Huy động nguồn lực, thu hút đầu tư PPP vào xử lý rác thải

Đến nay ở Việt Nam hiện chưa có Thông tư hướng dẫn một số nội dung trong hoạt động đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) lĩnh vực xử lý CTRSH. Ảnh minh họa.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng, lấy ý kiến dự thảo Thông tư hướng dẫn một số nội dung trong hoạt động đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) lĩnh vực xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

MỚI CHỈ HƠN 15% RÁC ĐƯỢC ĐỐT PHÁT ĐIỆN

Thông tin về thực trạng chất thải rắn sinh hoạt ở Việt Nam hiện nay, Cục Môi trường cho biết chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) ở Việt Nam phát sinh ngày càng gia tăng. Hiện nay, trong số 62.967,14 tấn CTRSH phát sinh/ngày được thu gom, vận chuyển đến cơ sở xử lý thì tỷ lệ CTRSH được xử lý bằng chôn lấp chiếm tỷ lệ 59,32%. Hình thức xử lý bằng phương pháp đốt có phát điện chiếm tỷ lệ 15,54%; xử lý bằng phương pháp đốt không phát điện chiếm tỷ lệ 14,2%. Hình thức xử lý chất thải thực phẩm thành mùn/phân hữu cơ chiếm tỷ lệ 10,94% tổng khối lượng được thu gom, vận chuyển, xử lý.

Theo dự báo đến năm 2050, tổng lượng CTRSH ở Việt Nam phát sinh dự kiến ở mức khoảng 95.721 tấn/ngày (khoảng 34,96 triệu tấn/năm).

Từ thực tế hiện nay và nhu cầu các năm tiếp theo, Cục Môi trường cho rằng Việt Nam cần nguồn lực tài chính lớn đầu tư các cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng công nghệ hiện đại hoặc chuyển đổi công công nghệ xử lý CTRSH từ chôn lấp sang công nghệ sản xuất mùn/hữu cơ và xử lý CTRSH kết hợp thu hồi năng lượng.

Việt Nam có 3 hình thức đầu tư cho xử lý CTRSH, bao gồm: Nhà nước tự đầu tư thực hiện theo quy định của Luật Đầu tư công; Xã hội hóa theo quy định của Luật Đầu tư; Đầu tư theo phương thức PPP theo quy định của Luật Đầu tư theo phương thức PPP.

Theo quy định hiện nay, Việt Nam có 3 hình thức đầu tư cho xử lý CTRSH, bao gồm: Nhà nước tự đầu tư thực hiện theo quy định của Luật Đầu tư công; Xã hội hóa theo quy định của Luật Đầu tư; Đầu tư theo phương thức PPP theo quy định của Luật Đầu tư theo phương thức PPP.

Từ khi ban hành Luật PPP vào năm 2020 (được sửa đổi, bổ sung tại Luật số 57/2024/QH15 của Quốc hội: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Luật Đấu thầu), hầu hết các dự án PPP trong lĩnh vực xử lý CTRSH đều đang ở giai đoạn chuẩn bị dự án.

Trong đó có một số dự án PPP đã bắt đầu triển khai lập, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi hoặc đang xây dựng Dự án theo hình thức PPP. Cụ thể như: Dự án Nhà máy xử lý chất thải rắn phát điện tại xã Vĩnh Tân, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai; Dự án xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại phường Hòa Khánh Nam, quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng;

Dự án Nhà máy xử lý CTRSH tập trung tại xã Trung Mỹ, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc (nay là tỉnh Phú Thọ); Dự án Nhà máy xử lý CTRSH bằng công nghệ đốt rác phát điện tại Đình Vũ, quận Hải An, Hải Phòng; Dự án Nhà máy xử lý CTRSH với công nghệ đốt rác phát điện tại tỉnh Bình Định (nay là tỉnh Gia Lai) và các dự án khác thuộc thẩm quyền cấp tỉnh hoặc đang kêu gọi đầu tư…

Tuy nhiên, đến nay ở Việt Nam hiện chưa có Thông tư hướng dẫn một số nội dung trong hoạt động đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) lĩnh vực xử lý CTRSH.

