sản xuất và WACA để quản lý tài chính minh bạch.

Ông Nông Văn Thạch, Chủ tịch HĐQT - Giám đốc HTX nông nghiệp tổng hợp Ba Đình cho biết: HTX tổ chức 12 khóa tập huấn cho cán bộ quản lý và 5 khóa đào tạo cho hơn 150 thành viên, giúp nâng cao khả năng ứng dụng công nghệ vào thực tiễn. Trong sản xuất lúa - tôm, HTX sử dụng máy bay không người lái để gieo sạ, bón phân, phun thuốc bảo vệ thực vật, giúp giảm 7 - 12% chi phí sản xuất mỗi vụ. Các giải pháp số như hóa đơn điện tử, chữ ký số, thanh toán ngân hàng số cũng được áp dụng để tối ưu hóa công tác quản lý.

Nhờ đẩy mạnh chuyển đổi số, HTX Ba Đình tăng cường quảng bá sản phẩm qua TikTok, Zalo, Facebook và website của Liên minh HTX tỉnh Bạc Liêu, giúp sản lượng tiêu thụ tăng 20 - 30%. Tuy nhiên, HTX vẫn gặp khó khăn trong xây dựng chiến lược chuyển đổi số đồng bộ do thiếu kết nối chuỗi giá trị và chi phí đầu tư lớn. Việc tiếp tục nhận được hỗ trợ từ các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế sẽ giúp HTX phát triển bền vững hơn.

Theo ông Thạch, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn mà là con đường tất yếu để HTX phát triển bền vững. "Trong thời gian tới, HTX mong muốn tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế để mở rộng mô hình này, giúp nông dân tiếp cận công nghệ và tận dụng lợi thế của nền nông nghiệp hiện đại", ông Thạch bày tỏ.

Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Trà Vinh - Thái Phước Lộc phát biểu tại Hội nghị.

Ông Thái Phúc Lộc – Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã tỉnh Trà Vinh cho biết UBND tỉnh đã thành lập Ban Chỉ đạo chuyển đổi số để triển khai các giải pháp đồng bộ, hỗ trợ cho các hợp tác xã. Hiện nay, tỉnh có 171 hợp tác xã, trong đó khoảng 2/3 là hợp tác xã nông nghiệp.

"Chuyển đổi số giúp nâng cao hiệu quả quản lý thành viên, minh bạch hóa thông tin và thúc đẩy hoạt động kinh doanh. Các hợp tác xã tín dụng, vận tải, chợ đều đã ứng dụng các phần mềm chuyên biệt để quản lý hoạt động hiệu quả hơn. Đặc biệt, trong lĩnh vực giao thông vận tải, 100% hợp tác xã đã thực hiện chuyển đổi số", ông Lộc chia sẻ.

Hợp tác xã cần gì để kinh doanh hiệu quả trên nền tảng số?

Ứng dụng công nghệ trong thương mại điện tử giúp HTX mở rộng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh. Các mô hình đề xuất bao gồm hợp tác với Shopee, Tiki, Lazada, Co.op Online để quảng bá và phân phối sản phẩm địa phương hiệu quả hơn. Tại buổi thảo luận, các đại biểu khẳng định vai trò quan trọng của công nghệ trong phát triển kinh tế hợp tác.

Ông Nguyễn Lâm Thanh - Giám đốc TikTok Việt Nam phát biểu tham luận tại Hội nghị.

Dù sàn thương mại điện tử mở ra cơ hội lớn, HTX vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Quản trị rủi ro là yếu tố quan trọng, bao gồm nắm vững quy định giao dịch, bảo mật, xử lý tranh chấp và đối phó với cạnh tranh không lành mạnh. Một số sản phẩm như thực phẩm chức năng, dược phẩm hay đồ chơi trẻ em còn phải tuân thủ quy định quảng cáo nghiêm ngặt.

Bên cạnh đó, kỹ năng tạo nội dung hấp dẫn trên nền tảng số quyết định thành công. Ông Nguyễn Lâm Thanh - Giám đốc tik tok Việt Nam cho rằng HTX cần hiểu thuật toán hiển thị của TikTok, Facebook, Zalo, đồng thời kết hợp nội dung giải trí với quảng bá thương mại để tối ưu tiếp cận khách hàng.

