Hướng tới phát triển nông nghiệp bền vững
Khánh Hòa sở hữu lợi thế lớn về khí hậu và thổ nhưỡng để phát triển các vùng cây trồng đặc thù như: Xoài, sầu riêng, nho, táo, hành, tỏi… Tuy nhiên, quá trình sản xuất thiếu bền vững trong nhiều năm đang khiến những lợi thế này suy giảm nhanh chóng. Nông nghiệp xanh - tuần hoàn đang là yêu cầu bắt buộc để phát triển nông nghiệp bền vững.
Chuyển đổi cây trồng chỉ giải quyết phần ngọn
Theo lãnh đạo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Sở Nông nghiệp và Môi trường), toàn tỉnh hiện có 418.598/673.744ha đất nông nghiệp đã suy giảm độ phì nhiêu, nhiều khu vực bạc màu, chai cứng, khả năng giữ nước và giữ dinh dưỡng kém. Nguyên nhân lớn nhất đến từ việc lạm dụng phân bón hóa học, trong khi canh tác sinh thái chưa được chú trọng đúng mức. “Hiện phân vô cơ chiếm hơn 80% lượng phân bón sử dụng, nhưng cây chỉ hấp thu được khoảng 30 - 50%, phần còn lại bị rửa trôi, bốc hơi, gây ô nhiễm nguồn nước, làm gia tăng phát thải khí N₂O và CH₄ - những khí nhà kính mạnh hơn CO₂ nhiều lần. Biến đổi khí hậu với nắng nóng kéo dài, lượng mưa thất thường và xâm nhập mặn gia tăng càng làm đất suy kiệt nhanh hơn" - ông Nguyễn Đức Thuận - Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết.
Nông dân Bác Ái sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.
Trước thực trạng này, tỉnh đã chuyển đổi hơn 3.142ha đất lúa kém hiệu quả sang cây trồng khác; nhiều mô hình trồng xoài, sầu riêng, rau màu theo hướng sạch đem lại thu nhập cao. Tuy nhiên, theo ông Thuận, đây mới là bước đi ban đầu. Chuyển đổi cây trồng chỉ giải quyết phần ngọn, cốt lõi vẫn là phục hồi sức khỏe đất. Một vùng trồng cây giá trị cao nhưng đất tiếp tục suy thoái thì sản xuất khó bền vững. Dữ liệu từ các nhóm FFS (nông dân học cùng nông dân) cho thấy, nơi tăng cường sử dụng phân hữu cơ, tàn dư thực vật và xen canh họ đậu có độ ẩm đất tốt hơn, cây khỏe tự nhiên, chi phí phân bón giảm và sâu bệnh ít hơn. Khi đất được tái tạo, sản xuất mới thật sự ổn định và bền vững.
Nông nghiệp xanh - tuần hoàn là yêu cầu bắt buộc
Tại nhiều hội thảo về sản xuất nông nghiệp trong và ngoài tỉnh, các chuyên gia đều chỉ ra rằng, thách thức lớn nhất của nông nghiệp Khánh Hòa không nằm ở kỹ thuật, mà ở tư duy sản xuất. Ngành nông nghiệp đang yêu cầu chuyển đổi mạnh từ “bón nhiều để được nhiều” sang “bón đúng - bón cân bằng - bón theo nhu cầu”; từ “chạy theo năng suất” sang "tạo ra giá trị bền vững"; từ “canh tác dựa vào hóa chất” sang “canh tác dựa vào hệ sinh thái đất”. Để hiện thực hóa định hướng này, ngành Nông nghiệp Khánh Hòa đang tích cực triển khai đồng bộ nhiều giải pháp: Xây dựng bản đồ dinh dưỡng đất cho từng vùng sản xuất; tăng tỷ lệ phân hữu cơ, vi sinh lên 30 - 40% trong 5 năm tới; hình thành vùng sản xuất tập trung, áp dụng tưới tiết kiệm và công nghệ cao; mở rộng tín dụng xanh cho doanh nghiệp và hợp tác xã; xây dựng hệ thống giám sát sức khỏe đất cấp tỉnh, làm cơ sở điều hành và cảnh báo sản xuất...
Nhiều bạn trẻ chọn khởi nghiệp với nông nghiệp sạch từ phân hữu cơ.
Trong quá trình chuyển đổi này, doanh nghiệp nông nghiệp theo hướng hữu cơ đang trở thành lực lượng tiên phong, vừa cung cấp vật tư, vừa hỗ trợ kỹ thuật, liên kết tiêu thụ, góp phần hình thành chuỗi giá trị bền vững. Ông Đặng Thái Luyện - chủ hộ kinh doanh bưởi Thái Tường (OCOP 3 sao, xã Khánh Vĩnh) nhận xét: “Khi đưa phân hữu cơ và chế phẩm sinh học vào sản xuất, chỉ sau 2 - 3 vụ, đất tơi hơn, cây ít bệnh, chi phí giảm rõ rệt. Hiệu quả kinh tế là yếu tố quan trọng nhất để nông dân tin và làm theo”.
Ông Trương Thanh Viện - Chủ tịch Hội đồng quản trị Hợp tác xã Điều hữu cơ Truecoop (phường Bảo An), đơn vị có chuỗi liên kết sản xuất điều và các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ tại các xã Anh Dũng, Bác Ái Tây, Phước Hà, cho biết: “Khoảng 90% nông dân còn e dè vì lý do đầu ra. Khi có doanh nghiệp bao tiêu, họ mới dám giảm phân vô cơ, tăng phân hữu cơ và áp dụng kỹ thuật mới”. Theo đại diện một doanh nghiệp sản xuất phân hữu cơ tại xã Xuân Hải, thị trường phân bón sạch tăng trưởng 20 - 30% mỗi năm phản ánh sự thay đổi tích cực trong nhận thức của nông dân.
Nhìn tổng thể, sự đồng thuận trong chuyển đổi giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nông dân đang tạo nên nền tảng quan trọng để Khánh Hòa xây dựng một nền nông nghiệp vừa hiệu quả kinh tế, vừa thân thiện môi trường. Những thách thức hiện nay không phải là rào cản, mà chính là cơ hội để tỉnh tái cấu trúc sản xuất theo hướng hiện đại, tuần hoàn và phát thải thấp.
Ông Nguyễn Đức Thuận - Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật: Khi sức khỏe đất được phục hồi, quy trình sản xuất được chuẩn hóa và người nông dân nắm vững kỹ thuật, nông nghiệp xanh sẽ không còn dừng ở khẩu hiệu mà trở thành động lực tăng trưởng mới. Khánh Hòa đang ở thời điểm bản lề quan trọng. Với sự cam kết của chính quyền, sự tiên phong của doanh nghiệp và sự chủ động thích ứng của nông dân, con đường hướng tới một nền nông nghiệp “đất khỏe - cây khỏe - người sản xuất khỏe” sẽ trở nên rõ ràng và khả thi hơn.
THANH XUÂN
