Kết nối công nghiệp văn hóa và du lịch bền vững: Hướng đi tất yếu thời hội nhập

Hội thảo do Liên chi hội đào tạo du lịch Việt Nam (VITEA) thuộc Hiệp hội Du lịch Việt Nam (VITA) phối hợp với một số đối tác tổ chức.

Sự kiện tạo nên một diễn đàn khoa học có ý nghĩa thiết thực, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của giới nghiên cứu với hơn 200 bài tham luận của các chuyên gia, nhà khoa học, giảng viên từ hơn 120 trường đại học, cao đẳng và viện nghiên cứu trên toàn quốc.

GS.TS. Đào Mạnh Hùng, Chủ tịch VITEA (thứ 2, từ trái qua) cùng các đại biểu chủ trì Hội thảo. (Ảnh: Lê Phú)

Mối quan hệ chặt chẽ giữa công nghiệp văn hóa và du lịch

Trong báo cáo đề dẫn, GS.TS. Đào Mạnh Hùng, Chủ tịch VITEA, nhấn mạnh mối liên hệ chặt chẽ giữa công nghiệp văn hóa và du lịch.

Ông cho rằng, công nghiệp văn hóa tạo ra sản phẩm du lịch mang bản sắc dân tộc, góp phần nâng cao sức cạnh tranh của điểm đến, trong khi du lịch là kênh quảng bá và lan tỏa giá trị văn hóa. Hai lĩnh vực này tương hỗ, cùng thúc đẩy sáng tạo, bảo tồn và phát huy di sản, hướng tới phát triển bền vững.

Quang cảnh Hội thảo. (Ảnh: Lê An)

Ông Hùng cho biết mục tiêu đến năm 2030, công nghiệp văn hóa đóng góp 7% GDP là khả thi nếu Việt Nam tận dụng tốt tiềm năng và khắc phục những điểm yếu như nền tảng dữ liệu còn "mỏng", chất lượng nhân lực chưa cao, hạ tầng kỹ thuật yếu, tình trạng vi phạm bản quyền phổ biến, môi trường sáng tạo thiếu sự kết nối hiệu quả giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo.

Để khắc phục, ông đề xuất cần đầu tư mạnh vào hạ tầng văn hóa hiện đại các trung tâm văn hóa, nhà hát, không gian sáng tạo đạt chuẩn quốc tế, đồng thời phát triển hạ tầng kỹ thuật số và các nền tảng trực tuyến cho sản phẩm văn hóa Việt.

Theo đó, phát triển công nghiệp văn hóa gắn với du lịch bền vững không chỉ là yêu cầu của thời đại mà còn là con đường giúp Việt Nam xây dựng bản sắc, khẳng định vị thế trong tiến trình hội nhập quốc tế.

Đánh giá cao sáng kiến của VITEA phối hợp cùng các đối tác trong và ngoài nước tổ chức Hội thảo, ông Nguyễn Hồng Hải, Phó Chủ tịch VITA cho rằng, sự kết hợp giữa công nghiệp văn hóa và du lịch bền vững là hướng đi tất yếu, hình thành chuỗi giá trị mới góp phần phát triển kinh tế tri thức, tăng trưởng xanh và bảo tồn di sản văn hóa.

Ông Nguyễn Hồng Hải, Phó Chủ tịch VITA phát biểu. (Ảnh: Lê Phú)

Định hướng này đã được thể hiện rõ trong nhiều chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước như Nghị quyết 33-NQ/TW, Chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa đến năm 2030, và Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030.

Tuy nhiên, ông Hải cũng thẳng thắn chỉ ra để công nghiệp văn hóa thực sự trở thành động lực của du lịch bền vững, Việt Nam cần vượt qua nhiều thách thức như: thiếu liên kết giữa các ngành, đầu tư còn hạn chế cho công nghệ sáng tạo, nguồn nhân lực chất lượng cao chưa đáp ứng yêu cầu, và việc thương mại hóa sản phẩm du lịch văn hóa còn nông.

Ông đề xuất 5 nhiệm vụ trọng tâm: Xây dựng hệ sinh thái công nghiệp văn hóa gắn với chuỗi giá trị du lịch địa phương; phát triển du lịch văn hóa đặc sắc, khai thác di sản kết hợp nghệ thuật, điện ảnh, ẩm thực, thời trang; thúc đẩy chuyển đổi số trong quảng bá văn hóa - du lịch; tăng cường hợp tác quốc tế, quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới; đào tạo và hỗ trợ lực lượng sáng tạo trẻ, khuyến khích khởi nghiệp trong lĩnh vực văn hóa – du lịch.

Ông nhấn mạnh đây chính là nền tảng quan trọng để công nghiệp văn hóa và du lịch cùng phát triển hài hòa, hướng tới một Việt Nam sáng tạo, bền vững và giàu bản sắc.

Ông Bùi Văn Mạnh, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Ninh Bình phát biểu. (Ảnh: Lê Phú)

Thay mặt địa phương phát biểu tại Hội thảo, ông Bùi Văn Mạnh, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Ninh Bình cho biết, việc hiểu công nghiệp văn hóa bắt đầu từ đâu và phải làm gì luôn là câu hỏi lớn đối với mỗi địa phương.

Với nguồn tài nguyên phong phú sẵn có, thời gian qua, Ninh Bình đã triển khai nhiều phương thức phát triển du lịch văn hóa, coi đó là nền tảng để thúc đẩy công nghiệp văn hóa. Tỉnh định hướng lựa chọn những lĩnh vực, giá trị nổi bật nhất để đầu tư trước, đồng thời phát triển theo từng cụm, từng vùng có thế mạnh riêng.

