Iran và Nga tăng cường hợp tác năng lượng giữa chiến tranh ở Ukraine

Tuần trước, Phó Thủ tướng Nga Alexander Novak đã cử một phái đoàn cấp cao tới Iran, trong khi cuộc xung đột Nga – Ukraine vẫn diễn biến phức tạp.

Theo Bộ trưởng Dầu mỏ Iran, Javad Owji, một phần trong số 5 tỷ USD tài trợ của Nga cho các dự án năng lượng, nông nghiệp và giao thông của Iran hiện đã được phân bổ và hai quốc gia dự định tăng trưởng thương mại hàng năm lên ít nhất 40 tỷ USD vào năm 2025.

Hình ảnh quốc kì của Iran (trái) và quốc kì của Nga (phải). Ảnh: Oil Price.

Tuy nhiên, từ quan điểm đối với phương Tây và trong bối cảnh của bất kỳ 'Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA, hay thường gọi là 'thỏa thuận hạt nhân') giữa Iran và Mỹ, ông Owji nhấn mạnh rằng, sự hợp tác gia tăng đáng kể này giữa hai nước cũng sẽ bao gồm các lĩnh vực tài chính và ngân hàng, dầu khí, hóa dầu và năng lượng hạt nhân. Ông cũng tuyên bố rằng, hai bên đã đồng ý tiến hành thương mại song phương bằng các đồng nội tệ tương ứng của họ.

Chuyến đi mới nhất này của ông Novak (Nga) sau chuyến thăm của Tổng thống Iran Ebrahim Raisi tới Moscow vào tháng 1 - chuyến thăm đầu tiên của tổng thống Iran tới Nga trong gần 5 năm vào thời điểm đó - đặt nền móng cho việc hoàn tất thỏa thuận hợp tác mới 20 năm giữa Iran và Nga, đã được chờ xử lý trong một thời gian.

Mặc dù thỏa thuận mới kéo dài 20 năm chưa được ký kết toàn bộ tại cuộc họp hồi tháng Giêng đó, nhưng người ta nhất trí rằng các lĩnh vực hợp tác tích cực của hai nước sẽ được tăng cường đáng kể trong tương lai. Kể từ chuyến thăm vào tháng Giêng của Tổng thống Iran Raisi đến Moscow, trọng tâm trước mắt của sự hợp tác song phương trong ngành hydrocacbon là về lọc hóa dầu.

Lĩnh vực này luôn được coi là nền tảng của mô hình 'nền kinh tế bền vững' của Iran - khái niệm tạo ra lợi nhuận giá trị gia tăng bằng cách tận dụng vốn tri thức vào các dòng thu nhập, lợi nhuận và công nghệ, kiếm tìm vị thế trên thị trường năng lượng toàn cầu.

Bên cạnh đó, lĩnh vực trên cũng luôn có lợi thế khi hoạt động trong tình trạng lấp lửng về mặt pháp lý trong nhiều chế độ trừng phạt áp đặt lên Iran trong hơn 40 năm qua.

Cho rằng Nga hiện đang phải đối mặt với các ràng buộc trừng phạt giống như Iran, không có gì ngạc nhiên khi quốc gia này đã mời Moscow tham gia sâu hơn vào sự phát triển kinh doanh vật liệu của mình, với mục tiêu Iran trở thành nhà sản xuất và xuất khẩu hàng đầu của Trung Đông trong lĩnh vực này trong năm 2027 tới.

Các cuộc đàm phán mới nhất này đã được xây dựng dựa trên sự hợp tác trong các lĩnh vực bao gồm việc tái hòa nhập Nga trở lại một số dự án dầu khí mà từ đó nước này đã bị gạt ra ngoài lề cả khi gia nhập JCPOA và trong giai đoạn tạm thời từ năm 2018 (khi Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận) đến tháng Hai năm nay (khi Nga tấn công Ukraine).

Giai đoạn này cũng chứng kiến một thỏa thuận giữa Nga và Trung Quốc có sự chia rẽ thậm chí còn nhiều hơn trong việc họ tiếp quản các dự án thăm dò và phát triển lĩnh vực dầu khí ở Iran khi thỏa thuận 25 năm Trung Quốc-Iran ban đầu được thống nhất vào năm 2019.

Do đó, tập đoàn năng lượng Nga GazpromNeft đã ký các thỏa thuận sơ bộ cho các nghiên cứu khả thi của các mỏ dầu của Iran như Changouleh và Cheshmeh-Khosh, tập đoàn lọc hóa dầu Nga Zarubezhneft cho các mỏ Aban, Paydar Gharb.

Ngoài các cuộc thảo luận này trong các cuộc họp tuần trước, Hành lang Giao thông Bắc Nam (NSTC) đã đạt được tiến bộ rõ rệt, với một số thỏa thuận đã đạt được trong các lĩnh vực vận tải đường sắt, đường bộ, hàng hải và hàng không, theo ông Owji.

Phó Tổng thống Nga Novak nói thêm rằng Moscow cũng quan tâm đến việc phát triển hành lang, một tuyến đường sắt vận chuyển hàng hóa từ Nga đến Ấn Độ sẽ thúc đẩy thương mại từ các khu vực Caspi và Vịnh Ba Tư. Các tuyến đường này cũng sẽ mang lại nhiều cơ hội cho việc sử dụng 'mục đích kép' - cả dân sự và quân sự.

Thành phần cuối cùng của sự hợp tác lớn hơn và sâu sắc hơn này liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran. Hoa Kỳ đã nói rõ rằng vị trí của IRGC với tư cách là Tổ chức Khủng bố Nước ngoài sẽ không thay đổi, và Nga đã cố gắng hủy bỏ thỏa thuận trước đó.

Theo Behrouz Kamalvandi, phát ngôn viên của Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran, tin rằng các cuộc đàm phán với Moscow đang tiếp tục về giai đoạn thứ hai và thứ ba của quá trình phát triển dự án hạt nhân Bushehr do Nga xây dựng có thể đặt dấu chấm hết cho bất kỳ sự lặp lại mới nào của Kế hoạch Hành động Toàn diện chung (JCPOA).

Lê Na (Theo Oil Price)