'Kế trì cửu chiến'

Nhờ tài năng xuất chúng nên mặc dù còn trẻ, Triệu Quang Phục vẫn được Lý Nam Đế tin dùng, phong làm Tả Tướng quân của nước Vạn Xuân. Trong cuộc kháng chiến chống quân Lương xâm lược, Triệu Quang Phục là võ tướng anh dũng, một lãnh tụ nghĩa quân đã kế tục xuất sắc sự nghiệp của Lý Bí - Lý Nam Đế - vị vua tạo dựng nhà nước Vạn Xuân. Không những thế, Triệu Việt Vương đã phát kiến ra việc xây dựng căn cứ địa kháng chiến và áp dụng “kế trì cửu chiến”, từng bước đánh bại quân Lương, đuổi chúng ra khỏi bờ cõi, giành lại độc lập cho dân tộc.

Cũng theo sách nêu trên, năm 546, mùa bọn Bá Tiên (tướng nhà Lương) đánh lấy được thành Gia Ninh (ở Bạch Hạc, Việt Trì, Phú Thọ)... Mùa thu, Lý Nam Đế đem 2 vạn quân từ trong đất Lão ra đóng ở hồ Điển Triệt (thuộc xã Tứ Yên, huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc ngày nay)... Bá Tiên đem quân theo dòng nước tiến vào; quân Lương đánh trống reo hò mà tiến. Vua không phòng bị nên tan vỡ, lui giữ ở trong động Khuất Lão (thuộc huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ ngày nay), ủy cho đại tướng là Triệu Quang Phục giữ việc nước, điều quân đi đánh Bá Tiên... Triệu Quang Phục cầm cự với Bá Tiên, chưa phân thắng phụ nhưng quân của Bá Tiên rất đông, Quang Phục liệu thế không chống nổi, mới lui về giữ chằm (đầm) Dạ Trạch...

Đầm Dạ Trạch thuộc bãi Màn Trù, Khoái Châu, Hưng Yên, cỏ cây um tùm, bụi rậm che kín, ở giữa có thớ đất cao có thể ở được, chung quanh bùn lầy, người, ngựa khó đi, chỉ có thể dùng thuyền độc mộc nhỏ, chống bằng sào, đi lướt trên cỏ nước mới có thể đến được. Nếu không quen đường thì khó có thể vào, sa xuống nước dễ bị rắn cắn chết. Dạ Trạch lại nằm ở vùng đồng bằng dân cư đông đúc, nhiều sức của, sức người bổ sung cho cuộc kháng chiến; quân thù tiến đánh bất lợi nhưng lại phù hợp với cách đánh du kích, trường kỳ của ta. Triệu Quang Phục đã lợi dụng thế hiểm trở ở vùng này, vừa tập luyện vừa chuẩn bị cho kháng chiến lâu dài, xây dựng đầm Dạ Trạch thành căn cứ kháng chiến chiến lược của nghĩa quân.

Nghe tin Lý Nam Đế mất, quân sĩ suy tôn Triệu Quang Phục làm Dạ Trạch Vương. Ông tự xưng là Triệu Việt Vương đảm trách nhiệm vụ lãnh đạo, chỉ huy quân dân bước vào cuộc kháng chiến lâu dài chống quân Lương. Trong quá trình xây dựng lực lượng, căn cứ kháng chiến và tiến hành đánh địch, Triệu Việt Vương đã phân tích âm mưu thủ đoạn của kẻ thù, so sánh tương quan lực lượng và đã thay đổi cách đánh, áp dụng “kế trì cửu chiến”, không áp dụng cố thủ, phòng ngự bị động như giai đoạn trước đó.

“Đại Việt sử ký toàn thư” thuật lại: Quang Phục thuộc rõ đường lối mới đem hơn 2 vạn người và đóng ở nền đất trong chằm, ban ngày thì tuyệt không để lộ khói lửa dấu người, ban đêm thì dùng thuyền độc mộc đem quân ra đánh Bá Tiên, giết và bắt được rất nhiều, lấy được lương thực làm kế cầm cự lâu dài. Bá Tiên theo hút mà đánh nhưng không đánh được. Với “kế trì cửu chiến”, qua gần 4 năm, quân ta càng đánh càng mạnh, quân Lương lâm vào tình trạng vô cùng khó khăn. Giữa lúc đó ở Trung Quốc xảy ra một biến cố nội bộ, buộc tướng Bá Tiên phải về nước, trao lại binh quyền cho Phó tướng là Dương Sàn. Lợi dụng thời cơ đó, Triệu Việt Vương mở cuộc phản công chiến lược, nhất loạt tiến công các đồn trại quân Lương, đánh chiếm thành Long Biên, đuổi sạch quân xâm lược, giành lại quyền tự chủ trên toàn bộ đất nước Vạn Xuân.

Lời bàn:

Từ những sử liệu nêu trên có thể khẳng định rằng, Triệu Quang Phục - Triệu Việt Vương có công lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước ở thế kỷ thứ VI. Đặc biệt, ông đã đóng góp vào kho tàng nghệ thuật quân sự những bài học cho đời sau về cách đánh du kích tài giỏi. Giữa lúc nguy nan, ông đã nhận sự ủy thác của Lý Nam Đế tiếp tục kháng chiến, rút ra được nguyên nhân của sự thất bại, đề ra chiến lược đánh lâu dài, sáng tạo cách đánh mới: Cách đánh du kích, ngày ẩn, đêm hiện trên địa bàn lợi hại, phát huy được sở trường đánh trên sông nước, lấy nhỏ thắng lớn, làm địch dần suy yếu, chán nản, bị động. Nghĩa quân đã bảo toàn được lực lượng, càng đánh càng mạnh, lấy đánh tiêu hao, thắng nhỏ để tiến lên thay đổi tương quan lực lượng, nắm thời cơ đánh lớn, giành thắng lợi quyết định.

Và điều này cho thấy tổ tiên chúng ta từ ngàn xưa đã vận dụng sáng tạo lối đánh du kích tài giỏi và áp dụng phương thức tác chiến của dân tộc nhỏ đánh với quân giặc đông và mạnh. Đồng thời, biết tận dụng vị trí, địa hình Dạ Trạch để xây dựng căn cứ, phát triển lực lượng và tiến hành cách đánh du kích... Kế đó là từng bước chuyển hóa lực lượng và thế trận ngày càng có lợi cho ta, kết hợp với chớp thời cơ thực hiện phản công chiến lược, giành thắng lợi quyết định. Thế mới hay rằng, thiên thời, địa lợi, nhân hòa là 3 yếu tố quyết định thành công của mọi cuộc chiến chống quân xâm lược.

N.D