Hưởng bảo hiểm xã hội một lần: Lợi bất cập hại

Nhận BHXH một lần ngày càng tăng

Chị V.T.D (ngụ phường Tân Phú, TP. Đồng Xoài) là công nhân đã tham gia BHXH được hơn 5 năm. Sau khi sinh con, chị nghỉ việc ở nhà chăm sóc con và mở cửa hàng tự kinh doanh nên muốn nhận BHXH một lần để có tiền trang trải sinh hoạt phí và lấy vốn làm ăn. Chị D cho biết: “Thu nhập của cả gia đình hiện chỉ trông vào lương công nhân của chồng tôi, lại thêm đang nuôi con nhỏ nên phát sinh nhiều chi phí. Biết là sau này về già không có lương hưu sẽ rất vất vả, nhưng trước mắt đang cần tiền để trang trải cuộc sống nên tôi đã đề nghị cơ quan BHXH cho hưởng BHXH một lần”.

Hưởng chế độ BHXH một lần - “lợi trước mắt, thiệt lâu dài” - Ảnh minh họa

Tương tự, anh H.V.C ở huyện Đồng Phú quyết định nhận BHXH một lần để lấy vốn làm ăn sau khi nghỉ việc tại công ty. Với hơn 6 năm tham gia BHXH, anh C được nhận gần 40 triệu đồng tiền BHXH một lần. Anh C chia sẻ: “Biết là thiệt thòi về sau, nhưng giờ tôi đã nghỉ việc và đang cần vốn làm ăn nên mới quyết định xin hưởng BHXH một lần. Sau này nếu có điều kiện, tôi sẽ tiếp tục tham gia BHXH để được hưởng lương hưu…”.

Chị D, anh C là 2 trong nhiều trường hợp nhận BHXH một lần để trang trải cuộc sống trước mắt.

Nguyên nhân nhận BHXH một lần tăng chủ yếu do một bộ phận nhỏ NLĐ vẫn còn quan niệm “trẻ cậy cha, già cậy con”, muốn nhận tiền BHXH một lần chỉ để giải quyết vấn đề trước mắt, chưa có sự nhìn nhận đúng đắn về việc tham gia BHXH để có nguồn tài chính độc lập trang trải tuổi già, không phải phụ thuộc hoặc tạo gánh nặng lên con cháu. Mặt khác, ảnh hưởng của dịch bệnh kéo dài khiến tình hình sản xuất, kinh doanh của nhiều đơn vị, doanh nghiệp gặp khó khăn phải giải thể, phá sản, nhiều lao động mất việc làm, thu nhập bấp bênh muốn giải quyết nhận BHXH một lần để có tiền trang trải cuộc sống… Đa phần NLĐ nhận BHXH một lần đều có thời gian tham gia BHXH ngắn từ 1-5 năm, dẫn đến thiếu kiên nhẫn đóng đủ 20 năm để có điều kiện hưởng lương hưu theo quy định…

Lợi trước mắt, thiệt lâu dài

Việc nhận BHXH một lần có thể giải quyết được một số khó khăn trước mắt nhưng đồng nghĩa với việc NLĐ sẽ mất cơ hội được hưởng lương hưu và khám, chữa bệnh BHYT, chăm sóc sức khỏe khi tuổi già… Có nhiều người đã nhận BHXH một lần, sau này lại mong muốn được nộp lại khoản tiền đã nhận, tiếp tục tham gia BHXH cho số năm còn thiếu để hưởng lương hưu nhưng không thể giải quyết được vì pháp luật hiện hành không có quy định. Việc NLĐ nhận BHXH một lần đồng nghĩa với việc họ tự tước bỏ quyền được đảm bảo an sinh xã hội của bản thân, tự rời khỏi hệ thống an sinh xã hội.

Khi NLĐ đã nhận BHXH một lần, nếu sau này tiếp tục tham gia BHXH sẽ không được cộng nối thời gian đã đóng BHXH trước đó, dẫn đến không đủ điều kiện về thời gian đóng để hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động hoặc nếu đủ điều kiện thì mức lương hưu cũng không cao. Với mức 22% tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất thì 1 năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương. Trong khi mức hưởng BHXH một lần cho mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, nếu nhận BHXH một lần, đồng nghĩa với việc NLĐ phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn.

…và khuyến nghị của BHXH Việt Nam

BHXH là chính sách trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước, mang tính nhân văn sâu sắc, đặc biệt đối với chế độ hưu trí. NLĐ đã đóng BHXH đủ 20 năm, khi hết tuổi lao động được hưởng lương hưu, mức lương hưu còn được điều chỉnh tăng lên theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế. Không chỉ vậy, trong toàn bộ thời gian hưởng lương hưu, NLĐ được quỹ BHXH trả kinh phí để cấp thẻ BHYT miễn phí và được hưởng các quyền lợi về khám, chữa bệnh BHYT. Khi người hưởng lương hưu không may qua đời thì người lo mai táng được nhận trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại tháng người hưởng lương hưu qua đời và thân nhân được hưởng trợ cấp tử tuất hằng tháng hoặc một lần. Như vậy, nếu NLĐ nhận BHXH một lần, sau này không đủ điều kiện hưởng lương hưu thì sẽ không được hưởng các quyền lợi nêu trên.

Số hồ sơ giải quyết hưởng chế độ BHXH một lần trên địa bàn tỉnh những năm gần đây tăng, năm sau cao hơn năm trước. Cụ thể: Năm 2020, giải quyết 10.330 hồ sơ (tăng 11% so năm 2019); năm 2021, giải quyết 12.108 hồ sơ (tăng 17% so năm 2020); 4 tháng đầu năm nay, giải quyết 5.399 hồ sơ (tăng 10,1% so với cùng kỳ năm 2021). Điều đó đồng nghĩa trong tương lai, những NLĐ này khi đến tuổi về hưu sẽ không có nguồn thu nhập hằng tháng từ lương hưu để bảo đảm cuộc sống và không được cấp thẻ BHYT miễn phí để chăm sóc sức khỏe khi về già.

Việc cân nhắc, lựa chọn nhận BHXH một lần là hết sức quan trọng với mỗi NLĐ. Trong thời điểm này, nếu không may bị thất nghiệp, NLĐ nên đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp học nghề hoặc đăng ký nhận chế độ hỗ trợ từ gói an sinh của Chính phủ nếu đủ điều kiện. Về chế độ bảo hiểm thất nghiệp, NLĐ được hưởng trợ cấp thất nghiệp bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng liền kề trước khi thất nghiệp, tối đa không quá 5 lần mức lương cơ sở hoặc 5 lần mức lương tối thiểu vùng. Bên cạnh đó, NLĐ cũng được hưởng chế độ BHYT theo quy định để khám, chữa bệnh BHYT khi không may ốm đau. Đồng thời, được hỗ trợ học nghề (tối đa 1,5 triệu đồng/người/tháng); được hỗ trợ, tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí và được đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề… BHXH Việt Nam khuyến nghị, NLĐ khi không lựa chọn hưởng BHXH một lần có quyền bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện cho đủ số năm còn thiếu để đủ điều kiện hưởng lương hưu và được cấp thẻ BHYT (với mức hưởng 95% chi phí khám chữa bệnh) trong suốt thời gian hưởng lương hưu để chăm sóc sức khỏe khi về già.

Thúy Ái