Để thực hiện Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Nghị định số 35/2021/NĐ-CP (sửa đổi tại Nghị định số 71/2025/NĐ-CP), Bộ Tài nguyên và Môi trường cần ban hành Thông tư Hướng dẫn về đầu tư trong lĩnh vực xử lý CTRSH. Điều này nhằm đảm bảo áp dụng thống nhất và tạo thuận lợi cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia dự án xử lý CTRSH.

Theo Cục Môi trường, Thông tư này cung cấp hướng dẫn chi tiết và mẫu hợp đồng nhằm đảm bảo việc thực hiện các dự án PPP trong lĩnh vực CTRSH được hiệu quả và minh bạch.

Cụ thể, Thông tư quy định các nối dung về dự án PPP trong lĩnh vực CTRSH; quy định cơ quan thẩm định, chỉ tiêu hiệu quả kinh tế - xã hội, khung lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, các chỉ số đánh giá công nghệ và cơ sở hạ tầng, thời gian trích khấu hao; quy định về phương pháp và tiêu chuẩn đánh giá hồ sơ dự thầu, bao gồm năng lực, kinh nghiệm, kỹ thuật, và tài chính- thương mại.

Thông tư này cũng cung cấp mẫu hợp đồng cho các dự án PPP, quy định Nnuyên tắc áp dụng mẫu hợp đồng dự án PPP xử lý CTRSH; giá sản phẩm, dịch vụ xử lý CTRSH trong hợp đồng dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư.

GÓP Ý HƯỚNG DẪN HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ THEO PHƯƠNG THỨC PPP LĨNH VỰC XỬ LÝ CTRSH

Thời gian vừa qua, Cục Môi trường đã gửi lấy ý kiến của các Bộ, ngành, địa phương và các cơ quan có liên quan về dự thảo Thông tư nêu trên và thực hiện tiếp thu, giải trình.

Đóng góp ý kiến cho dự thảo, Bộ Tài chính cho rằng để tạo cơ sở pháp lý rõ ràng trong việc thực hiện đầu tư xây dựng công trình xử lý chất thải rắn sinh hoạt, đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường nghiên cứu, ban hành quy định làm rõ công trình xử lý chất thải rắn sinh hoạt nào sẽ áp dụng phương thức PPP theo Luật PPP, công trình nào thuộc trường hợp áp dụng Luật Đấu thầu và Nghị định số 115/2024/NĐ-CP để lựa chọn nhà đầu tư.

Giải trình vấn đề này, Cục Môi trường nêu rõ: phạm vi của Thông tư chỉ hướng dẫn việc thực hiện dự án PPP trong lĩnh vực xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Về việc lựa chọn hình thức đầu tư (Đầu tư công/PPP/đầu tư tư nhân) đối với từng dự án sẽ được thực hiện theo quy định của pháp luật về Đầu tư, đấu thầu và lựa chọn của UBND cấp tỉnh.

Một dây chuyền xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Ảnh minh họa.

Theo Cục Môi trường, việc lựa chọn này có thể căn cứ vào lợi thế của đầu tư PPP/Đầu tư công/đầu tư tư nhân đối với từng dự án cụ thể. Điều này cũng phù hợp với hướng dẫn của Nghị định 71/2025/NĐ-CP, theo đó quy định báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và báo cáo nghiên cứu khả thi dự án PPP sẽ thuyết minh về lợi thế của dự án PPP so với các hình thức đầu tư khác.

Với góp ý của Bộ Tài chính quy định các nội dung cần phân tích, đánh giá về lợi thế của việc lựa chọn phương thức PPP so với các hình thức đầu tư khác, Cục Môi trường đề xuất không quy định trong dự thảo Thông tư do Nghị định 71/2025/NĐ-CP đã có quy định chi tiết về các nội dung cần phân tích, đánh giá về lợi ích của việc lựa chọn phương thức PPP so với các hình thức đầu tư khác (Mẫu FS).

