Kẻ vạch, thu tiền, và… báo lỗ

Trong báo cáo mới đây gửi UBND TPHCM về tình hình thực hiện Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐND về mức thu phí sử dụng tạm thời lòng đường để đậu ô tô trên địa bàn TPHCM, Sở Giao thông Công chánh cho biết, từ tháng 12/2020 đến tháng 10/2024, công tác thu phí ô tô ở lòng đường thu về hơn 22 tỷ đồng. Trong giai đoạn này, số phí thu tăng lên và chi phí giảm dần theo thời gian. Tuy nhiên, về tổng thể, số chi phí cho công tác thu phí đến nay vẫn vượt số thu là 2,28 tỷ đồng.

Vì sao một hệ thống thu phí được kỳ vọng sẽ mang lại lợi ích rõ ràng lại có thể thua lỗ như vậy? Tại sao đường có sẵn, chỉ việc kẻ vạch, tổ chức thu tiền phí trông giữ phương tiện mà vẫn lỗ? Người dân băn khoăn về sự minh bạch cũng như thiếu sót trong công tác tổ chức và quản lý của các cơ quan chức năng.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến thất bại được chỉ ra là sự không đồng bộ trong triển khai giải pháp công nghệ. Mặc dù đã áp dụng công nghệ thu phí tự động qua thẻ eTag/ePass và ứng dụng MyParking, nhưng hệ thống này gặp phải nhiều trục trặc kỹ thuật. Điều này không chỉ gây ra sự bất tiện cho người dân mà còn tạo ra một môi trường dễ dàng cho các hành vi né tránh hoặc gian lận trong việc thanh toán. Dù đã có những giải pháp công nghệ mới nhưng nếu không có sự đồng thuận và cam kết mạnh mẽ từ các cơ quan chức năng trong việc xử lý vi phạm thì tình hình vẫn sẽ không được cải thiện.

Thêm vào đó, tình trạng chiếm dụng ô đỗ xe vẫn diễn ra phổ biến và không được xử lý triệt để. Các bãi đỗ xe tự phát, việc chiếm dụng không gian dành cho ô tô để làm nơi giữ xe máy hay kinh doanh, đã làm giảm hiệu quả của công tác thu phí. Đây là một thực tế đáng buồn, khi các cơ quan chức năng không thể hoặc không có đủ năng lực để ngăn chặn những hành vi vi phạm này một cách quyết liệt. Mặc dù đã có các quy định về xử lý vi phạm, nhưng việc thực thi vẫn thiếu chặt chẽ, dẫn đến tình trạng “người vi phạm cứ vi phạm” mà không bị xử phạt.

Bên cạnh đó, một yếu tố quan trọng không thể không đề cập đến là sự thiếu phối hợp giữa các lực lượng chức năng. Công tác phối hợp giữa đơn vị thu phí và chính quyền địa phương vẫn còn nhiều lỏng lẻo. Nếu không có sự phối hợp nhịp nhàng và quyết liệt giữa các cơ quan này, thì việc quản lý hiệu quả việc thu phí sẽ chỉ là một ước mơ xa vời. Cơ quan công an, lực lượng thanh tra giao thông và các cán bộ thuộc UBND quận, phường cần có trách nhiệm hơn trong việc xử lý các hành vi vi phạm liên quan đến thu phí đỗ ô tô.

Ngoài các vấn đề về công tác quản lý và giám sát, ý thức của người dân và tài xế cũng đóng vai trò quan trọng. Việc không tự giác đóng phí theo đúng quy định, hoặc cố tình lách luật bằng cách chỉ đóng phí cho một giờ đỗ xe mặc dù thực tế đỗ lâu hơn, đã gây ra tình trạng thất thu. Nếu không có chế tài thích hợp thì tình trạng này sẽ tiếp tục diễn ra và khó có thể cải thiện.

Vậy, bài học rút ra từ sự thất bại này là gì? Trước hết, cần có sự cải cách mạnh mẽ trong công tác quản lý và thu phí. Cần phải có một chiến lược lâu dài và bài bản trong việc triển khai các giải pháp công nghệ, không chỉ để giảm thiểu vi phạm mà còn để tăng tính minh bạch và hiệu quả trong công tác thu phí. Thứ hai, tăng cường công tác phối hợp giữa các cơ quan chức năng để đảm bảo việc xử lý vi phạm nhanh chóng và quyết liệt. Cuối cùng, đề xuất một cơ chế kiểm tra và giám sát chặt chẽ hơn, nhằm ngăn ngừa tình trạng thất thu và lãng phí nguồn lực trong tương lai.

Nếu TPHCM muốn tiếp tục triển khai thu phí đỗ ô tô trong lòng đường như một giải pháp dài hạn, điều này sẽ chỉ có thể thành công nếu có sự thay đổi căn bản trong cách thức tổ chức và thực thi. Việc thu phí phải không chỉ đơn thuần là một phương thức tạo nguồn thu, mà còn phải là công cụ để tạo ra trật tự giao thông, đảm bảo quyền lợi của người dân và nâng cao chất lượng sống trong đô thị.

Hoàng Phong