Khả năng phòng thủ của Nga trước các cuộc tấn công bằng UAV

Một binh sĩ Ukraine sử dụng UAV trên chiến trường ở miền Đông nước này. Ảnh: Bộ Quốc phòng Ukraine/X

Trong những tuần gần đây, các cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái (UAV) của Ukraine nhắm vào lãnh thổ Nga đã gia tăng đáng kể. Bình luận với kênh RT (Nga), chuyên gia quân sự Nga Dmitry Kornev cho rằng, các cuộc tấn công này chủ yếu nhắm vào cơ sở dầu khí sâu trong lãnh thổ Nga, đặt ra câu hỏi về khả năng phòng thủ của Moskva trước mối đe dọa ngày càng tăng.

Quy mô tấn công ngày càng lớn

Mới đây, Bộ Quốc phòng Nga thông báo đã chặn 132 UAV của Ukraine trong một đêm, trong đó 54 chiếc tại khu vực Saratov, 40 chiếc ở khu vực Voronezh và 22 chiếc ở khu vực Belgorod. Đáng chú ý, tại thành phố Engels, cách Ukraine hơn 600km qua sông Volga, một bệnh viện địa phương đã bị thiệt hại nghiêm trọng sau cuộc tấn công.

Trước đó vào hôm 11/3, các UAV đã tấn công Moskva và vùng phụ cận, trong đó 337 chiếc bị bắn hạ khi tấn công ở khoảng cách từ 700 đến 1.000km từ Ukraine. Những sự kiện này cho thấy khả năng tiến hành các cuộc tấn công tầm xa của lực lượng Ukraine, cũng như thách thức đối với hệ thống phòng không Nga.

Kho vũ khí UAV tầm xa của Ukraine

Các video ghi lại thường cho thấy UAV AN-196 Liutiy có hình dáng tương tự Bayraktar TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ. Với chiều dài khoảng 4m và sải cánh 7m, Liutiy được trang bị động cơ piston và cánh quạt đẩy, cho phép bay với tốc độ khoảng 150km/giờ và tầm hoạt động từ 1.300 đến 1.500km - đủ để tấn công sâu vào lãnh thổ Nga, thậm chí tới Tatarstan và Bashkortostan.

UAV này có thể mang 50-75kg thuốc nổ, được điều khiển tự động bằng định vị vệ tinh. Được sản xuất bởi công ty công nghiệp quân sự Ukroboronprom của Ukraine, chi phí tương đối thấp của Liutiy cho phép sản xuất hàng chục chiếc mỗi tháng. Ukraine đã nhấn mạnh đến nhu cầu sản xuất hàng loạt những UAV này, vì riêng lẻ, chúng dễ bị tổn thương trước các hệ thống phòng không tiêu chuẩn. Tuy nhiên, các mục tiêu bị tấn công có thể không có các hệ thống phòng không đầy đủ.

Vào tháng 5/2023, Ukraine lần đầu tiên sử dụng UAV UJ-26 Beaver tấn công các mục tiêu gần Moskva. Cũng do Ukroboronprom sản xuất, UJ-26 có thiết kế khí động học canard với cánh chính và cánh quạt nằm phía sau. Được chế tạo từ nhựa, UAV này mang khoảng 20kg thuốc nổ, di chuyển với tốc độ 150km/giờ và có tầm hoạt động trên 1.000km. Mặc dù không thể tấn công sâu trong lãnh thổ Nga như Liutiy, nhưng nó đã tấn công thành công quanh khu vực Moskva và Volgograd.

Với Letuchaya Lisitsa, đây là biến thể cải tiến của máy bay huấn luyện hạng nhẹ A-22, được triển khai vào mùa thu 2024. Những chiếc máy bay này đã được tháo bỏ buồng lái, trang bị thêm thùng nhiên liệu, hệ thống dẫn đường và đầu đạn nặng vài chục kg. Trước năm 2022, khoảng 1.000 chiếc máy bay loại này đã được sản xuất, tạo nguồn dự trữ dồi dào để chuyển đổi thành UAV tấn công. Với tầm hoạt động khoảng 1.500km, nó có thể tấn công các mục tiêu xa như Tatarstan.

