Khẳng định vai trò quyết định của giáo dục trong xây dựng nguồn nhân lực

Mục tiêu cụ thể, giải pháp toàn diện

- Theo bà, Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị có ý nghĩa thế nào đối với việc đào tạo nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn tới?

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Thị Mai Hoa. Ảnh: Nghĩa Đức

- Với quan điểm “giáo dục là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc”, Nghị quyết 71 khẳng định vai trò quyết định của giáo dục - đào tạo trong việc xây dựng nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao; là động lực then chốt cho sự phát triển bứt phá của đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số mạnh mẽ và cạnh tranh giữa các quốc gia ngày càng cao.

Nghị quyết có ý nghĩa chiến lược, mang tính định hướng để toàn xã hội chung tay vì sự nghiệp giáo dục. Khi tiếp cận giáo dục với tinh thần “đột phá phát triển”, đương nhiên sẽ phải “đột phá” trong mọi chính sách về nguồn lực, thể chế, con người; nhờ đó, góp phần thực hiện thành công mục tiêu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hình thành thế hệ công dân đủ bản lĩnh, trí tuệ, năng lực, trình độ, sức khỏe… để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Nghị quyết cũng khẳng định vai trò chủ đạo của Nhà nước trong đầu tư cho giáo dục; thể hiện sự cam kết mạnh mẽ về nguồn lực tài chính với những chỉ tiêu cụ thể như chi cho giáo dục và đào tạo đạt tối thiểu 20% tổng chi ngân sách nhà nước. Cùng với đó, quan điểm lấy đầu tư công làm động lực dẫn dắt xã hội hóa, khuyến khích vai trò của giáo dục ngoài công lập tiếp tục được nhấn mạnh như một cấu phần quan trọng của hệ sinh thái giáo dục quốc dân, phục vụ nhu cầu học tập suốt đời của người dân.

- Để có nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu Việt Nam trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, Nghị quyết 71 đưa ra các mục tiêu cụ thể đến năm 2030, 2035 và tầm nhìn đến năm 2045. Bà có suy nghĩ gì về các mục tiêu cũng như hệ thống giải pháp được nêu trong Nghị quyết?

- Nghị quyết đặt ra các mục tiêu chung, mục tiêu cụ thể, khá toàn diện, theo lộ trình, nhưng đều xoay quanh mục tiêu chính là xây dựng hệ thống giáo dục quốc dân hiện đại, công bằng và chất lượng. Như đến năm 2030, phấn đấu 100% cơ sở giáo dục đại học và ít nhất 80% cơ sở giáo dục nghề nghiệp đạt chuẩn quốc gia, 20% cơ sở được đầu tư hiện đại tương đương các nước phát triển ở châu Á; đến năm 2045 Việt Nam có hệ thống giáo dục quốc dân hiện đại, công bằng và chất lượng, đứng vào nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới…

Cô và trò Trường THCS Chu Văn An, phường Tây Hồ, Hà Nội, bước vào năm học mới 2025 - 2026. Ảnh: Đỗ Cường

Để đạt các mục tiêu trên, Nghị quyết đưa ra hệ thống nhiệm vụ, giải pháp đúng tinh thần “đột phá”, có tính vượt trội về cơ chế, chính sách, rõ tính ưu tiên, trọng tâm, trọng điểm. Đó là vấn đề hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học, phát triển nhân lực trình độ cao, dẫn dắt nghiên cứu, đổi mới sáng tạo. Đó là yêu cầu chuyển mạnh sang phương pháp giáo dục hiện đại, tích cực, hướng học sinh phát huy tư duy độc lập, năng lực giải quyết vấn đề. Đó là việc mở rộng chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng ưu đãi cho người học, không để học sinh, sinh viên nào bỏ học vì điều kiện tài chính…

Đáng chú ý, Nghị quyết yêu cầu lựa chọn và triển khai có hiệu quả một số nội dung ngay từ năm học 2025 - 2026, thể hiện quyết tâm chính trị rất cao. Điều này sẽ tạo được chuyển động của cả hệ thống chính trị chăm lo cho giáo dục và đào tạo.

Thể chế hóa ngay trong 3 luật về giáo dục

- Vừa qua UBTVQH đã tổ chức giám sát về nguồn nhân lực, cho thấy việc đào tạo nguồn nhân lực đã đạt được nhiều thành tựu nhưng cũng có không ít thách thức. Với các giải pháp đưa ra trong Nghị quyết 71, bà kỳ vọng lĩnh vực này sẽ được cải thiện như thế nào?

