Israel nguy cơ 'hụt hơi' trong cuộc đua AI tại Trung Đông

Nhiều chuyên gia lo ngại rằng “quốc gia khởi nghiệp” đang bị tụt lại phía sau trong làn sóng bùng nổ trí tuệ nhân tạo (AI) tại Trung Đông, khi phần lớn sự chú ý vẫn dồn vào các cuộc chiến ở Gaza và căng thẳng với Iran.

Trong khi các quốc gia láng giềng như Các tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất (UAE) và Ả rập Saudi đang tăng tốc với những khoản đầu tư khổng lồ và chiến lược quốc gia rõ ràng cho AI, Israel lại bị đánh giá là đang thiếu cả hai yếu tố này.

Tuy nhiên theo thông tin từ Nvidia - nhà sản xuất chip có giá trị vốn hóa lớn nhất thế giới - công ty này đang tìm kiếm khu đất rộng từ 80.000 - 180.000m² tại miền Bắc Israel để xây dựng một trung tâm công nghệ. Dù từ chối bình luận chi tiết, các nguồn tin trong ngành xác nhận đây sẽ là một khuôn viên R&D (nghiên cứu và phát triển) lớn của hãng tại Israel - nơi Nvidia đã tuyển dụng khoảng 5.000 nhân viên.

Ông Uri Gabai, Giám đốc điều hành của Viện nghiên cứu RISE Israel, nhận định: “Kế hoạch xây dựng trung tâm R&D tại vùng Galilee không chỉ là đầu tư bất động sản, mà là biểu hiện rõ ràng về niềm tin vào tài năng kỹ thuật của Israel, khả năng phục hồi sau xung đột, và tiềm năng đổi mới công nghệ đẳng cấp thế giới ở miền Bắc đất nước”.

Israel bị phân tâm vì chiến sự, có nguy cơ tụt hậu trong cuộc đua AI khi các nước láng giềng tăng tốc đầu tư - Ảnh: Times of Israel

“Lỡ nhịp” trong cuộc đua AI khu vực?

Theo Times of Israel, hồi tháng 5, Mỹ và UAE công bố ra mắt trung tâm AI lớn nhất bên ngoài nước Mỹ, với quy mô 10 dặm vuông tại Abu Dhabi, bao gồm trung tâm dữ liệu công suất 5 gigawatt, một công viên khoa học và sự tham gia của các tập đoàn hàng đầu như OpenAI, Nvidia, Cisco và Oracle. Dù phần lớn các công ty này cũng đang hoạt động mạnh tại Israel nhưng quốc gia này lại không có mặt trong thỏa thuận hợp tác khu vực.

“Đó là một cơ hội bị bỏ lỡ. Chúng ta hoàn toàn có thể là một phần trong liên minh đó”, ông Gabai nói.

Các nhà quan sát cho rằng khi Israel đang sa lầy trong các cuộc chiến liên miên, từ Gaza đến Iran, thì các quốc gia trong khu vực đang tiến nhanh về công nghệ. Nếu Israel không nhanh điều chỉnh có thể bỏ lỡ cơ hội mở rộng thỏa thuận Abraham (vốn đã thiết lập quan hệ ngoại giao với UAE, Bahrain và Morocco) để bao gồm Ả rập Saudi - một nền kinh tế lớn với tiềm năng hợp tác công nghệ sâu rộng.

Dù vậy, Israel vẫn đang nỗ lực ổn định tình hình. Thủ tướng Benjamin Netanyahu mới đây đã tới Washington để gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump, kỳ vọng đạt được tiến triển trong việc chấm dứt chiến sự tại Gaza, giải cứu con tin và mở rộng thỏa thuận hòa bình khu vực.

“Nếu xung đột với Iran kết thúc và khu vực đang ổn định trở lại, đây sẽ là thời điểm vàng để Israel tham gia vào các liên minh khu vực nhằm củng cố hệ sinh thái đổi mới”, ông Gabai nhận định.

