Khắc phục những vướng mắc trong giám định tư pháp theo vụ việc

Ngày 1/10, tiếp tục chương trình Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách lần thứ 8, nhiệm kỳ khóa XV, các đại biểu đã thảo luận về các dự án luật nhóm lĩnh vực pháp luật, tư pháp. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành nội dung thảo luận và phát biểu bế mạc Hội nghị.

Một trong những dự án Luật được nhiều đại biểu Quốc hội (ĐBQH) quan tâm góp ý trong buổi làm việc là dự án Luật Giám định tư pháp (GĐTP) (sửa đổi).

Góp ý về bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp, ĐB Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn Lạng Sơn) cho biết, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung quy định về thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp theo hướng các Bộ, ngành thực hiện bổ nhiệm, miễn nhiệm người làm việc tại Bộ, ngành mình. Theo đó, có thể hiểu là giám định viên kỹ thuật hình sự công tác tại Bộ Quốc phòng hay Viện kiểm sát nhân dân tối cao sẽ do người đứng đầu các cơ quan này bổ nhiệm, miễn nhiệm, không phải là do Bộ trưởng Bộ Công an, cơ quan quản lý chuyên ngành về hình sự hay giám định viên pháp y thuộc thẩm quyền quản lý của Bộ Quốc phòng hoặc Bộ Công an cũng sẽ do 2 Bộ này bổ nhiệm, miễn nhiệm mà không phải là Bộ Y tế, cơ quan quản lý chuyên ngành về y tế.

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa. (Ảnh: quochoi.vn)

ĐB đề nghị xem xét giữ thẩm quyền bổ nhiệm giám định viên tư pháp như Điều 10 Luật hiện hành. Tức là, quy định rõ Bộ trưởng Bộ Y tế bổ nhiệm giám định viên trong lĩnh vực pháp y và pháp y tâm thần, Bộ trưởng Bộ Công an bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật hình sự, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ bổ nhiệm giám định viên tư pháp hoạt động trong các lĩnh vực khác tại các cơ quan ở Trung ương thuộc phạm vi quản lý.

Cũng theo ĐB Nghĩa, hiện nay Văn phòng giám định tư pháp được giám định 6 chuyên ngành là tài chính, ngân hàng, xây dựng, cổ vật, di vật và bản quyền tác giả. Theo Báo cáo tổng kết thi hành Luật thì đến nay toàn quốc có 2 Văn phòng giám định tư pháp hoạt động trong lĩnh vực tài chính. Điều 18 của dự thảo Luật quy định mở rộng phạm vi lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp, theo đó bổ sung thêm 5 chuyên ngành: giám định ADN; tài liệu; kỹ thuật số và điện tử; dấu vết đường vân; tài nguyên. Văn phòng giám định tư pháp không được thực hiện giám định trong hoạt động tố tụng hình sự đối với các chuyên ngành này, trừ trường hợp được người trưng cầu giám định tư pháp trưng cầu trong trường hợp đặc biệt.

ĐB nhất trí với quy định của dự thảo Luật về mở rộng phạm vi, lĩnh vực xã hội hóa giám định tư pháp để thể chế hóa chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 27. Đó là huy động nguồn lực xã hội để xã hội hóa và phát triển lĩnh vực giám định tư pháp trong khi nguồn lực công còn khó khăn. Đồng thời, đề nghị cân nhắc bổ sung thêm một số lĩnh vực khác như mỹ phẩm hay an toàn thực phẩm.

