Hướng mới phát triển thuốc giảm đau nhóm opioid an toàn

Các thuốc giảm đau opioid rất dễ bị lạm dụng và gây nghiện

SKĐS - Các thuốc giảm đau opioid như hydrocodone, oxycodone, codeine hoặc morphine... được kê đơn sử dụng để điều trị một số loại đau cấp tính và mạn tính từ trung bình đến nặng, nhưng có thể gây ra một số tác dụng phụ nghiêm trọng, mà đáng chú ý nhất là gây nghiện.

Tuy nhiên, việc dùng thuốc giảm đau opioid còn hạn chế do sự dung nạp thuốc. Tức là hiệu quả giảm đau của thuốc giảm dần theo thời gian, đòi hỏi phải tăng liều, dùng ngày càng cao dẫn đến quá liều thuốc. Tình trạng quá liều có thể gây ức chế hô hấp và tử vong.

Tìm kiếm các thuốc giảm đau opioid mới ít tác dụng phụ hơn

Một nghiên cứu gần đây từ Khoa Thần kinh học, Đại học California Davis (Mỹ) lại chỉ ra điều mâu thuẫn với quan điểm hiện tại về cách thức nhóm thuốc opioid gây ra sự dung nạp và ức chế hô hấp. Đồng thời đề xuất một cách tiếp cận mới, an toàn hơn nhằm phát triển các loại thuốc giảm đau mới.

Các thuốc giảm đau opioid hiện tại có nhiều tác dụng phụ.

Theo GS.Jennifer Whistler, tác giả chính của nghiên cứu: Điều quan trọng trong các nghiên cứu về nhóm thuốc opioid là cần phải xác định các đặc tính lý tưởng để tăng tác dụng giảm đau tối đa, trong khi vẫn làm giảm các tác dụng phụ bất lợi của thuốc. Và mục tiêu này càng trở nên cấp thiết hơn trước tình trạng quá liều opioid gây nguy hiểm tính mạng cũng như việc không xác định được đâu là những trường hợp không cần sử dụng thuốc giảm đau opioid trong điều trị các cơn đau dữ dội và dai dẳng.

Thuốc giảm đau opioid hoạt động bằng cách kết gắn với thụ thể mu-opioid (MOR) trên tế bào. Thụ thể này lần lượt phát tín hiệu thông qua protein G và một protein có tên gọi là arrestin-3.

Những quan điểm phổ biến trước đây cho rằng sự gắn kết của thụ thể mu-opioid với arrestin-3 là nguyên nhân gây ra 2 tác dụng phụ hạn chế điều trị của opioid là tác dụng ức chế hô hấp và gia tăng khả năng dung nạp thuốc giảm đau dẫn đến cần tăng liều, làm tăng nguy cơ nghiện thuốc và tử vong do sử dụng quá liều.

Giả thuyết này khiến các nhà khoa học tập trung tìm kiếm các opioid có khả năng kích hoạt mạnh mẽ protein G mà không tham gia gắn kết với các arrestin trong gần hai thập kỷ qua. Điều này dẫn đến việc các nhà đầu tư nghiên cứu việc phát triển các opioid mới trên thực hành lâm sàng có khả năng "định hướng gắn kết" với protein G, bao gồm cả thuốc oliceridine vừa được FDA chấp thuận gần đây.

Các thử nghiệm sử dụng kết hợp các phương pháp tiếp cận di truyền và dược lý đã chứng minh rằng sự tham gia của arrestin-3 giúp ngăn cản tình trạng dung nạp thuốc giảm đau mà vẫn không làm trầm trọng thêm tác dụng phụ ức chế hô hấp.

Cách tiếp cận mới trong phát triển các thuốc giảm đau nhóm opioid

Nhóm nghiên cứu của GS.Whistler đã tiến hành thí nghiệm gồm 6 loại thuốc opioid trên các giống chuột thuộc 3 kiểu gen riêng biệt, với những khả năng khác nhau trong việc thúc đẩy sự tham gia của arrestin-3, thông qua trung gian morphin.

Kết quả thử nghiệm chỉ ra rằng arrestin-3 không gây ức chế hô hấp, đồng thời nó còn làm giảm sự phát triển tình trạng dung nạp thuốc giảm đau chứ không làm trầm trọng thêm.

Những cơn đau kéo dài là nguyên nhân dẫn đến lạm dụng thuốc giảm đau.

GS. Whistler cho hay: Nhóm nghiên cứu muốn đề xuất một sự thay đổi trong nỗ lực phát triển thuốc giảm đau nhóm opioid. Bằng cách thúc đẩy mạnh mẽ sự tham gia của arrestin-3, tương tự như endorphin nội sinh. Từ đó, gợi ý một cách tiếp cận hoàn toàn mới, phát triển các phối tử opioid "cân bằng" hơn, phát tín hiệu thông qua cả protein G lẫn arrestin-3, bắt chước mô hình truyền tin của hầu hết các chất chủ vận thụ thể mu-opioid nội sinh.

Tuy vậy, hiện vẫn chưa thể khẳng định được liệu phương pháp tiếp cận "cân bằng" này có dẫn đến một loại opioid an toàn, hiệu quả hơn không. Do đó, cần tiến hành xây dựng thêm một thư viện các phân tử hóa học để có thể sàng lọc và kiểm tra đặc tính của thuốc.