Đại diện HTX nông sản 3T Cao Phong (Hòa Bình) chia sẻ video trên TikTok chỉ đạt 500-700 lượt xem dù có nội dung tốt, cho thấy HTX cần có chiến lược tiếp thị bài bản hơn, sử dụng hashtag phù hợp, tận dụng xu hướng mới và quảng cáo có trả phí.

Đại diện HTX 3T nông sản Cao Phong phát biểu tại hội nghị.

Ứng dụng công nghệ không chỉ giúp HTX kinh doanh hiệu quả mà còn nâng cao giá trị sản phẩm. Ví dụ, ngành muối Bạc Liêu có thể cải tiến sản xuất bằng tự động hóa quy trình che mưa, sử dụng năng lượng mặt trời để lắng lọc nước biển, phát triển muối sạch. Ngoài ra, số hóa quy trình bằng mã QR truy xuất nguồn gốc sẽ tăng niềm tin của người tiêu dùng.

Về thương mại, HTX có thể phát triển thương hiệu số, quảng bá sản phẩm trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, đồng thời hợp tác với Saigon Co.op, Co.opmart để đưa sản phẩm vào hệ thống siêu thị trên toàn quốc. Thanh toán số bằng ví điện tử, mã QR giúp giao dịch thuận tiện hơn, nâng cao trải nghiệm khách hàng.

Trong thời gian tới, TikTok và hệ thống Liên minh Hợp tác xã Việt Nam kỳ vọng sẽ bước vào giai đoạn hợp tác mới, không chỉ hỗ trợ quảng bá sản phẩm hợp tác xã trên nền tảng TikTok mà còn tham gia đào tạo cán bộ quản lý và nhà sản xuất, giúp họ tiếp cận hiệu quả với thương mại điện tử.

Đại diện Tập đoàn VNPT tại tỉnh Bạc Liêu giới thiệu nền tảng công nghệ hỗ trợ phát triển trong lĩnh vực nông nghiệp.

Đại diện VNPT tỉnh Bạc Liêu chia sẻ, VNPT đã tận dụng thế mạnh về hạ tầng viễn thông và an toàn thông tin để phát triển hệ sinh thái VT Green. Giải pháp này giúp liên kết hộ nông dân bằng cách định danh vùng trồng, hướng dẫn quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn. Đồng thời, nền tảng hỗ trợ kết nối hợp tác xã, tạo lập nhóm sản xuất, thiết lập ban kiểm soát nội bộ và đánh giá rủi ro vùng trồng. Truy xuất nguồn gốc sản phẩm cũng là một tính năng quan trọng, giúp hợp tác xã kiểm soát chất lượng và nâng cao giá trị nông sản.

Bên cạnh đó, hệ thống còn tối ưu hóa chuỗi cung ứng, hỗ trợ nông dân và hợp tác xã tiếp cận vật tư giá tốt và tiêu thụ sản phẩm hiệu quả. Với nền tảng hạ tầng mạnh mẽ, VNPT cam kết đồng hành cùng các hợp tác xã và hộ nông dân trong quá trình chuyển đổi số, góp phần phát triển nền nông nghiệp Việt Nam theo hướng bền vững và hiện đại.

Đại diện Saigon Co.op tại miền Tây phát biểu tại Hội nghị.

Một vấn đề cốt lõi nữa cũng được các đại biểu chia sẻ là xây dựng các giải pháp chặt chẽ nhằm ngăn chặn hàng giả, hàng kém chất lượng. Điều này đặc biệt quan trọng đối với sàn thương mại điện tử của Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, bởi đây phải là nơi cung cấp các sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, đảm bảo chất lượng, nhất là đối với thực phẩm. Đồng thời, các tiêu chí đánh giá sản phẩm cũng cần được hoàn thiện và áp dụng nghiêm túc.

Trong thời gian qua, một số tiêu chí được đánh giá rất tốt, điển hình như chương trình “Gian hàng Việt trực tuyến” hay các giải thưởng uy tín dành cho sản phẩm đạt chuẩn. Qua đó, các sản phẩm của hợp tác xã ngày càng được người tiêu dùng tin tưởng nhờ sự kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt.

Tuy nhiên, để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng cũng như thành viên của các hợp tác xã, các đại biểu tham dự đều đồng tình cần tiếp tục siết chặt các biện pháp phòng chống gian lận, tránh tình trạng lừa đảo hoặc các yếu tố tiêu cực khác có thể ảnh hưởng đến uy tín của hệ thống.

Trần Lân