Huy động tâm sức, trí tuệ xây dựng hệ giá trị VHNT Việt Nam hiện đại

Đồng chí Võ Văn Phuông, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương; PGS.TS Phan Thanh Bình, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội; GS.TSKH Phan Xuân Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội; đồng chí Hầu A Lềnh, Ủy viên Trung ương Đảng Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

Về phía địa phương có đồng chí Nguyễn Nhân Chiến, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư tỉnh Bắc Ninh, nhiệm kỳ 2015-2020, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội của Bắc Ninh; Nguyễn Mạnh Hiển, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương nhiệm kỳ 2015-2020, Chủ tịch HĐND tỉnh Hải Dương; đồng chí Đào Hồng Lan, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Bắc Ninh…. Cùng dự hội thảo còn có gần 120 nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, lý luận, phê bình và văn nghệ sĩ trong cả nước.

Hội thảo “Xây dựng hệ giá trị VHNT Việt Nam dân tộc và hiện đại”

Hội thảo do PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, Phê bình VHNT Trung ương; PGS.TS Phan Trọng Thưởng, Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng chủ trì.

Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ khẳng định: Xây dựng hệ giá trị quốc gia nói chung, hệ giá trị văn hóa, con người Việt Nam nói riêng đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển và tương lai đất nước. Như Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa X đã khẳng định: VHNT là lĩnh vực rất quan trọng, đặc biệt tinh tế của văn hóa; là nhu cầu thiết yếu, thể hiện khát vọng chân, thiện, mỹ của con người; là một trong những động lực to lớn trực tiếp góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội và sự phát triển của con người Việt Nam.

PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng phát biểu tại hội thảo

Vì vậy, nghiên cứu, xây dựng hệ giá trị của VHNT Việt Nam hiện nay có ý nghĩa không chỉ với đời sống VHNT mà còn trực tiếp góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Việc lựa chọn chủ đề của hội thảo năm nay xuất phát từ yêu cầu của Đảng và đòi hỏi của thực tiễn VHNT. Hội thảo cũng sẽ huy động được tâm sức, trí tuệ, trách nhiệm và sự đóng góp của các nhà khoa học, nghiên cứu, lý luận, phê bình VHNT, văn nghệ sĩ và các nhà quản lý nhằm bổ sung hệ thống luận cứ khoa học và thực tiễn, từ đó tư vấn Đảng, Nhà nước xây dựng, hoàn thiện hệ giá trị VHNT Việt Nam.

Bí thư Tỉnh ủy Bắc Ninh Đào Hồng Lan phát biểu chào mừng hội thảo

Tại hội thảo, các đại biểu đã tập trung làm rõ khái niệm, nội hàm và các yêu cầu về lý luận đối với việc xây dựng hệ giá trị VHNT Việt Nam dân tộc và hiện đại; đánh giá thực trạng vận hành của các giá trị trong đời sống VHNT hiện nay. Nhiều tham luận đánh giá, lý giải, chỉ ra những vấn đề, những vận động, biến đổi và cả những giá trị mới, đang định hình, cần ghi nhận; những giá trị ảo, những biểu hiện lệch lạc cần phải điều chỉnh,… Nhiều kiến nghị, giải pháp nhằm từng bước triển khai xây dựng hệ giá trị VHNT Việt Nam trong thời kỳ mới cũng được đề ra tại hội thảo.

GS Hà Minh Đức cho rằng, con người hôm nay có nhiều phẩm chất mới của cuộc sống hiện tại. Văn nghệ đối diện với con người hôm nay phải thể hiện được những phẩm chất mới và phê phán những hiện tượng tiêu cực. Phương châm chân – thiện – mỹ vẫn có giá trị nhưng phải nhận thức những đổi thay. Tuy nhiên, cái gốc vẫn là phải đề cao tôn vinh cái đẹp, cái hay của con người mới. Cái gốc là chủ nghĩa nhân đạo góp phần thúc đẩy cho cuộc sống phát triển và con người tốt đẹp.

GS Hà Minh Đức phát biểu tại hội thảo

PGS.TS Phạm Thành Hưng cũng khẳng định: Hệ giá trị cơ bản nhất của VHNT, có tính truyền thống, quen thuộc lâu nay là ba giá trị chân – thiện – mỹ. Nhưng, hệ giá trị truyền thống nói trên không phải là hệ thống giá trị duy nhất. Trong hoạt động đánh giá, phê bình, nghiên cứu nghệ thuật có thể nhận ra nhiều giá trị khác, hệ giá trị khác, tùy thuộc vào góc nhìn và phương pháp tiếp cận. “Tôi cho rằng không có sự khủng hoảng hệ giá trị nghệ thuật đương đại. Sự vận động, biến đổi, đổi mới về quan niệm nghệ thuật, cũng như hệ giá trị nói chung là quy luật tất yếu của đời sống văn hóa. Vì xét cho cùng, nói như R.Herman Lotze: Giá trị là những ẩn dụ dẫn dắt chúng ta mà thôi”. PGS.TS Phạm Thành Hưng nhấn mạnh.

