Hướng tới mô hình tất cả người dân đều có thể khởi nghiệp, sáng tạo

Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh cho rằng: “Việt Nam đang đứng trước một bước ngoặt quan trọng. Trong xu thế chung của thế giới, các quốc gia đều nhận thấy sự cần thiết của khoa học và công nghệ (KH&CN) trong phát triển. Việt Nam không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phát triển kinh tế xã hội dựa trên nền tảng công nghệ và sáng tạo để đạt được mục tiêu tăng trưởng hai con số. Vì lẽ đó, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ĐMST) là một thành tố vô cùng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước”.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Hoàng Minh phát biểu tại diễn đàn.

Trong bối cảnh chung của thế giới, dòng vốn đầu tư mạo hiểm (venture capital - VC) đang có xu hướng suy giảm rõ rệt. Từ quy mô khoảng 600 tỷ USD vào năm 2021, dòng vốn này đã giảm xuống khoảng 350 tỷ USD vào năm 2022, và dự kiến chỉ còn khoảng 300 tỷ USD trong năm 2023 và 2024. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng này; dòng vốn đầu tư mạo hiểm giảm từ khoảng 1,5 tỷ USD vào năm 2021 xuống còn khoảng 500 triệu USD trong năm ngoái. Tuy nhiên, trong bức tranh chung đó, các nhà đầu tư vẫn tiếp tục rót vốn vào các lĩnh vực quan trọng như AI, công nghệ sinh học và deep tech.

Hiện Việt Nam có hơn 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp và hơn 200 tổ chức hỗ trợ. Việt Nam tự hào có hai kỳ lân công nghệ và khoảng hơn 20 công ty định giá cao. “Các trung tâm sáng tạo lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, và gần đây là Đà Nẵng, đã lọt vào top các thành phố sáng tạo, cùng với Khu Công nghệ cao Hòa Lạc của Hà Nội, đã bước vào top 200 toàn cầu. Chỉ số Đổi mới Sáng tạo (GII) của chúng ta đạt 44/132 quốc gia, và chỉ số hệ sinh thái đạt 55. Tốc độ tăng trưởng hệ sinh thái của Việt Nam xếp thứ ba ASEAN và xếp thứ năm về tổng thể”, Thứ trưởng Hoàng Minh cho biết.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đối diện với những hạn chế như Tinh thần dám mạo hiểm, dám thất bại, dám dấn thân và chấp nhận rủi ro chưa lan tỏa sâu rộng. Số lượng doanh nghiệp và tổ chức cá nhân khởi nghiệp quy mô lớn vẫn còn nhỏ.

“Với lợi thế dân số gần 100 triệu dân, lực lượng người trẻ dồi dào, và trình độ hiểu biết về công nghệ cao, Việt Nam không thể bỏ qua cơ hội phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo. Đã đến lúc Việt Nam cần có một Chiến lược Quốc gia về đổi mới sáng tạo. Chiến lược này không thể sao chép từ quốc gia khác mà phải dựa trên đặc trưng riêng, văn hóa và mục tiêu phát triển của Việt Nam” Thứ trưởng Hoàng Minh nhấn mạnh.

Để hỗ trợ những mô hình này, Nhà nước không chỉ dừng lại ở chính sách mà quyết định tham gia trực tiếp vào hệ sinh thái. Việc hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm (VC) cấp quốc gia và địa phương là thông điệp mạnh mẽ về sự tham gia trực tiếp của Chính phủ. Quỹ đầu tư quốc gia được phép huy động cả nguồn vốn từ ngân sách nhà nước lẫn các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Đặc biệt, quỹ này được phép đầu tư theo chu kỳ dài hạn (10-15 năm), không bị tính toán theo từng thương vụ ngắn hạn như các quy định về ngân sách thông thường. Quỹ sẽ ưu tiên tập trung đầu tư vào các công nghệ chiến lược như công nghệ xanh.

“Thậm chí, quỹ còn được phép đầu tư ra nước ngoài để tiếp cận công nghệ mới, sản phẩm mới, và thu hút nhân tài, trí tuệ Việt Nam về nước. Đây là hành động trực tiếp của Nhà nước nhằm thúc đẩy hệ sinh thái. Chúng tôi đang đề xuất và triển khai hình thành sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho các tổ chức, cá nhân khởi nghiệp và quỹ đầu tư Việt Nam. Sàn giao dịch này dự kiến sẽ được ban hành trong chương trình Chính phủ trong thời gian tới, giúp tránh tình trạng thoái vốn qua các kênh không thuận lợi”, Thứ trưởng Hoàng Minh thông tin thêm.

Đồng thời, Quỹ Đổi mới Công nghệ Quốc gia cũng chính thức có nghị định hướng dẫn hoạt động. Quỹ này sẽ hỗ trợ các cơ sở bảo hiểm sử dụng sản phẩm mới, cung cấp ngân sách dưới dạng "voucher" để mua và sử dụng sản phẩm mới. Điều này giải quyết khó khăn lớn nhất của các startup là việc tìm kiếm người dùng và thị trường đầu tiên. Tương tự, các quỹ phát triển KH&CN địa phương sẽ hỗ trợ doanh nghiệp đăng ký bản quyền sở hữu trí tuệ và cải tiến chất lượng. Ngoài ra, để củng cố hạ tầng, chúng ta sẽ hình thành lực lượng chuyên nghiệp hóa, bao gồm các chuyên gia khởi nghiệp, nhà tư vấn, và các tổ chức hỗ trợ được cấp chứng chỉ và công nhận.

