Hướng tới đời sống sân khấu không biên giới

Từ ngày 20 đến 30/11/2025, Festival Sân khấu thử nghiệm Quốc tế lần thứ 6 sẽ diễn ra tại Ninh Bình. Đây là sự kiện nghệ thuật lớn do Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam tổ chức, nối tiếp thành công của 5 kỳ Festival trước, góp phần thúc đẩy sự phát triển của sân khấu chuyên nghiệp trong nước, đồng thời mở rộng cánh cửa hội nhập bền vững với sân khấu thế giới. VietNamNet xin giới thiệu bài viết của đạo diễn Lê Quý Dương - Chủ tịch Ủy ban Festival và Hợp tác Quốc tế, Hiệp hội Sân khấu Thế giới.

Xác định một nhận thức chung về sân khấu thử nghiệm

Sân khấu thử nghiệm ra đời ở phương Tây cuối thế kỷ XIX, khởi nguồn từ tinh thần khước từ các nguyên tắc cũ, hướng tới những đột phá mới trong ngôn ngữ kịch, hình thể diễn viên, cũng như không gian biểu diễn. Trải qua thế kỷ 20 và những thập niên đầu thế kỷ 21, sân khấu thử nghiệm quốc tế đã gặt hái nhiều thành tựu trong việc khai thác kỹ thuật biểu diễn, mỹ thuật, âm thanh, ánh sáng và đặc biệt là trong việc thay đổi cách tiếp cận giữa sân khấu và khán giả.

Tại Việt Nam, khái niệm thử nghiệm và thể nghiệm trong sân khấu thường bị nhầm lẫn.

Với sự hỗ trợ của công nghệ hiện đại, sân khấu thử nghiệm ngày nay mang lại cho khán giả những trải nghiệm đa chiều, không còn bó hẹp trong "bức tường thứ tư" kiểu truyền thống mà tạo nên sự tương tác sống động, mới lạ.

Tại Việt Nam, khái niệm thử nghiệm và thể nghiệm trong sân khấu thường bị nhầm lẫn. Thử nghiệm nhấn mạnh hành động sáng tạo cái mới chưa từng có, còn thể nghiệm thiên về trải nghiệm, chứng nghiệm cá nhân theo khuôn mẫu nhất định. Sự khác biệt này tuy mong manh nhưng tạo ra hai hướng phát triển khác nhau. Festival Sân khấu thử nghiệm Quốc tế hướng tới mục tiêu khám phá, cách tân, thử nghiệm mới - coi cái mới là những sáng tạo chưa từng xuất hiện, mang tính tiên phong và hội nhập quốc tế.

Việc xác định rõ nhận thức chung này là tiền đề quan trọng để lựa chọn, sáng tạo tác phẩm tham dự Festival, góp phần định hình diện mạo sân khấu đương đại Việt Nam.

Hội đồng giám khảo và các tác phẩm tham dự

Tính đến thời điểm hiện tại, Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đã nhận được khoảng 50 tác phẩm đăng ký tham dự, chia đều giữa trong nước và quốc tế. Do giới hạn thời gian và điều kiện tổ chức, Ban Tổ chức sẽ tuyển chọn những tác phẩm đạt tiêu chí cao nhất, trong đó trọng tâm là yếu tố thử nghiệm rõ nét, có giá trị nghệ thuật và khả năng đặt tiền đề cho sự phát triển sân khấu tương lai.

Hội đồng Giám khảo dự kiến gồm 5 thành viên: 3 chuyên gia sân khấu quốc tế hàng đầu và 2 nghệ sĩ - học giả uy tín của Việt Nam. Nguyên tắc quan trọng được đặt ra là tính độc lập, khách quan và minh bạch: giám khảo không có quốc gia hay tác phẩm của mình tham dự; mỗi đạo diễn hay đơn vị chỉ tham gia một tác phẩm; không phân biệt sân khấu nhà nước hay tư nhân, nghệ sĩ trẻ hay kỳ cựu. Giá trị thử nghiệm và hiệu quả sáng tạo của tác phẩm sẽ là tiêu chí duy nhất để đánh giá.

Festival Sân khấu thử nghiệm Quốc tế không chỉ là một sự kiện nghệ thuật mà còn là cầu nối để nghệ sĩ các thế hệ cùng tìm tòi, cách tân.

Những nguyên tắc này không chỉ khẳng định tính chuyên nghiệp và công bằng của Festival mà còn mở ra cơ hội để nhiều thế hệ nghệ sĩ trẻ được tiếp cận và thử sức trên sân chơi quốc tế.

Với sự tham gia của hàng trăm nghệ sĩ trong và ngoài nước, Festival sẽ là không gian sáng tạo và giao lưu đa chiều. Để đảm bảo tính khách quan và bình đẳng, tất cả tác phẩm được giới thiệu song ngữ Việt - Anh, có phụ đề, giúp khán giả và giới nghề quốc tế, trong nước hiểu và thưởng thức trọn vẹn.

Sự đồng bộ ngôn ngữ này không chỉ xóa bỏ rào cản giao tiếp mà còn tạo nền tảng để kết nối, hợp tác lâu dài giữa các nghệ sĩ, nhà hát và quốc gia. Đây cũng là xu hướng phát triển mà Ủy ban Festival và Hợp tác Quốc tế - Hiệp hội Sân khấu Thế giới hướng tới: xây dựng một đời sống sân khấu toàn cầu, không biên giới.

Đạo diễn Lê Quý Dương