Thực tế, Israel không thiếu tiềm năng. Theo dữ liệu từ tổ chức phi lợi nhuận Startup Nation Central và Cơ quan Đổi mới Israel, nước này hiện có khoảng 2.300 startup liên quan đến AI, đã thu hút hơn 15 tỉ USD đầu tư tư nhân trong 10 năm qua. Israel cũng là nơi đặt hơn 30 trung tâm R&D bán dẫn toàn cầu, bao gồm trung tâm lớn của chính Nvidia.

Tuy nhiên, Israel vẫn thiếu một chiến lược quốc gia toàn diện về AI, cũng như đầu tư hạ tầng cần thiết, đặc biệt là siêu máy tính và năng lực xử lý dữ liệu quy mô lớn.

Đầu tư chưa đủ

Năm 2021, Israel từng ra mắt Chương trình quốc gia về AI, song phần lớn kế hoạch này vẫn chưa được thực thi. Một báo cáo từ Tổng kiểm toán nhà nước Israel công bố tháng 11.2024 cho biết “Israel thiếu một chiến lược dài hạn và toàn diện về AI”. Báo cáo cũng cảnh báo rằng sự chậm trễ trong thực hiện chính sách đã khiến vị thế quốc tế của Israel suy giảm.

Cụ thể, Israel đã tụt từ vị trí thứ 5 xuống thứ 9 trong bảng xếp hạng chỉ số AI toàn cầu của Tortoise giai đoạn 2021-2024. Trong khi đó, Singapore vươn lên vị trí thứ 3, Pháp lên vị trí thứ 5. Ả rập Saudi và UAE, lần lượt xếp thứ 14 và 20.

Theo chỉ số Sẵn sàng AI của Oxford năm 2024, Israel đứng thứ 17, trong khi UAE vươn lên vị trí thứ 13 và Saudi Arabia nhảy 12 bậc, ở vị trí thứ 22.

UAE từ lâu đã đặt mục tiêu trở thành trung tâm AI toàn cầu; bổ nhiệm Bộ trưởng AI từ năm 2017; triển khai chiến lược AI quốc gia và thành lập Đại học Mohamed bin Zayed về AI từ năm 2019. Gần đây, Saudi Arabia cũng lập công ty chuyên phát triển AI và đang xúc tiến thành lập quỹ đầu tư 40 tỉ USD cho lĩnh vực này.

Tại Đại học Tel Aviv, tiến sĩ Shimon Shahar, Giám đốc khoa học của trung tâm AI và khoa học dữ liệu, cho biết trung tâm chỉ nhận được 2 - 2,5 triệu USD ngân sách mỗi năm, trong khi mức lý tưởng cần từ 10 - 20 triệu USD để thu hút nhân tài và phát triển nghiên cứu.

“Đầu tư cho khoa học là sống còn với tương lai quốc gia. Nếu không có sự hỗ trợ xứng đáng, rất khó để duy trì lợi thế công nghệ”, ông Shahar nói. Điều này cũng ảnh hưởng trực tiếp tới hệ sinh thái startup, vốn phụ thuộc lớn vào nguồn nhân lực từ các trường đại học.

Dấu hiệu khởi sắc

Tháng 5 vừa qua, Cơ quan đổi mới Israel công bố khởi động dự án siêu máy tính quốc gia do Nebius triển khai, giúp các doanh nghiệp và viện nghiên cứu Israel có điều kiện đào tạo AI ở quy mô lớn với chi phí thấp hơn. Tuy nhiên, với công suất chỉ khoảng 4.000 GPU, chuyên gia cho rằng năng lực này vẫn còn “quá nhỏ so với nhu cầu thực tế”.

“Việc Nvidia mở rộng đầu tư tại Israel là bước tiến chiến lược quan trọng. Họ là công ty dẫn đầu toàn cầu về hạ tầng AI, và động thái này cho thấy vị thế của Israel vẫn rất đáng giá”, ông Avi Hasson, Giám đốc điều hành Startup Nation Central, nhận định.

Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng: “Israel không còn độc quyền về AI. Nếu không hành động quyết liệt, chúng ta sẽ bắt đầu cuộc đua cách vạch xuất phát cả trăm mét”.

Hoàng Vũ