Trong khi đó, Tu-143 Reis được coi là UAV nhanh nhất và mạnh nhất của Ukraine, vốn là loại UAV trinh sát thời Liên Xô được tái sử dụng thành vũ khí tấn công. Từ năm 2022, chúng đã được sử dụng để tấn công mục tiêu ở khoảng cách tới 700-800km. Tuy nhiên, cấu trúc kim loại và độ cao hoạt động cao hơn khiến chúng dễ bị phát hiện và đánh chặn.

Lý do ưu tiên phát triển UAV

Ukraine đã chọn phát triển UAV do thiếu các khả năng tấn công tầm xa hiệu quả khác. Các vũ khí phương Tây hiện có tầm bắn tối đa khoảng 300km, trong khi sản xuất trong nước tên lửa hành trình hoặc tên lửa đạn đạo tầm xa vừa khó khăn về kỹ thuật vừa tốn kém.

Sản xuất UAV đơn giản hơn về công nghệ và khả thi hơn về kinh tế, với chi phí mỗi chiếc từ 50.000 đến 300.000 USD – rẻ hơn đáng kể so với tên lửa hành trình. Việc sản xuất có thể diễn ra tại các cơ sở tạm thời và Ukraine không bị hạn chế tiếp cận các thành phần cần thiết.

Các cuộc tấn công bằng UAV từ Ukraine chủ yếu nhắm vào cơ sở hạ tầng năng lượng, cơ sở dầu khí. Độ chính xác không phải yếu tố quan trọng; UAV chỉ cần tấn công gần mục tiêu dự định, điều này cho thấy mục đích chính không phải đạt mục tiêu quân sự cụ thể mà là tác động đến tâm lý công chúng.

Việc chống lại các cuộc tấn công UAV đặt ra nhiều thách thức lớn với Nga. Hệ thống phòng không truyền thống gặp khó khăn trong việc phát hiện do UAV có kích thước nhỏ, nhiều loại không được chế tạo bằng kim loại và bay ở độ cao thấp, gây khó khăn cho radar. Lực lượng Ukraine khai thác các lỗ hổng trong hệ thống phòng không Nga dọc tuyến đầu, tận dụng địa hình và chiến tranh điện tử để UAV xâm nhập sâu vào lãnh thổ Nga.

Phòng thủ hiệu quả đòi hỏi chiến lược toàn diện. Hệ thống phòng không Pantsir được đánh giá đặc biệt hiệu quả trong việc vô hiệu hóa UAV trong quá trình tiếp cận cuối cùng, tuy nhiên số lượng hạn chế khiến không phải tất cả địa điểm quan trọng đều được bảo vệ đầy đủ.

Các biện pháp phòng thủ thụ động như lắp đặt lưới và rào chắn vật lý cũng có thể kích hoạt vụ nổ UAV sớm ở khoảng cách an toàn. Với tải trọng thuốc nổ thường hạn chế, ngay cả vụ nổ cách vài mét cũng có thể giảm đáng kể thiệt hại.

Khi hệ thống phòng thủ Nga ngày càng tích hợp công nghệ phát hiện và nguồn lực phòng không, mối đe dọa từ các cuộc tấn công UAV có thể được kiểm soát hiệu quả hơn. Các cuộc tấn công gần đây vào Moskva cho thấy tính hiệu quả của các biện pháp này, khi thiệt hại vẫn tương đối nhỏ. Dự kiến quân đội Nga sẽ tiếp tục tận dụng kinh nghiệm đã có đồng thời mở rộng sản xuất hệ thống phòng thủ để đối phó với những thách thức trong thời gian tới.

Vũ Thanh/Báo Tin tức