'In nắng trên giấy ảnh', kỹ thuật nhiếp ảnh mới lạ tại Việt Nam

Không phải chụp, cũng không phải vẽ - Lumen print tức là 'in nắng trên giấy ảnh đen trắng'.

Lumen print - một kỹ thuật nhiếp ảnh hoàn toàn mới lạ tại Việt Nam cũng như trên thế giới, được nhiếp ảnh gia Phạm Tuấn Ngọc thực hiện “in nắng trên giấy ảnh đen trắng”. Các tác phẩm độc đáo sẽ ra mắt công chúng trong triển lãm “Chloris” vào ngày 16/9 tại TPHCM.

Nghệ thuật độc – lạ

Những bông hoa được sắp đặt trên giấy ảnh đen trắng và phơi dưới ánh nắng mặt trời để tiết ra chất lỏng. Nhiếp ảnh gia Phạm Tuấn Ngọc sử dụng ánh nắng, thời gian phơi, nhiệt độ, độ ẩm, đám mây… để những cánh hoa tự “tái sinh” và ngay lập tức “hóa thạch” trên nền giấy ảnh phủ bạc Chloride.

Kết quả của quá trình này là những tác phẩm độc bản không những độc đáo, mà còn vô cùng diệu kỳ. Không phải là những bức tranh vẽ, càng không phải là ảnh chụp – một lĩnh vực nghệ thuật đứng giữa hội họa và nhiếp ảnh đã ra đời.

Phạm Tuấn Ngọc là một trong số rất ít nghệ sĩ trên thế giới đang thực hành theo hướng nghệ thuật thị giác mới lạ này. Tuy được thực hiện trên giấy ảnh đen trắng, những tác phẩm của kỹ thuật in nắng lại có rất nhiều màu sắc. Hiệu ứng thị giác do kỹ thuật này tạo ra cũng vô cùng đa dạng và khó đạt được bởi một kỹ thuật hội họa hay in ấn nào khác.

Là một người theo đuổi các kỹ thuật nhiếp ảnh thủ công, Tuấn Ngọc luôn thử nghiệm những kỹ thuật phức tạp và có ít người thực hiện trên thế giới. Anh cho rằng, điều đó sẽ góp phần thúc đẩy quá trình giữ gìn các giá trị của phương thức tạo hình ảnh kinh điển.

Đồng thời, thách thức giới hạn phát triển của nhiếp ảnh. Cốt lõi trong thực hành của Tuấn Ngọc là sự kết hợp bền chặt giữa tay nghề thủ công tinh xảo, hiểu biết thấu đáo về chất liệu cũng như ý niệm sáng tác.

Vào tháng 3/2019, Tuấn Ngọc đã có triển lãm cá nhân đầu tiên mang tên “9 – Paris in Black and White” với những bức ảnh rọi từ thước phim đen trắng chụp tại Paris từ 9 năm trước đó. Trong triển lãm cá nhân thứ hai sau 3 năm, anh tiếp tục mang lại một bất ngờ lớn cho công chúng, đồng thời thể hiện bước tiến sâu sắc với thực hành nghệ thuật đương đại Việt Nam.

Phạm Tuấn Ngọc được biết đến trong vai trò là người sáng lập Noirfoto Darkroom-Gallery-Studio dành riêng cho nhiếp ảnh nghệ thuật. Thực hành nghệ thuật cá nhân của anh bắt nguồn từ Thụy Điển vào năm 2006, khi thực tập tại một xưởng ảnh địa phương. Nhờ sự hiểu biết về các tiến bộ về nhiếp ảnh thế giới, mà Tuấn Ngọc cho ra đời khối tác phẩm phong phú.

