Kế hoạch hòa bình đình trệ, Gaza đối mặt nguy cơ chia cắt lâu dài
Nhiều nguồn tin cho biết nếu không có bước đi mới từ Mỹ, 'đường vàng' - ranh giới tạm thời giữa khu vực Israel và Hamas - có thể trở thành biên giới thực tế của Gaza trong thời gian dài.
Khả năng Gaza sẽ bị chia thành hai khu vực, một do Israel kiểm soát và phần còn lại là Hamas, đang ngày càng rõ rệt. Điều này khiến kế hoạch chấm dứt xung đột và tái thiết khu vực do Tổng thống Mỹ Donald Trump khởi xướng hiện gặp nhiều trở ngại.
Theo các quan chức châu Âu tham gia thảo luận, tiến trình triển khai giai đoạn tiếp theo gần như đình trệ. Việc tái thiết có thể chỉ diễn ra trong phạm vi khu vực do Israel nắm quyền, làm dấy lên lo ngại về sự chia cắt kéo dài nhiều năm.
Trong giai đoạn đầu của kế hoạch có hiệu lực từ ngày 10/10, quân đội Israel kiểm soát hơn một nửa lãnh thổ Gaza, bao gồm phần lớn đất nông nghiệp, khu Rafah ở phía Nam và một số khu đô thị. Gần 2 triệu người dân phải sống chen chúc trong trại tạm và khu vực đổ nát dưới sự quản lý của Hamas.
Nhiều nguồn tin cho biết nếu không có bước đi mới từ Mỹ, “đường vàng” - ranh giới tạm thời giữa khu vực Israel và Hamas - có thể trở thành biên giới thực tế của Gaza trong thời gian dài.
Giai đoạn tiếp theo được dự kiến sẽ bao gồm việc Israel rút quân xa hơn, thành lập chính quyền chuyển tiếp, triển khai lực lượng quốc tế và bắt đầu tái thiết. Tuy nhiên, các bên chưa thống nhất về thời gian, cơ chế thực hiện hay thành phần tham gia. Hamas không chấp nhận giải giáp, Israel phản đối vai trò của Chính quyền Palestine, trong khi cộng đồng quốc tế vẫn tranh luận về việc cử lực lượng gìn giữ hòa bình.
Ngoại trưởng Jordan Ayman Safadi cho rằng các quốc gia đều mong muốn chấm dứt xung đột, nhưng câu hỏi lớn nhất là làm thế nào để đạt được điều đó. Một số nguồn tin nhận định rằng nếu Mỹ không có bước đi mới, “đường vàng” - ranh giới tạm thời được vẽ ra để phân định khu vực Israel rút quân và vùng do Hamas kiểm soát - có thể trở thành biên giới thực tế của Gaza trong thời gian dài. Ranh giới này được đánh dấu bằng các khối bê tông lớn màu vàng, hiện là giới hạn giữa khu vực Israel xây dựng cơ sở hạ tầng và phần còn lại của Gaza.
Mỹ đã soạn thảo nghị quyết trao quyền cho lực lượng đa quốc gia và cơ quan chuyển tiếp hoạt động trong hai năm. Tuy nhiên, nhiều chính phủ châu Âu và Ả Rập vẫn thận trọng, đặc biệt nếu nhiệm vụ vượt ra ngoài vai trò gìn giữ hòa bình. Một số ý kiến tại Mỹ đề xuất chuyển quỹ tái thiết sớm đến khu vực do Israel quản lý để hình thành vùng mẫu cho người dân Gaza, ngay cả khi chưa sang giai đoạn tiếp theo.
Một số chuyên gia cảnh báo điều này có thể khiến tình trạng chia cắt trở nên lâu dài. Phía Mỹ khẳng định đã đạt được tiến triển trong việc thúc đẩy kế hoạch, song thừa nhận còn nhiều việc phải làm.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho biết không có ý định tái chiếm hoặc điều hành Gaza, nhưng sẽ duy trì vùng đệm an ninh dọc biên giới để ngăn ngừa tái diễn xung đột. Quân đội Israel tuyên bố sẵn sàng rút quân thêm khi Hamas giải giáp và khi lực lượng quốc tế được triển khai. Trong khi đó, Hamas cho biết sẵn sàng chuyển giao quyền lực cho một chính quyền kỹ trị Palestine để bắt đầu công cuộc tái thiết.
Các nước châu Âu và Ả Rập mong muốn Chính quyền Palestine trở lại Gaza cùng lực lượng quốc tế, nhưng Israel phản đối. Sáu quan chức châu Âu cho rằng nếu lập trường các bên không thay đổi hoặc Mỹ không can thiệp mạnh mẽ hơn, kế hoạch hiện tại khó vượt qua giai đoạn ngừng bắn. Ngoại trưởng Anh Yvette Cooper cũng cảnh báo Gaza không thể mãi mắc kẹt giữa chiến tranh và hòa bình.
Tại Gaza, nhiều người dân lo ngại việc tái thiết chỉ diễn ra ở khu vực do Israel kiểm soát sẽ khiến cuộc sống càng khó khăn. Một cư dân TP Gaza chia sẻ nếu khu vực bên kia đường ranh giới được xây dựng lại, người dân có thể muốn chuyển đến đó, nhưng họ e ngại điều này sẽ chia cắt gia đình và cộng đồng.
Các nước vùng Vịnh hiện chưa sẵn sàng tài trợ cho việc tái thiết nếu không có vai trò của Chính quyền Palestine và lộ trình rõ ràng hướng tới việc hình thành nhà nước độc lập. Chi phí tái thiết Gaza được ước tính vào khoảng 70 tỷ USD.
Nhiều nhà phân tích cho rằng bất kỳ sự chia tách lãnh thổ nào cũng sẽ làm suy yếu triển vọng về một quốc gia Palestine thống nhất và khiến khủng hoảng nhân đạo thêm nghiêm trọng. Ngoại trưởng Jordan Ayman Safadi khẳng định Gaza là một phần không thể tách rời của lãnh thổ Palestine. Bộ Ngoại giao Palestine cũng nhấn mạnh không thể có tái thiết bền vững hay ổn định lâu dài nếu người Palestine không được quyền tự quyết trên vùng đất của mình.
