Khám phá đất nước qua món ăn bản địa

Hút khách bằng câu chuyện ẩm thực

Theo Tổ chức về du lịch ẩm thực (OCTA), du lịch ẩm thực bao gồm tất cả những trải nghiệm về thức ăn, đồ uống thể hiện bản sắc ẩm thực địa phương, di sản, văn hóa bản địa. Trong thời đại toàn cầu hóa – các nền văn hóa đều có dấu hiệu, ít hoặc nhiều, giao thoa với các nền văn hóa khác, thì ẩm thực cũng không phải là ngoại lệ.

Khác với du khách nghỉ dưỡng, du khách chơi golf, du khách tâm linh… du khách ẩm thực không chỉ thích thú với đồ ăn họ thưởng thức. Sâu xa hơn, họ còn quan tâm đến lịch sử, văn hóa, quy trình nấu nướng từ khi còn là nguyên liệu sống đến khi được xuất hiện trên bàn ăn cùng những nghi thức ăn uống của người bản địa.

Theo phân tích của Good Food Ireland, du lịch ẩm thực và văn hóa đang dẫn đầu trong ngành du lịch. Trên thực tế, ngành du lịch các nước không chỉ thu hút du khách trong, ngoài nước bằng các gói tour ẩm thực, thông qua đó, họ còn thu lợi nhuận lớn từ việc bán các sản phẩm đi kèm.

Chính bởi thực tế trên đã dẫn đến việc tạo ra các diễn đàn, hội nghị toàn cầu, ví như TouRRoir – nơi hội tụ các chuyên gia trong ngành ẩm thực, văn hóa và du lịch để trao đổi kinh nghiệm, đóng góp ý kiến nhằm đưa ra những giải pháp phù hợp với mỗi nền văn hóa bản địa.

Có thể tìm thấy rất nhiều trải nghiệm du lịch ẩm thực trên thế giới vừa độc đáo mà vẫn mỹ vị. Đơn cử, tour Xe buýt Pizza NYC của Scott Weiner tại New York (Mỹ) – thành phố của bánh pizza. Ý tưởng của người đàn ông này là mỗi chủ nhật hàng tuần, anh sẽ đưa khách tham quan tới những cửa tiệm pizza trứ danh trong thành phố như Lombardi, Patsy, Luzzo và thưởng thức bánh pizza, qua đó anh cùng trao đổi với du khách rất nhiều câu chuyện xung quanh những chiếc bánh: Vì sao những lát pizza này có sức hút như vậy? Lịch sử của phô mai, sốt bánh như thế nào? Hay câu chuyện làm nên độ dày của vỏ bánh pizza.

Cũng không thể không nhắc tới tour Yanaka tại thành phố không ngủ Tokyo của đất nước mặt trời mọc của Oishii Tokyo. Ý tưởng của tour là đưa du khách dạo quanh khu phố lịch sử Yanaka và thưởng thức những món ăn đường phố như đậu nành nướng bơ, bánh đại phúc mochi daifuku, hoặc bánh dầy nhân đậu đỏ tại các quầy hàng rong. Đồ uống có thể là rượu sake hoặc cà phê địa phương.

Ở Mexico, người ta cũng thường nhắc tới Tour Taco & Mezcal về đêm của Eat Mexico. Đêm muộn là một thời điểm đặc biệt với trải nghiệm ẩm thực, theo chuyên gia ẩm thực Lesley Téllez – cũng là hướng dẫn viên của chuyến đi, đi bộ qua các con phố sau giờ tan tầm tràn ngập hương vị béo ngậy của thịt lợn nướng, của bắp nướng thơm ngọt, thưởng thức món bánh truyền thống Taco, uống rượu mezcal, đó sẽ là một buổi tối tuyệt vời.

Nhiều đất nước trên thế giới cũng có những tour ẩm thực làm nên bản sắc địa phương, ví dụ như nước Ý có tour ẩm thực ở Prati & Trionfale của Katie Parla tại thành phố Rome, Ấn Độ có tour ẩm thực Đường phố Old Delhi của Reality Tour & Travel tại Delhi, hay tour Hai Phiên chợ, hai châu lục của Culinary Backstreets tại thành phố Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ), tại Pháp cũng có tour Marais của Paris by Mouth, Food Tours tại Chinatown (Singapore)…

Đáng nói, mỗi tour ẩm thực như trên kéo dài khoảng 3 – 4 tiếng đồng hồ, với mức chi phí từ 1 triệu tới 4 triệu đồng/ người. Như vậy, một nhóm du khách khoảng 6-12 người có thể trải nghiệm nhiều “ngóc ngách” về ẩm thực bản địa theo chuyên đề nhất định.

Nền ẩm thực Việt Nam nói chung đã ghi dấu ấn trên thế giới, tuy nhiên nếu kể đến những tour ẩm thực đường phố đặc sắc, có lẽ nhắc tới tour ẩm thực đường phố của anh Mark Lowerson - một người Áo sinh sống và làm việc hơn chục năm ở Hà Nội đã gây ấn tượng nhất định đối với du khách trong, ngoài nước. Người hướng dẫn viên đặc biệt này không chỉ đã từng thưởng thức đủ loại món ăn trên các phố phường Hà Nội, anh còn có hiểu biết sâu rộng về thành phố cũng như câu chuyện đằng sau các món ăn tinh thần của người Hà thành.