Làm việc tận tụy với việc thử nghiệm cùng các kỹ thuật truyền thống, với Tuấn Ngọc việc chi li tạo ra từng chi tiết nhỏ là trọng tâm của mỗi tác phẩm. Từ việc lên ý tưởng tới khi hoàn thiện, quá trình sáng tạo đều chậm rãi và chắc chắn, đòi hỏi sự tham dự triệt để và chú tâm tới tiểu tiết.

Anh trở thành nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp và biên tập ảnh từ năm 2011 trong lĩnh vực thương mại và báo chí. Từ năm 2017, Tuấn Ngọc xây dựng Noirfoto đầu tiên tại Việt Nam. Đó là nơi anh mở rộng thí nghiệm và sáng tác với mọi quy trình tạo ảnh thủ công khác nhau.

Những cánh hoa bất tử

Nhiếp ảnh gia Phạm Tuấn Ngọc.

“Có thể nói triển lãm “Chloris” là sự tiếp nối những thử nghiệm sẵn có về sự giao hòa giữa hội họa và nhiếp ảnh, cũng như những chiêm nghiệm mới của tác giả về ý nghĩa của quy luật tự nhiên trong sự tái sinh và luân hồi. Các tác phẩm gợi mở cho người xem suy tưởng về thẩm mỹ mới mẻ - khi tiếp xúc với hành trình thử nghiệm và khám phá kỹ thuật lumen print đầy kỳ ảo”.

Giám tuyển Nguyễn Thế Sơn

Giám tuyển triển lãm “Chloris” – nghệ sĩ Nguyễn Thế Sơn cho biết, bộ tác phẩm của Tuấn Ngọc được chia làm hai phần “Bất tử” và “Tái sinh”.

Với “Bất tử”, nghệ sĩ cố gắng lưu giữ linh hồn và vẻ đẹp mong manh sớm nở tối tàn của các loài hoa. Bằng kỹ thuật phức tạp, anh khiến những bông hoa “hóa thạch” ngay trên giấy ảnh. Vẫn với màu sắc tươi tắn, bông hoa như đang bung nở trong ánh nắng đã được giấy ảnh lưu lại mãi mãi và trở thành bất tử.

“Tái sinh” lại thể hiện một quy trình hoàn toàn khác biệt và khốc liệt nhất trong hành trình một bông hoa bung nở. Nghệ sĩ không chỉ chủ động trong việc tạo hình mà kết liễu sự tồn tại vốn có của bông hoa một cách không khoan nhượng.

Trong ánh sáng và sức nóng mãnh liệt, mọi tinh chất của hoa bị rút kiệt. Hình hài bị biến đổi, giày vò trong hỏa biến để linh hồn được tái sinh. Như triết lý luân hồi, vạn vật đều có thể hồi sinh chuyển kiếp - như cách loài phượng hoàng lửa huyền bí bốc cháy rồi tái sinh từ đống tro tàn. Nghệ sĩ muốn những bông hoa được tái sinh trong một hình hài kỳ ảo chưa từng tồn tại trước đấy, mang vẻ đẹp của một tinh vân hay một dải thiên hà.

Bộ tác phẩm “Chloris” khiến chính những người hoạt động trong lĩnh vực hội họa và nhiếp ảnh cũng phải kinh ngạc. Hiệu ứng thị giác do kỹ thuật độc đáo này tạo ra khiến đường nét hình ảnh vừa kỳ ảo mềm mại, lại vừa rõ nét. Có những tác phẩm giống hình chụp X-quang, lại có bức giống như những bông hoa đang chìm dần trong màn sương mù, có những bông hoa như đang rung rinh hoặc cựa quậy trong gió.

Có thể nói, những tác phẩm của Phạm Tuấn Ngọc là một sự kỳ ảo tuyệt vời. Sự kết hợp giữa kỹ thuật nhiếp ảnh và hội họa không chỉ khiến công chúng tò mò, mà thực sự đem đến vẻ đẹp sống động tuyệt mỹ – điều mà nghệ thuật thị giác ở Việt Nam hiếm khi đạt tới.

Trần Hòa