Hiện nay, Ninh Bình đang xây dựng cơ chế khuyến khích, hỗ trợ tổ chức các sự kiện văn hóa – âm nhạc quy mô lớn, phát triển hệ thống sản phẩm lưu niệm đặc trưng, nhằm tạo dấu ấn thương hiệu địa phương.

Ông Bùi Văn Mạnh tin rằng khi mỗi tỉnh, thành cùng chủ động xây dựng bản sắc và giá trị riêng, sẽ tạo nên sức cộng hưởng mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy công nghiệp văn hóa của cả nước.

Diễn đàn sôi nổi định hướng phát triển bền vững

Tại Hội thảo, các tham luận tập trung vào nhiều nội dung thiết thực như khai thác tài nguyên văn hóa bản địa để xây dựng sản phẩm du lịch sáng tạo; bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong phát triển du lịch; tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa và du lịch cũng như đề xuất các giải pháp gắn kết văn hóa vùng miền với phát triển du lịch bền vững.

Trong tham luận của mình, TS. Nguyễn Văn Lưu, nguyên Vụ trưởng Vụ Đào tạo, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhấn mạnh mối quan hệ gắn bó giữa công nghiệp văn hóa và du lịch bền vững như hai trụ cột song hành của phát triển kinh tế – xã hội hiện nay.

Theo ông, Việt Nam cần chú trọng xây dựng các sản phẩm du lịch sáng tạo dựa trên tài nguyên văn hóa bản địa, thay vì khai thác đơn thuần theo hướng thương mại.

"Phát triển công nghiệp văn hóa phải gắn với bảo tồn và phát huy di sản, tránh tình trạng đánh đổi văn hóa lấy lợi ích kinh tế ngắn hạn. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ phù hợp, khuyến khích doanh nghiệp, nghệ sĩ, cộng đồng tham gia sáng tạo các sản phẩm du lịch văn hóa mang dấu ấn vùng miền", ông Lưu nói.

TS. Nguyễn Văn Lưu, nguyên Vụ trưởng Vụ Đào tạo, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trình bày tham luận. (Ảnh: Lê Phú)

Tại Hội thảo, PGS.TS. Phạm Trung Lương, Phó Chủ tịch VITEA, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch, nhấn mạnh vai trò then chốt của du lịch văn hóa trong hệ thống công nghiệp văn hóa quốc gia.

Theo ông, phát triển du lịch văn hóa không chỉ dừng ở việc quảng bá di sản vật thể và phi vật thể, mà cần mang đến cho du khách những trải nghiệm sâu sắc và toàn diện hơn. Điều này đòi hỏi hình thành chuỗi giá trị du lịch văn hóa, gắn kết các lĩnh vực như nghệ thuật biểu diễn, lễ hội, điện ảnh, âm nhạc, thiết kế, ẩm thực và công nghệ sáng tạo.

Bên cạnh việc chỉ ra những hạn chế trong liên kết giữa du lịch và văn hóa hiện nay, ông Phạm Trung Lương đề xuất một số giải pháp đột phá, nhấn mạnh vai trò của hợp tác công-tư, cơ chế chia sẻ lợi ích công bằng và chính sách hỗ trợ sáng tạo văn hóa gắn với phát triển du lịch địa phương.

Ông khẳng định, khi các giá trị văn hóa được đặt ở trung tâm hoạt động du lịch, công nghiệp văn hóa mới thực sự trở thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội bền vững.

PGS.TS. Phạm Trung Lương, Phó Chủ tịch VITEA phát biểu. (Ảnh: Lê Phú)

Ở góc nhìn quốc tế, Giáo sư Kim Si Bum, Trường Đại học Quốc gia Gyeongkuk (Hàn Quốc) cho biết ông rất ấn tượng khi được lắng nghe nhiều tham luận sâu sắc tại Hội thảo, đặc biệt là các ý kiến về việc kết hợp công nghiệp văn hóa với phát triển du lịch bền vững.

"Phát triển du lịch bền vững cần hiểu rõ chuỗi giá trị văn hóa, bởi văn hóa không chỉ là tài nguyên mà còn là bản sắc của cộng đồng địa phương. Mục tiêu của du lịch là thu hút du khách đến trải nghiệm, song trên thực tế, ở nhiều quốc gia, việc đầu tư phát triển du lịch đã vô tình làm tổn hại hoặc phá hủy các giá trị văn hóa bản địa", Giáo sư Kim Sim Bum chia sẻ.

Giáo sư Kim Si Bum nhấn mạnh thách thức đặt ra cho mỗi quốc gia là làm thế nào để phát triển du lịch gắn với văn hóa mà không làm ảnh hưởng đến văn hóa địa phương, bảo tồn được cốt lõi truyền thống trong khi vẫn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Ông kỳ vọng thông qua hội thảo này, các bên có cơ hội trao đổi, học hỏi lẫn nhau, từ đó cùng hướng đến một mô hình phát triển du lịch bền vững, nhân văn và giàu bản sắc văn hóa.

Giáo sư Kim Si Bum, Trường Đại học Quốc gia Gyeongkuk phát biểu. (Ảnh: Lê Phú)

Sự tham dự đông đảo của các đại biểu đã tạo nên diễn đàn học thuật sôi nổi, thể hiện sự quan tâm lớn đối với mối quan hệ giữa công nghiệp văn hóa và phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam.

Việc chọn Khu du lịch Tam Chúc làm địa điểm tổ chức Hội thảo mang ý nghĩa đặc biệt, bởi nơi đây đang trở thành điểm nhấn du lịch tâm linh – sinh thái của miền Bắc, cho thấy rõ sự hòa quyện giữa văn hóa, tôn giáo và thiên nhiên trong định hướng phát triển du lịch bền vững của Việt Nam.

Lê An