Soi chiếu dưới góc nhìn của triết học, GS Hồ Sĩ Quý chia sẻ: Việc xây dựng hệ giá trị VHNT về thực chất là nhằm tìm kiếm các định hướng sáng suốt để VHNT nước nhà phát triển lành mạnh, văn nghệ sĩ sáng tạo được nhiều tác phẩm hay, có giá trị, có ích cho dân, cho đất nước và bản thân nghệ thuật. Hệ giá trị VHNT Việt Nam một mặt cần bao gồm trong nó những giá tị phản ánh được lý tưởng, niềm tin, kỳ vọng và nguyên tắc hoạt động của VHNT Việt Nam. Nhưng, mặt khác hệ giá trị VHNT cũng không được phép lảng tránh trách nhiệm tạo hành lang cởi mở cho sự phản ánh các giá trị đích thực của xã hội hôm nay và của đời sống văn nghệ hiện nay – các giá trị ngầm định, đang âm thầm và mãnh liệt chảy trong đời sống xã hội. Vì vậy, hệ giá trị VHNT Việt Nam hiện nay phải là “Nhân dân, Tổ quốc và tác phẩm”.

PGS.TS Phạm Xuân Thạch nhận định: Hệ giá trị VHNT Việt Nam có những giá trị cốt lõi nhưng cần có biên độ mở và câu chuyện về giá trị hiện nay đang đặt ra nhiều vấn đề đối với người tiếp nhận. Người tiếp nhận phải giữ được giá trị cốt lõi nhưng hệ giá trị cũng phải có phần năng động đáp ứng được yêu cầu mới. Nhà phê bình Ngô Ngọc Ngũ Long cho rằng, hệ giá trị VHNT Việt Nam hiện nay phải để tiêu chí dân tộc lên hàng đầu.

Các đại biểu dự hội thảo tại Bắc Ninh ngày 11-12

TS Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam cho rằng xác định hệ giá trị VHNT không phức tạp, vấn đề là làm như thế nào để lan tỏa giá trị ấy trong công chúng. Vì vậy, sau khi xác định hệ giá trị thì nên đi vào những gì thực tế và khả thi, đem lại lợi ích cho xã hội. Từ trước đến nay hoặc là đặt cho VHNT quá nhiều nhiệm vụ thì không về đến đích được. Gần đây, chúng ta cởi mở hơn VHNT có tính chất giải trí cởi mở hơn, thậm chí còn quá đà, cho VHNT phải là giải trí. Như thế thì không đúng. Nhưng nếu nhận định sản phẩm giải trí này không phải dân tộc, cái kia không phải nghệ thuật thì cũng không ổn.

Đạo diễn Đặng Nhật Minh kiến nghị, cần xác lập hệ giá trị cho từng bộ môn nghệ thuật như hội họa, âm nhạc, sân khấu, điện ảnh… Cần đẩy mạnh hoạt động lý luận phê bình VHNT, coi đó là lĩnh vực mũi nhọn trong hoạt động VHNT nước nhà. Nên đưa giáo dục mỹ học vào các cấp học của chương trình phổ thông và đại học bên cạnh các môn văn hóa khác…

Thay mặt Hội đồng phát biểu kết luận hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ khẳng định: Gần 90 tham luận, ý kiến phát biểu đã bám sát chủ đề hội thảo. Cách tiếp cận có thể khác nhau nhưng đều thể hiện sự suy tư trăn trở với sự phát triển VHNT nước nhà. Các tham luận đã gợi mở được nhiều vấn đề, giải pháp nhằm xây dựng hệ giá trị VHNT Việt Nam dân tộc và hiện đại. Các ý kiến đều thống nhất việc xây dựng xây dựng hệ giá trị VHNT Việt Nam dân tộc và hiện đại là cần thiết nhưng cần thận trọng, khoa học và cần tiếp tục được xây dựng trên các nền móng trước đây. Hệ giá trị VHNT Việt Nam phải là chỗ dựa đảm bảo xây dựng tác phẩm giá trị VHNT giá trị cao, hướng về đất nước, con người Việt Nam... Các ý kiến sẽ được tập hợp báo cáo Ban Bí thư và in kỷ yếu, làm tài liệu tham khảo sau này.

Hoa Nguyễn