Cụ thể, Nghị định 71/2025/NĐ-CP đã quy định các nội dung sau khi phân tích lợi thế của đầu tư PPP: khả năng thu hút nguồn vốn; công nghệ áp dụng; kinh nghiệm quản lý, vận hành của khu vực tư nhân; chất lượng dịch vụ cung cấp; rủi ro về quản lý hợp đồng và các yếu tố khác của khu vực tư nhân và nhà nước (nếu có).

Các ý kiến góp ý khác tập trung vào nội dung báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và báo cáo nghiên cứu khả thi.

Cơ quan soạn thảo cũng tiếp thu nội dung về lãi huy động vốn chủ sở hữu. Theo đó, lãi vay huy động vốn đầu tư được xác định tại thời điểm gần nhất trong vòng 03 tháng trước thời điểm lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo nghiên cứu khả thi; Không có thuyết minh cơ sở để xác định thời gian 3 tháng; việc xác định thời điểm gần nhất trong khi thời gian chuẩn bị đầu tư là tương đối dài vượt quá 03 tháng đễn đến việc đơn vị chuẩn bị dự án phải đi thu thập lại lãi vay tham khảo, sẽ làm tăng thủ tục…

Bộ Tài chính đề nghị không quy định cụ thể thời điểm tham khảo lãi vay huy động vốn vay. Ngoài ra, cơ quan có thẩm quyền quyết định việc tham khảo lãi vay đảm bảo phù hợp với quy định tại Nghị định số 28/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định cơ chế quản lý tài chính dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư và Nghị định sửa đổi, bổ sung (nếu có).

Liên quan đến công nghệ xử lý, dây chuyền công nghệ phù hợp với sơ đồ công nghệ tổ hợp: phân loại- xử lý các thành phần chất thải rắn sau phân loại- xử lý chất thải thứ cấp; Tỷ lệ chất thải đem chôn lấp (kể cả phần tro xỉ sau đốt): ≤ 5% tổng khối lượng chất thải rắn sinh hoạt đưa đến nhà máy.

Theo UBND tỉnh Thanh Hóa, việc quy định tỷ lệ chất thải đem chôn lấp (kể cả phần tro xỉ sau đốt): ≤ 5% tổng khối lượng chất thải rắn sinh hoạt là tương đối thấp, khó thực hiện; đồng thời đề nghị chỉnh sửa ≤ 20%.

Tiếp thu một phần vấn đề này, tỷ lệ chất thải đem chôn lấp (kể cả phần tro xỉ sau đốt) sẽ quy định ≤ 10 % tổng khối lượng chất thải rắn sinh hoạt đưa đến nhà máy; nhằm thúc đẩy tái chế, tái sử dụng chất thải.

Về chỉ số đánh giá công nghệ, dự thảo nêu: “công nghệ phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chứng nhận, thẩm định, đánh giá công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt khuyến khích áp dụng tại Việt Nam theo quy định hiện hành (công nghệ đốt thu hồi năng lượng phải phân loại hoặc không phải phân loại chất thải rắn sinh hoạt, hoặc phương án kết hợp các công nghệ cùng xử lý chất thải rắn sinh hoạt: ủ, đốt, chôn lấp) và nhà đầu tư tự chịu trách nhiệm với phương án đề xuất cho từng loại công nghệ”.

UBND Tp.Hà Nội đề nghị bỏ dòng trong ngoặc (công nghệ đốt thu hồi năng lượng phải phân loại hoặc không phải phân loại chất thải rắn sinh hoạt, hoặc phương án kết hợp các công nghệ cùng xử lý chất thải rắn sinh hoạt: ủ, đốt, chôn lấp), không nêu cụ thể công nghệ để tránh hạn chế thầu. Đối với góp ý này, cơ quan soạn thảo tiếp thu, bỏ nội dung trên.

Đỗ Phong