Iran phá niêm phong, di chuyển uranium cấp độ gần vũ khí ngay trước khi Mỹ không kích

Việc Mỹ không kích ba cơ sở hạt nhân then chốt của Iran hôm 22-6 có thể đã làm tê liệt các năng lực hạt nhân của nước này nhưng cũng khiến nỗ lực xác định năng lực này còn lại gì gặp khó.

Tổng thống Donald Trump nói gì?

Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiều lần tuyên bố các cơ sở này đã "phá hủy hoàn toàn" nhưng các phân tích độc lập vẫn chưa xác nhận tuyên bố này.

"Thiệt hại nghiêm trọng đã xảy ra tại tất cả các cơ sở hạt nhân của Iran như hình ảnh vệ tinh cho thấy. Từ 'xóa sổ' là hoàn toàn chính xác! Cấu trúc màu trắng mà quý vị thấy trong ảnh được gắn sâu vào lớp đá, phần mái của nó cũng nằm sâu dưới mặt đất" - Tổng thống Mỹ Donald Trump viết trên mạng xã hội Truth Social.

Tuy nhiên, hiện chưa rõ ông Trump đang nói đến hình ảnh vệ tinh nào.

Ảnh vệ tinh chụp được gì?

Trang Bloomberg dẫn lời một số chuyên gia cho rằng các cuộc không kích khiến việc giám sát uranium và đảm bảo Iran không chế tạo vũ khí hạt nhân trở nên phức tạp hơn. Trước khi Israel khởi động chiến dịch ném bom Iran hôm 13-6, các thanh sát viên của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) vẫn có mặt tại Iran và tiến hành kiểm tra các địa điểm trên.

Công ty Maxar Technologies (Mỹ) đã công bố ảnh vệ tinh chụp cơ sở hạt nhân Fordow sau cuộc không kích của Mỹ hôm 22-6, theo đó cho thấy có những hố bom mới, các lối vào đường hầm có thể đã sập và các lỗ hổng trên đỉnh một sườn núi.

Tuy nhiên, một tòa nhà hỗ trợ lớn tại khu vực Fordow - có thể được sử dụng để điều khiển hệ thống thông gió cho các khu vực làm giàu uranium dưới lòng đất - vẫn không bị hư hại.

Ảnh vệ tinh chụp cơ sở hạt nhân Fordow hôm 20-6 (ảnh trên) và hôm 22-6 (ảnh dưới). Nguồn: Maxar Technologies

Những bức ảnh mới tại cơ sở Natanz cho thấy một hố bom mới rộng khoảng 5,5 mét. Maxar cho biết hố này xuất hiện ngay phía trên khu làm giàu uranium ngầm. Tuy nhiên, hình ảnh không đủ để chứng minh rằng cuộc tấn công đã xuyên thủng được cơ sở này, vốn nằm sâu 40 mét dưới lòng đất và được bảo vệ bằng lớp bê tông và thép dày tới 8 mét.

Mỹ cũng tấn công Trung tâm Nghiên cứu và Công nghệ Hạt nhân Isfahan, cách thủ đô Tehran 450 km về phía Nam.

Tại cuộc họp báo của Lầu Năm Góc ngày 22-6, tướng Dan Caine - chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ - cho biết tàu ngầm của Mỹ đã phóng hơn chục tên lửa hành trình Tomahawk bay ở tầm thấp nhằm vào "các mục tiêu hạ tầng then chốt trên mặt đất" tại cơ sở này.

Trước đó, IAEA đã đánh giá lại mức độ thiệt hại do Israel gây ra tại Isfahan. Dựa trên ảnh vệ tinh và trao đổi với phía Iran, IAEA nhận định Isfahan đã "bị thiệt hại nghiêm trọng", theo báo cáo công bố hôm 21-6. Ảnh vệ tinh mới nhất cho thấy các thiệt hại mới nghiêm trọng sau cuộc tấn công của Mỹ, với ít nhất 18 công trình bị phá hủy hoặc hư hại một phần.

Dù vậy, tướng Dan Caine của Không quân Mỹ cho biết tại cuộc họp báo hôm 22-6 rằng việc đánh giá thiệt hại cuối cùng sẽ cần thêm thời gian.

Lầu Năm Góc tiết lộ chi tiết các cuộc tấn công Iran. Thực hiện: Thanh Long

Hành động bất ngờ của Iran

Sau khi Mỹ không kích 3 cơ sở hạt nhân Iran, theo IAEA, không có hiện tượng rò rỉ phóng xạ tại các địa điểm này.

IAEA cũng kêu gọi chấm dứt các hành động thù địch để có thể giải quyết tình hình. Ban lãnh đạo cơ quan này nhóm họp tại thủ đô Vienna - Áo trong ngày 23-6, theo Tổng giám đốc IAEA Rafael Mariano Grossi.

Sứ mệnh cốt lõi của IAEA là giám sát uranium trên toàn cầu để đảm bảo chúng không bị sử dụng làm vũ khí hạt nhân. Các cuộc ném bom mới đây khiến việc theo dõi uranium của Iran càng trở nên phức tạp hơn - theo ông Tariq Rauf, cựu trưởng bộ phận chính sách giám sát hạt nhân của IAEA.

Theo báo cáo mới nhất của IAEA, Iran hiện có gần 9.000 kg uranium làm giàu, trong đó có gần 410 kg làm giàu 60%.

Tuần trước, các thanh sát viên IAEA thừa nhận rằng họ mất dấu vị trí kho uranium gần đạt cấp độ vũ khí hạt nhân của Iran do các cuộc tấn công liên tiếp của Israel khiến họ không thể làm việc.

Giới chức Iran đã thừa nhận phá niêm phong IAEA và di chuyển số uranium này đến một địa điểm bí mật. Lượng uranium này đủ để chế tạo 10 đầu đạn hạt nhân. Theo một số chuyên gia, chúng gần như chắc chắn đã được chuyển đến các cơ sở kiên cố và bí mật, tránh xa tầm tấn công của Israel hoặc Mỹ.

Ngay cả Phó Tổng thống Mỹ JD Vance cũng thừa nhận lượng lớn uranium đã làm giàu của Iran không bị tổn hại sau chiến dịch không kích của Mỹ và chúng vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Tehran.

"Trong những tuần tới, chúng tôi sẽ tìm cách làm gì đó với số nhiên liệu hạt nhân này, đây cũng là một trong những điều mà chúng tôi sẽ thảo luận với Iran" - ông Vance nói trong chương trình This Week của đài ABC phát sóng ngày 22-6 (giờ Mỹ).

Tuy nhiên, ông khẳng định Iran không còn các thiết bị cần thiết làm giàu số uranium nói trên lên cấp độ vũ khí và đây là mục tiêu thực sự của chiến dịch.

Hoàng Phương