Quang cảnh buổi làm việc ngày 1/10 tại Hội nghị. (Ảnh: quochoi.vn)

ĐB Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) cũng nhận thấy, quy định về văn phòng giám định tư pháp là một bước tiến xã hội hóa công tác giám định, huy động nguồn lực xã hội, giảm tải cho khu vực công. Tuy nhiên, Văn phòng giám định tư pháp mang tính chất doanh nghiệp tư nhân vừa chịu ràng buộc bởi tính độc lập, khách quan của hoạt động giám định. Nếu không được quy định rõ ràng rất dễ dẫn đến xung đột giữa mục tiêu lợi nhuận và yêu cầu khách quan trung thực của giám định. Bên cạnh đó, quy định này còn có thể xung đột với Luật Doanh nghiệp, quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp, đồng thời chưa thật sự phù hợp bởi Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về đảm bảo tính khách quan trong quá trình giám định. Từ đó, ĐB kiến nghị cần quy định rõ cơ chế kiểm soát chỉ cho phép Văn phòng tư nhân tham gia giám định các lĩnh vực dân sự, hành chính, hạn chế trong tố tụng hình sự, đồng thời phải có cơ chế giám sát chặt chẽ, tránh để lợi ích kinh tế chi phối kết luận giám định.

ĐB Nguyễn Công Long (Đoàn Đồng Nai) lại nêu thực tế khi đánh giá tổng kết toàn bộ các hoạt động tố tụng, nhất là phòng, chống, xử lý các tội phạm về kinh tế, tham nhũng thì một trong vấn đề vướng mắc nhất là khâu giám định. ĐB chia sẻ rằng có cả phần định giá nhưng định giá trong tố tụng hình sự không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật này. ĐB mong Chính phủ, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ tập trung làm sao nghiên cứu và đánh giá toàn bộ tất cả những vấn đề gì vướng mắc để xử lý và để sao cho khi tổng kết, đánh giá thi hành Luật, chúng ta không còn khâu nào đổ do vướng mắc của pháp luật trong các hoạt động tố tụng.

Đại biểu Nguyễn Công Long. (Ảnh: quochoi.vn)

Theo ĐB Long, vướng mắc chủ yếu hiện nay là giám định theo vụ việc và cụ thể hơn là giám định trong các vụ án kinh tế, đặc biệt là giám định trong các hồ sơ liên quan đến các vụ việc về đầu tư, về các hoạt động đầu tư công, các mua sắm tài sản… Qua đọc rất nhiều hồ sơ vụ án hình sự, ĐB Long cho rằng, nổi lên vấn đề các cơ quan tiến hành tố tụng trưng cầu trực tiếp đến các sở chuyên môn như Sở Tài chính, Sở Tư pháp, Sở Xây dựng…, ở Trung ương, trưng cầu trực tiếp đến các Bộ.

Dự thảo Luật sửa đổi lần này vẫn giữ quy định Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, các sở chuyên môn thuộc UBND tỉnh, thành phố sẽ thực hiện giám định tư pháp. Căn cứ quy định này thì các cơ quan tiến hành tố tụng sẽ trưng cầu trực tiếp đến Bộ và sở, nhưng lại không có một điều nào quy định về chủ thể thực hiện giám định nên cuối cùng là vướng, vướng thì xác định trách nhiệm là ai? Từ đó, ĐB đề nghị Chính phủ, Cơ quan chủ trì soạn thảo nên rà soát lại, đánh giá kỹ và những nội dung nào liên quan, nội dung nào có thể xử lý được ngay và qua thực tiễn đã vướng thì phải sửa. Cụ thể, phải làm rõ chủ thể thực hiện giám định, tính chịu trách nhiệm và ý nghĩa pháp lý của chủ đề này.

Làm rõ một số vấn đề mà các ĐBQH quan tâm, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trân trọng cảm ơn những ý kiến xác đáng của các đại biểu Quốc hội và và xin được tiếp thu để bổ sung, hoàn thiện dự thảo Luật. Chẳng hạn như các ý kiến về vấn đề miễn trừ trách nhiệm pháp lý phải làm chặt chẽ hơn và để phù hợp, đồng bộ với các luật có liên quan; về thời hạn giám định tư pháp cũng theo hướng linh hoạt hơn để rút ngắn đối với những trường hợp cần phải giám định trong những vụ việc quan trọng và có mang tính chất cấp bách, khẩn cấp và cũng có thể kéo dài hơn trong trường hợp mà những vụ việc giám định rất phức tạp. Những nội dung khác về quy định những nguyên tắc liên quan về chuyển đổi số, về ứng dụng khoa công nghệ và về việc bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp, Bộ trưởng cho biết, sẽ có nghiên cứu để tiếp thu những ý kiến hợp lý của các đại biểu Quốc hội đã nêu.

