Huyết mạch của nền kinh tế

Quang cảnh tại các gian hàng trưng bày tại Tuần lễ Năng lượng Nga. (Ảnh: THÙY VÂN)

Giữ vai trò huyết mạch trong nền kinh tế, điện năng là yếu tố không thể thiếu để các nước duy trì ổn định xã hội, thúc đẩy chuyển đổi số và tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, nhu cầu tăng nhanh đang đặt ra thách thức lớn về bảo đảm nguồn cung.

Theo báo cáo do công ty năng lượng Rystad Energy vừa công bố, chỉ trong vòng 10 năm tới, nhu cầu điện toàn cầu có thể tăng khoảng 30%. Đáng chú ý, thách thức không chỉ đến từ việc đáp ứng đủ nguồn cung cho tiêu dùng cơ bản, mà cả vận hành các ngành công nghiệp mũi nhọn vốn không thể phát triển nếu thiếu hạ tầng năng lượng mạnh và bền vững. Nếu không tháo được nút thắt về nguồn cung và giá cả, “cơn khát” điện năng có thể trở thành “đòn chí mạng” giáng vào các nền kinh tế.

Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) cho biết, nhiệt độ cao kỷ lục, nhu cầu công nghiệp gia tăng, quá trình điện khí hóa cùng sự phát triển của AI và trung tâm dữ liệu là những nguyên nhân hàng đầu khiến nhu cầu điện tăng mạnh. Năm 2024, tổng lượng điện tiêu thụ trên thế giới tăng gần hai lần mức trung bình hằng năm của thập niên trước. Trong đó, AI được coi là “yếu tố thay đổi cuộc chơi”.

Hệ thống trung tâm dữ liệu, vốn là xương sống của ứng dụng AI, “ngốn” lượng điện năng khổng lồ, thậm chí vượt xa khả năng sản xuất và truyền tải của hệ thống lưới điện tại nhiều nước.

Giám đốc điều hành IEA Fatih Birol nhận định, AI đã trở thành một yếu tố các chính phủ buộc phải tính đến trong bài toán bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia. Hiện các trung tâm dữ liệu tiêu thụ khoảng 1,5% tổng lượng điện toàn cầu và con số này có thể tiếp tục tăng theo cấp số nhân.

Đứng trước “cơn khát” điện, nhiều nước đang chạy đua tìm giải pháp bảo đảm nguồn cung. Trong đó, phát triển năng lượng tái tạo được xem là một đối sách quan trọng. Với trữ lượng khổng lồ và bền vững, các nguồn năng lượng tái tạo vừa giúp giải bài toán an ninh năng lượng, vừa góp phần quan trọng hãm phanh quá trình nóng lên của Trái đất - một trong những nguyên nhân khiến lượng tiêu thụ điện tăng cao. IEA dự báo, năng lượng tái tạo có thể chiếm khoảng 45% sản lượng điện toàn cầu vào năm 2030.

Ngoài ra, năng lượng hạt nhân cũng là một phần của giải pháp. Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) Rafael Mariano Grossi cho rằng, năng lượng hạt nhân đóng vai trò quan trọng nhằm đáp ứng nhu cầu điện đang gia tăng mạnh mẽ trong kỷ nguyên phát triển bùng nổ của AI, các trung tâm dữ liệu và quá trình chuyển đổi số. Với tính ổn định, ít phát thải carbon và khả năng sản xuất liên tục, năng lượng hạt nhân được xem là “mảnh ghép” hoàn hảo cho điểm khuyết thiếu trong bức tranh năng lượng hiện nay.

Nhận rõ tiềm năng đó, nhiều quốc gia đồng loạt tăng tốc phát triển điện hạt nhân, nhất là khi công nghệ sản xuất ngày càng tiên tiến, an toàn. Xác định năng lượng hạt nhân làm nguồn năng lượng chính, Hàn Quốc đang tập trung phát triển lò phản ứng hạt nhân thế hệ tiếp theo. Năm 2024, điện hạt nhân lần đầu tiên chiếm tỷ trọng lớn nhất trong ngành sản xuất điện của Hàn Quốc.

Bộ Năng lượng Mỹ đã khởi động Chương trình thí điểm lò phản ứng hạt nhân, đánh dấu bước tiến quan trọng trong nỗ lực hiện thực hóa tầm nhìn của Tổng thống Donald Trump về bảo đảm nguồn cung điện để đưa Mỹ thành quốc gia dẫn đầu cuộc đua AI toàn cầu. Cùng với Mỹ và Hàn Quốc, nhiều quốc gia cũng đang tích cực trong phát triển nguồn năng lượng đầy tiềm năng này. Theo thống kê, hiện có hơn 20 quốc gia đặt mục tiêu tăng gấp ba lần công suất điện hạt nhân đến năm 2050 và hàng chục nước khác đang phát triển chương trình điện hạt nhân dân sự với sự hỗ trợ của IAEA.

Nền kinh tế thế giới đang chuyển đổi mạnh mẽ, bảo đảm nguồn cung điện năng là yêu cầu cấp thiết để các nước duy trì huyết mạch của nền kinh tế và phát triển nền công nghiệp hiện đại.

NGUYỄN HÀ