Còn nhiều sân chơi

Theo báo cáo toàn cầu về du lịch ẩm thực của Tổ chức Du lịch thế giới, du khách thường chi trung bình 1/3 ngân sách chuyến đi cho ẩm thực. Một nghiên cứu cho thấy, khách du lịch đến Úc hay Mỹ chi khoảng gần 30% cho ăn uống. Đặc biệt con số này tăng mạnh trong các mùa lễ hội ẩm thực, như Lễ hội ớt ở Singapore, Lễ hội chocolate ở New York (Mỹ) hay du lịch rượu ở châu Âu là các ví dụ.

Do đó, có tới hơn 80% số đơn vị, tổ chức du lịch khi được điều tra đều xác định du lịch ẩm thực là yếu tố chiến lược đối với điểm đến, là động lực quan trọng cho phát triển du lịch. Theo đó, du lịch ẩm thực chính là cơ hội lớn để thúc đẩy kinh tế địa phương và đất nước, tạo điều kiện gia tăng chuỗi giá trị trong nông nghiệp, sản xuất chế biến thực phẩm, đồng thời giữ gìn và quảng bá văn hóa quốc gia ra thế giới…

Nhằm khai thác lợi thế của ẩm thực trong phát triển du lịch, thời gian gần đây, các công ty du lịch trong nước đã và đang xây dựng những tour khám phá ẩm thực riêng như đưa khách đi cùng đầu bếp ra chợ để chọn thực phẩm, cùng tham gia vào quá trình chế biến; tổ chức các lớp học nấu ăn (kéo dài nửa ngày, một ngày) với sự hướng dẫn của các đầu bếp nổi tiếng; hoặc dẫn khách tới những khách sạn lớn trải nghiệm món ăn theo yêu cầu…

Tuy nhiên, theo ý kiến của nhiều chuyên gia, du lịch ẩm thực mới chỉ bắt đầu ở một số địa phương trọng điểm như Hà Nội, Hội An, Sài Gòn, Đà Nẵng. Bên cạnh đó, những tour có ý tưởng đặc biệt hấp dẫn vẫn chưa có nhiều. Đối với hình thức du lịch này, đòi hỏi người dẫn tour có kiến thức sâu rộng về ẩm thực, cùng khả năng truyền đạt, gây hấp dẫn đối với du khách.

Trải nghiệm du lịch ẩm thực không chỉ dừng ở việc thưởng thức món ăn, cũng như các loại hình du lịch khác, du khách ẩm thức đều mong muốn tăng thêm giá trị hoặc hiểu biết quá mỗi chuyến hành trình. Một tour ẩm thực thật sự đúng nghĩa là mong muốn của rất nhiều du khách khi nói tới ẩm thực Việt Nam.

Ẩm thực Việt gây “thương nhớ”. (Ảnh minh họa)

Cũng có ý tưởng cho rằng, du lịch ẩm thực cũng cần tính tới khả năng liên kết theo mô hình từ trang trại đến bàn ăn để khách du lịch có được những trải nghiệm thực tế sinh động. Tuy nhiên, điều này không hẳn đã dễ làm.

Ví như nhiều tour ẩm thực trên thế giới, điều tạo nên sự bền vững cho một tour du lịch còn nằm ở một ý tưởng tinh gọn, dễ thực hiện, dễ hiểu đối với du khách… Đơn cử, trải nghiệm đóng túi chân không cá tươi cũng có thể là một ý tưởng tour du lịch ẩm thực.

Bên cạnh đó, theo PGS.TS Vương Xuân Tình, nguyên Viện trưởng Viện Dân tộc học cho rằng, Việt Nam có nhiều tài nguyên để phát triển du lịch ẩm thực nhờ đa dân tộc, đa dạng văn hóa. Chẳng hạn, có thể tạo các tour khám phá món chay, món dân tộc, món vùng miền, món liên quan đến tôn giáo.

Cụ thể, tại miền Trung, khách có thể khám phá các món chay vào ngày rằm, mùng một ở Đà Nẵng, Hội An khi người dân ăn chay nhiều vào ngày này. Hoặc các món vùng núi phía bắc với nhiều loại gia vị, nguyên liệu lạ như mắc khén, rêu… cũng rất hấp dẫn, đặc biệt từ góc độ lý giải phong tục tập quán.

Mặt khác, một rào cản khác của phát triển du lịch ẩm thực hiện nay chính là vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm. Đây cũng là yếu tố gây ái ngại đối với du khách nước ngoài khi tới Việt Nam. Một cái khó khác là tìm ra những hướng dẫn viên hiểu về ẩm thực và đam mê văn hóa. Những hướng dẫn viên như vậy chính là “linh hồn” của các tour du lịch ẩm thực thành công.

Tuy vậy, du lịch ẩm thực ở Việt Nam vẫn còn nhiều “khoảng trống” cần được lấp đầy. Một nền ẩm thực đúc kết qua hàng ngàn năm, cùng với sự phát triển của nền văn hóa của 54 dân tộc trên mảnh đất hình chữ S, chính là tư liệu đáng giá cho ngành du lịch nước nhà xác định bản sắc trên bản đồ du lịch thế giới.

Đỗ Trang