Bộ trưởng cảm ơn ĐB Nguyễn Công Long đã nêu ra một số vướng mắc trong quá trình thực tiễn thi hành Luật Giám định tư pháp đối với giám định tư pháp theo vụ việc. Báo cáo thêm với các ĐB, Bộ trưởng nhấn mạnh, Cơ quan chủ trì soạn thảo đã rà soát rất nhiều những nội dung có vướng mắc ở Luật hiện hành và cũng đã rà soát toàn bộ những ý kiến của Ban Nội chính Trung ương, của Ủy ban Kiểm tra Trung ương gửi Bộ Tư pháp. Trong quá trình có vướng mắc và có ý kiến phản ánh, Bộ đã rà soát và tiếp thu để đưa vào trong những quy định của Luật.

Để khẳng định rằng Luật này ban hành có giải quyết được triệt để những vướng mắc trong thực tiễn không, Bộ Tư pháp thấy rằng việc có những vướng mắc trong thực tiễn không chỉ là do quy định của pháp luật mà còn do việc tổ chức thi hành pháp luật. Do vậy, trong phạm vi sửa đổi toàn diện Luật Giám định tư pháp lần này, Bộ sẽ tiếp thu ý kiến đại biểu tiếp tục rà soát để quy định chặt chẽ hơn để giải quyết được những vướng mắc đã nhận diện được thuộc phạm vi quy định của pháp luật, trong đó tập trung hơn nữa vào nội dung liên quan đến giám định tư pháp theo vụ việc.

Ghi nhận đây là ý kiến rất xác đáng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp xin tiếp thu để tiếp tục chỉnh lý. Những nội dung khác mang tính chất rà soát để bảo đảm tính đồng bộ của Luật Giám định tư pháp và các luật hiện hành có liên quan, Bộ cũng xin tiếp thu để tiếp tục hoàn thiện dự thảo Luật.

Phát biểu bế mạc Hội nghị, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đánh giá, qua 2 ngày làm việc với tinh thần rất khẩn trương, nghiêm túc, trách nhiệm cao, Hội nghị đại biểu hoạt động chuyên trách lần thứ 8, Quốc hội khóa XV đã cho ý kiến vào 21 luật, chia thành 4 nhóm lĩnh vực và đã có 41 lượt đại biểu ý kiến phát biểu; các ý kiến phát biểu rất sâu sắc, rất cụ thể, chi tiết và đều được các cơ quan ghi nhận, đánh giá cao và tiếp thu.
Đây là một cách làm mới trong điều kiện Kỳ họp thứ 10 này của Quốc hội là Quốc hội phải thông qua rất nhiều luật, khoảng gần 50 luật và đều thông qua trong một kỳ họp với tinh thần Quốc hội khóa XV làm trọn nhiệm vụ, không để lại những công việc dở dang cho Quốc hội khóa XVI như tinh thần phấn đấu của Quốc hội từ kỳ họp trước đến nay và cũng như phát biểu của Chủ tịch Quốc hội ngay phiên khai mạc. Với cách làm này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và được sự đồng ý của các vị đại biểu chuyên trách là bố trí thảo luận theo nhóm vấn đề và do sự phối hợp chuẩn bị giữa các cơ quan rất tốt cho nên ý kiến tham gia cũng rất trọng tâm.
Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị các đại biểu tiếp tục có ý kiến xin gửi lại bằng văn bản cho Văn phòng Quốc hội và các Ủy ban để phối hợp với các cơ quan nghiên cứu tiếp thu, hoàn chỉnh trình Quốc hội với tinh thần chuẩn bị tốt nhất cho Kỳ họp thứ 10. Đề nghị các cơ quan chủ trì soạn thảo 21 Luật tiếp tục hoàn thiện, trước ngày 10/10 gửi toàn bộ hồ sơ đến các đại biểu Quốc hội để các đại biểu Quốc hội có thời gian nghiên cứu.

Minh Hòa