Iran triệu hồi đại sứ ở các nước E3 trước giờ Liên Hợp Quốc tái áp đặt trừng phạt

Truyền thông Iran ngày 27-9 đưa tin rằng Iran đã triệu hồi các đại sứ Tehran tại Anh, Pháp và Đức về nước để tham vấn, sau khi ba quốc gia châu Âu kích hoạt cơ chế tái áp đặt các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc (LHQ) đối với quốc gia Hồi giáo này.

“Hành động của ba nước châu Âu nhằm khôi phục các nghị quyết đã bị hủy bỏ của Hội đồng Bảo an LHQ là vô trách nhiệm. Vì vậy, Iran đã gọi các đại sứ tại Đức, Pháp và Anh về Tehran để tham vấn” - hãng Tasnim dẫn nguồn tin chính phủ Iran.

Hãng thông tấn Mehr cũng đưa thông tin tương tự.

Động thái này diễn ra sau khi nỗ lực của Nga và Trung Quốc nhằm trì hoãn việc khôi phục lệnh trừng phạt quốc tế đối với Iran không thành công tại Hội đồng Bảo an LHQ. Trong cuộc bỏ phiếu hôm 26-9, chỉ có bốn trong số 15 nước ủng hộ dự thảo nghị quyết của Nga-Trung, mở đường cho việc tái áp đặt các biện pháp trừng phạt.

Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian phát biểu tại Đại hội đồng LHQ ngày 24-9. Ảnh: Loey Felipe/UN Photo

Bộ ba châu Âu (E3), gồm Đức, Pháp và Anh, đã kích hoạt cơ chế “snapback” từ một tháng trước. Ba nước này cáo buộc Iran thiếu minh bạch về chương trình hạt nhân, trong đó có các động thái đáp trả sau loạt không kích của Mỹ và Israel trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày hồi tháng 6.

Snapback là cơ chế trong thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015 (JCPOA), cho phép bất kỳ nước nào trong Nhóm P5+1 (Mỹ, Nga, Trung Quốc, Anh, Pháp và Đức) có quyền đề xuất tái áp đặt các lệnh trừng phạt của LHQ nếu cho rằng Iran vi phạm cam kết.

Theo kế hoạch, từ 0 giờ ngày 28-9, các biện pháp trừng phạt Iran sẽ có hiệu lực, bao gồm lệnh cấm toàn cầu hợp tác với Iran trong lĩnh vực hạt nhân, quân sự, ngân hàng và vận tải biển. Đồng nội tệ rial của Iran đã rơi xuống mức thấp kỷ lục mới trong ngày 27-9, với tỉ giá 1 USD đổi ra hơn 1,1 triệu rial trên thị trường tự do tại Tehran.

Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cho biết một số hoạt động thanh sát đã được nối lại trong tuần này, song không nêu rõ liệu có bao gồm các cơ sở bị Mỹ và Israel không kích hay không.

Trong những ngày qua, Iran đã đưa ra ít nhất hai đề xuất hoãn kích hoạt “snapback” nhưng bị các cường quốc phương Tây bác bỏ.

Tổng thống Iran - ông Masoud Pezeshkian nói rằng không có lý do gì để đạt thỏa thuận khi theo ông, Mỹ và Israel đang tìm cách lợi dụng sức ép nhằm lật đổ chính quyền ở Tehran.

“Nếu mục tiêu là giải quyết các lo ngại về chương trình hạt nhân, chúng tôi có thể làm điều đó một cách dễ dàng” - ông Pezeshkian nói với báo giới, đồng thời khẳng định Iran sẽ không bao giờ theo đuổi vũ khí hạt nhân.

Ông Pezeshkian cũng cáo buộc Mỹ đã gây sức ép để châu Âu không chấp nhận thỏa hiệp.

Tại Moscow, bên lề Diễn đàn Tuần lễ Hạt nhân Thế giới, người đứng đầu chương trình hạt nhân Iran - ông Mohammad Eslami tiếp tục chỉ trích IAEA vì không lên án các cuộc tấn công vào cơ sở hạt nhân của Iran.

Phó đại sứ Nga tại LHQ Dmitry Polyansky ngày 26-9 khẳng định Moscow coi việc tái áp đặt các lệnh trừng phạt là “vô hiệu và không có giá trị pháp lý”.

Đặc phái viên Mỹ tại Trung Đông Steve Witkoff hôm 24-9 tuyên bố Washington không muốn làm tổn hại Iran và vẫn để ngỏ khả năng đối thoại, song cho rằng cơ chế “snapback” là “liều thuốc đúng đắn cho tình hình hiện nay”.

Các lệnh trừng phạt được thiết kế nhằm gia tăng sức ép kinh tế lên Iran, nhưng chưa rõ tất cả các quốc gia có đồng loạt thực thi hay không.

Mỹ và E3 vốn đã áp đặt các biện pháp trừng phạt đơn phương với Iran, đồng thời tìm cách buộc các nước khác ngừng mua dầu của Tehran.

Trong nhiệm kỳ đầu, Tổng thống Mỹ Donald Trump từng khởi động chiến dịch “gây sức ép tối đa” sau khi rút khỏi JCPOA do người tiền nhiệm Barack Obama ký kết. Thỏa thuận này từng giúp Iran được dỡ bỏ một phần trừng phạt để đổi lấy việc cắt giảm mạnh chương trình hạt nhân.

DƯƠNG KHANG