Các chuyên gia trao đổi tại diễn đàn.

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trương Việt Dũng cho rằng, bên cạnh tầm nhìn chiến lược và các định hướng lớn ở cấp Trung ương, đổi mới sáng tạo chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được kiểm chứng và hiện thực hóa từ thực tiễn địa phương. Đây chính là không gian để các chính sách lớn được thử nghiệm, điều chỉnh và chuyển hóa thành động lực tăng trưởng cụ thể.

Trong tiến trình hoàn thiện thể chế cho đổi mới sáng tạo của Việt Nam, Hà Nội được Đảng và Nhà nước tin tưởng giao sứ mệnh tiên phong, đi trước trong thử nghiệm và dẫn dắt các cơ chế đổi mới mang tính đột phá. Theo Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội, trách nhiệm đó đòi hỏi TP không chỉ chủ động về tư duy chính sách, mà còn phải mạnh dạn triển khai các công cụ thể chế mới, phù hợp với logic thị trường và thông lệ quốc tế.

Trên cơ sở Luật Thủ đô (sửa đổi), ngày 29/9, Hà Nội đã đồng bộ ban hành 6 nghị quyết quan trọng, bao trùm toàn bộ các khâu của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, từ nghiên cứu, thử nghiệm đến thương mại hóa. Các chính sách này tạo hành lang pháp lý cho cơ chế thử nghiệm có kiểm soát đối với công nghệ mới; đổi mới phương thức quản lý khoa học và công nghệ theo hướng đặt hàng, khoán chi đến sản phẩm cuối; hỗ trợ trực tiếp cho hệ sinh thái khởi nghiệp thông qua việc thuê chuyên gia, tư vấn và thử nghiệm công nghệ.

Đáng chú ý, TP Hà Nội đã xây dựng Sàn Giao dịch Công nghệ Hà Nội với cơ chế hỗ trợ mạnh cho hoạt động thử nghiệm, xúc tiến, định giá và sở hữu trí tuệ; đồng thời hình thành Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội vận hành theo mô hình đối tác công – tư (PPP), đóng vai trò điều phối kết nối nghiên cứu, thử nghiệm và thương mại hóa. Những thiết chế này được xem là “hạ tầng mềm” quan trọng, giúp rút ngắn khoảng cách từ ý tưởng đến thị trường.

Hà Nội cũng thành lập Quỹ Đầu tư mạo hiểm với quy mô tối đa 1.200 tỷ đồng, trong đó ngân sách Nhà nước tham gia không quá 49%. Theo Phó Chủ tịch Trương Việt Dũng, đây là minh chứng rõ nét cho tư duy Nhà nước kiến tạo phát triển, không làm thay thị trường mà đóng vai trò chia sẻ rủi ro ban đầu, coi vốn Nhà nước là “vốn mồi” để thu hút nguồn lực xã hội.

Việc Chính phủ ban hành Nghị định số 264/NĐ-CP về Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và quỹ đầu tư mạo hiểm của địa phương đã hình thành khuôn khổ thể chế thống nhất cho lĩnh vực đầu tư mạo hiểm. Trong khuôn khổ đó, Hà Nội là địa phương tiên phong triển khai thí điểm, từng bước tích lũy kinh nghiệm, tạo cơ sở cho việc chuẩn hóa và nhân rộng mô hình trên phạm vi cả nước.

Từ góc nhìn dài hạn, Phó Chủ tịch UBND TP Trương Việt Dũng nhấn mạnh yêu cầu đổi mới mô hình tăng trưởng. Theo đó, không một nền kinh tế nào có thể tăng trưởng bền vững nếu chỉ dựa vào đầu tư công, mở rộng vốn hay khai thác tài nguyên. Năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) mới là động lực cốt lõi của tăng trưởng dài hạn. TFP chỉ có thể được hình thành thông qua đổi mới công nghệ, mô hình kinh doanh và tinh thần doanh nhân.

Trong bối cảnh doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế, quỹ đầu tư mạo hiểm được xác định là công cụ tài chính đặc biệt phù hợp, giúp các ý tưởng tiềm năng vượt qua giai đoạn rủi ro ban đầu, mở rộng quy mô và chuyển hóa sáng tạo thành giá trị kinh tế thực chất.

Thông qua Diễn đàn, Hà Nội gửi đi thông điệp rõ ràng tới các doanh nghiệp, quỹ đầu tư và startup trong nước và quốc tế: Thủ đô sẵn sàng trở thành không gian thể chế mở, thị trường đủ lớn và đối tác đáng tin cậy để cùng đồng hành dài hạn, biến ý tưởng sáng tạo thành giá trị thực cho xã hội và tăng trưởng bền vững của Việt Nam.

XM/Báo Tin tức và Dân tộc