Khắc phục tình trạng quá tải trong công tác xét xử

Nhiều tòa án khu vực quá tải

Tính từ ngày 1/10/2024 đến nay, tổng số vụ việc Tòa án nhân dân hai cấp trên địa bàn tỉnh thụ lý là 14.985 vụ việc. Trong đó, Tòa án nhân dân tỉnh thụ lý 2.412 vụ, Tòa án nhân dân khu vực thụ lý 12.573 vụ. Trong số này đã giải quyết 11.553 vụ việc, đạt 77,1%, còn lại 3.432 vụ việc đang tiếp tục giải quyết.

Theo quy định của Tòa án nhân dân Tối cao, mỗi thẩm phán phải giải quyết 8 vụ án/tháng, tương đương khoảng 96 vụ/năm. Đây là mức phù hợp để bảo đảm tiến độ và chất lượng xét xử nhưng thực tế tại Bắc Ninh, số lượng án các thẩm phán phải giải quyết đang cao gấp rưỡi đến gấp đôi.

Chánh án Tòa án khu vực I Lê Thu Hà trao đổi hướng giải quyết một vụ án với thẩm phán, thư ký.

Tại Tòa án nhân dân khu vực 1 (thành phố Bắc Giang và huyện Yên Dũng cũ), trung bình mỗi ngày kể từ khi vận hành đơn vị hành chính 2 cấp, đơn vị tiếp nhận, thụ lý khoảng 10 vụ án các loại. Tính từ ngày 1/7 đến 15/8, đơn vị đã giải quyết 270 vụ và tiếp tục phải giải quyết 340 vụ thụ lý trước đó. Dự kiến, năm 2025 đơn vị phải thụ lý giải quyết khoảng 1.900 vụ, tương đương mỗi thẩm phán đảm nhận trung bình 135 vụ/năm trở lên. Tại Tòa án nhân dân khu vực 2 (thị xã Việt Yên và Hiệp Hòa cũ) cũng phát sinh khối lượng lớn công việc. Tính đến thời điểm hiện nay, đơn vị đã thụ lý 2.151 vụ, trong đó hơn 300 vụ hình sự, còn lại là án dân sự, kinh doanh-thương mại, hành chính, lao động…; hiện đã giải quyết xong 1.710 vụ; dự kiến đến 30/9 sẽ tiếp nhận thêm gần 100 vụ án mới. Đơn vị hiện có 16 thẩm phán (trong đó có 1 chánh án và 4 phó chánh án), bình quân mỗi thẩm phán phải giải quyết khoảng 140 vụ/ năm, trong khi nhiều vụ án có tính chất phức tạp, đòi hỏi thời gian nghiên cứu và xác minh kỹ lưỡng. Ông Nguyễn Hà Giang, Chánh án Tòa án khu vực 2 chia sẻ: “Số lượng vụ án thụ lý lớn nên chúng tôi phải tăng cường phân công, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tố tụng, chính quyền địa phương để vừa bảo đảm tiến độ giải quyết vụ án cũng như chất lượng xét xử.”

Tình trạng quá tải giải quyết án cũng xảy ra ở Tòa án nhân dân khu vực 8 (thị xã Quế Võ và huyện Tiên Du cũ). Hiện đơn vị còn 242 vụ án đang phải tiếp tục giải quyết, trong đó có nhiều vụ rất phức tạp.

Nguyên nhân dẫn tới quá tải xuất phát từ nhiều yếu tố. Bắc Ninh là trung tâm công nghiệp lớn, có nhiều dự án công nghiệp, đô thị mới với lượng lao động nhập cư đông, dân số tăng nhanh khiến các tranh chấp về dân sự, hôn nhân gia đình, lao động, hành chính cũng tăng theo. Các vụ án hình sự cũng gia tăng về số lượng và tính chất phức tạp... Bên cạnh đó, một số văn bản quy phạm pháp luật chưa đồng bộ khiến cho việc giải quyết các vụ án gặp khó khăn. Ngoài ra, kể từ ngày 1/7/2025, các tòa án khu vực được thành lập theo Luật Tổ chức tòa án nhân dân, nhiều vụ án sơ thẩm trước đây thuộc thẩm quyền Tòa án tỉnh giải quyết nay chuyển về tòa án khu vực, đây cũng là nguyên nhân làm số lượng án tại nhiều tòa khu vực tăng nhanh.

Nỗ lực vượt khó

Trước khối lượng công việc lớn, Tòa án nhân dân tỉnh đã triển khai nhiều giải pháp nhằm bảo đảm tiến độ và chất lượng xét xử. Toàn tỉnh có 9 tòa án khu vực, để các tòa án khu vực hoạt động hiệu quả theo mô hình mới, Tòa án nhân dân tỉnh đã tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn và rèn luyện kỹ năng xử lý các vụ án phức tạp cho đội ngũ thẩm phán, hội thẩm nhân dân, thư ký. Đồng thời bố trí thêm nhân lực cho các đơn vị có số lượng án lớn, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin từ quản lý án đến xét xử trực tuyến, rút ngắn thủ tục hành chính, nâng cao tính minh bạch, xây dựng mô hình tòa án tinh gọn, hiện đại, thích ứng linh hoạt với yêu cầu cải cách tư pháp.

Ông Mai Anh Tài, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh nhấn mạnh: Bên cạnh đề xuất Tòa án nhân dân Tối cao bổ sung biên chế và đầu tư cơ sở vật chất, đơn vị triển khai đồng bộ các giải pháp nâng cao chất lượng xét xử, hạn chế án tồn đọng. Từ tháng 7 đến tháng 9/2025, Tòa án nhân dân tỉnh đã tăng cường phối hợp với các ngành Công an, Kiểm sát tổ chức xét xử cả các ngày nghỉ cuối tuần… Bên cạnh đó, Tòa án nhân dân tỉnh cũng chỉ đạo các tòa án khu vực tăng cường hòa giải, đối thoại, để giảm số vụ án phải đưa ra xét xử và tạo thuận lợi cho đương sự.

Trước áp lực giải quyết án lớn, nhiều thẩm phán, thư ký đã chủ động khắc phục khó khăn, bố trí công việc gia đình hợp lý để có thời gian làm việc ngoài giờ và cuối tuần. Thẩm phán Nguyễn Thị Lan (Tòa án khu vực 1) chia sẻ: “Từ đầu năm 2025 đến nay, tôi thụ lý 165 vụ án, đã giải quyết 145 vụ; số còn lại phấn đấu hoàn thành trước ngày 30/9 tới. Để bảo đảm chỉ tiêu giải quyết án của đơn vị, nhiều tháng nay, tôi và đồng nghiệp gần như không có ngày nghỉ cuối tuần và thường xuyên làm việc ngoài giờ”.

Nhiều tòa án cũng chủ động phối hợp với chính quyền địa phương, cơ quan tư pháp để xử lý dứt điểm các vụ án phức tạp, kéo dài. Dù đã cố gắng nỗ lực nhưng áp lực giải quyết án trên địa bàn tỉnh vẫn rất lớn. Vì vậy, bên cạnh các giải pháp trước mắt cần có chính sách lâu dài như: Tiếp tục đề nghị Tòa án nhân dân Tối cao bổ sung biên chế thẩm phán, thư ký; cải thiện chế độ đãi ngộ đối với công chức, người lao động; đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng. Quan trọng hơn, cần tiếp tục đẩy mạnh cải cách tư pháp, xây dựng đội ngũ cán bộ “vững về chính trị, giỏi chuyên môn, tinh thông pháp luật, công tâm và bản lĩnh”, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Bài, ảnh: Thùy Ninh - Văn Phong