- Nghị quyết giám sát đã chỉ ra những hạn chế, thách thức lớn trong đào tạo nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, như: tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ thấp; cơ cấu ngành nghề đào tạo chưa thực sự hợp lý, chưa gắn kết chặt chẽ và theo kịp nhu cầu của thực tiễn; cơ chế tài chính cho phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao chưa tương xứng; nguy cơ thiếu chuyên gia đầu ngành, “tổng công trình sư”, nhóm nghiên cứu mạnh trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kinh tế mới…

Với các giải pháp Nghị quyết 71 đưa ra, bao gồm giải pháp về nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy; ưu tiên cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội; phát triển toàn diện giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học; khuyến khích hợp tác, đầu tư… hy vọng sẽ khơi thông điểm nghẽn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc; tăng cường chính sách để thực sự đột phá trong phát triển, đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục - đào tạo; bảo đảm cung cấp nguồn nhân lực đủ số lượng, hợp lý về cơ cấu và chuẩn về chất lượng cho đất nước trong tương lai.

Sinh viên Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội trong lễ tốt nghiệp năm 2025. Ảnh: USSH

- Nghị quyết 71 yêu cầu đẩy mạnh thực hiện chính sách ưu đãi, thu hút học sinh giỏi theo học ngành sư phạm, người giỏi tham gia giảng dạy… Bà nghĩ sao về các chính sách này?

- Trước hết, phải khẳng định đây là các chính sách rất đúng và rất trúng; bởi chỉ có nhà giáo giỏi, có tâm, xứng tầm mới đảm đương được vai trò quyết định đối với chất lượng giáo dục - đào tạo, cũng chính là chất lượng nguồn nhân lực chuẩn bị cho tương lai đất nước.

Nghị quyết yêu cầu xây dựng các chính sách ưu đãi đặc thù, vượt trội cho đội ngũ nhà giáo; xây dựng chính sách phù hợp để huy động được người giỏi ngoài lực lượng nhà giáo tham gia giảng dạy, chủ trì các hoạt động nghiên cứu khoa học tại các cơ sở giáo dục… Khi Luật Nhà giáo quy định “lương của nhà giáo ở cơ sở giáo dục công lập được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp”, không ít ý kiến nghi ngờ tính khả thi. Nhưng Nghị quyết đã giải tỏa được sự phân vân này khi quy định nâng phụ cấp ưu đãi nghề đối với cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông lên tối thiểu 70% cho giáo viên, tối thiểu 30% cho nhân viên, 100% cho giáo viên ở khu vực đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây thực sự là tin vui, là nguồn động viên hết sức có ý nghĩa đối với đội ngũ nhà giáo và những người mong muốn trở thành nhà giáo.

- Có thể nói, đường lớn đã mở. Theo bà, ngành giáo dục cần làm gì để tận dụng cơ hội Nghị quyết 71 mang lại, hoàn thành nhiệm vụ đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước?

- Có thể khẳng định Nghị quyết 71 là trụ cột thể chế nền tảng đối với lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 71 là “đột phá phát triển giáo dục và đào tạo phải bắt đầu từ đổi mới tư duy, nhận thức và thể chế”; do vậy, nhiệm vụ trước mắt của ngành giáo dục là truyền thông rộng rãi và tham mưu thể chế hóa tinh thần “đột phá” của Nghị quyết 71.

Theo chương trình xây dựng luật, tại Kỳ họp thứ Mười sắp tới, Quốc hội sẽ xem xét thông qua đồng thời 3 dự án Luật trong lĩnh vực giáo dục, gồm: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi). Đây thực sự là cơ hội lớn để thể chế hóa ngay các chủ trương quan trọng trong Nghị quyết 71 vào hệ thống pháp luật chuyên ngành. Về cơ bản, nhiều nội dung dự thảo Nghị quyết đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo - cơ quan chủ trì soạn thảo 3 dự án Luật chủ động cập nhật, nghiên cứu, tiếp thu, cụ thể hóa trong các điều khoản. Để bảo đảm luật hóa tối đa chủ trương đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, trên cơ sở Nghị quyết 71 vừa được chính thức ban hành, cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục rà soát, bổ sung, chỉnh sửa, hoàn thiện hệ thống pháp luật về giáo dục, tạo hành lang pháp lý thống nhất, đồng bộ, góp phần thực hiện sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

- Xin cảm ơn bà!

Nhật Linh thực hiện